ZSP-W-6 „Z dziejów prawa cywilnego: PODSTAWOWE POJĘCIA CYWILISTYKI. PRAWO OSOBOWE.

PRAWO PUBLICZNE, A PRAWO PRYWATNE  kryterium podziału na prawo publiczne i prywatne stanowi różnica interesu (utilitas), którego chroni każdy z tych działów prawa ▬ PRAWO PUBLICZNE - tworzą te normy, które chronią interes ogółu (interes wspólny) ▬ PRAWO PRYWATNE - tworzą normy dotyczące interesu poszczególnych jednostek  PRAWO CYWILNE – gałąź prawa obejmująca zespół przepisów regulujących stosunki majątkowe oraz niemajątkowe między osobami fizycznymi i osobami prawnymi na zasadzie równorzędności stron (autonomii stron)

POJĘCIE „OSOBY SZTUCZNEJ” W ŚREDNIOWIECZU ▬„OSOBA MORALNA” (kanoniści) ▬osobowość prawna KRĘGU MIEJSKIEGO (glosatorzy) ▬„OSOBA FIKCYJNA ” (komentatorzy)

RODZAJE OSÓB PRAWNYCH ▬ FUNDACJE (zakłady) - powstawały na mocy aktu fundacyjnego, w którym to akcie założyciel (fundator) przeznaczał pewien majątek na oznaczony cel (zwykle pobożny lub dobroczynny), określając jednocześnie sposób administrowania (zarządzania) takim funduszem ▬ KORPORACJE (związki osób):  wczesnośredniowieczne związki polityczno-terytorialne  organizacje kościelne (także: gminy wyznaniowe)  organizacje miejskie (gildie, cechy, uniwersytety, bractwa)  PAŃSTWO  spółki (handlowo-okrętowe, akcyjne)

ZDOLNOŚĆ PRAWNA, A ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH ▬ ZDOLNOŚĆ PRAWNA - zdolność do tego, by być podmiotem praw i obowiązków ▬ ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH - zdolność do samodzielnego składania i przyjmowania oświadczeń woli, powodujących powstanie, zmianę lub wygaśnięcie stosunku prawnego (możność nabywania praw i zaciągania zobowiązań mocą własnego działania)

CZYNNIKI OGRANICZAJĄCE ZDOLNOŚĆ PRAWNĄ  NIEWOLA  STAN  PŁEĆ  OSIADŁOŚĆ - prawo nadbrzeżne - prawo połowu - prawo gościnności - ius albinagii  RELIGIA  CZEŚĆ  ZDROWIE

WIEK, JAKO KRYTERIUM ZDOLNOŚCI DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH  ŚREDNIOWIECZE: - nieletniość (małoletność) – < 10; lat - pełnoletność (lata sprawne, lata dojrzałe) - < 10; l.  CZASY NOWOŻYTNE - nieletniość (małoletność) – < lat - lata sprawne (pełnoletność) lat – lat - lata dojrzałe (lata roztropne, dojrzałość) - > lat

OSOBOWE PRAWO MAŁŻEŃSKIE (zakres regulacji)  ZAWARCIE MAŁŻEŃSTWA  USTANIE MAŁŻEŃSTWA jak również:  STOSUNKI OSOBOWE MIĘDZY MAŁŻONKAMI  WŁAŚCIWOŚĆ SĄDÓW W OSOBOWYCH W SPRAWACH MAŁŻEŃSKICH

ŚWIECKA FORMA ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA ▬ PORWANIE (raptus) ▬ KUPNO ŻONY (umowa formalna):  ZMÓWINY (Verlobung, desponsatio)  ZMÓWINY ZDAWINY: (ślub, Tradung, traditio)  PRZENOSINY  POKŁADZINY

KOŚCIELNA FORMA ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA – przeszkody małżeńskie  ZRYWAJĄCE (impedimentia dirimentia; powodujące nieważność małżeństwa już zawartego)  WZBRANIAJĄCE (impedimentia prohibentia; nie dopuszczające do zawarcia) małżeństwa, ale zawarte wbrew nim, nie czyniące nieważnym)

PRZESZKODY ZRYWAJĄCE (impedimentia dirimentia)  pokrewieństwo (impedimentia consanquinitatis)  pokrewieństwo duchowe (między rodzicami chrzestnymi, a chrześniakami)  powinowactwo  powinowactwo sztuczne (adopcja)  święcenia duchowne  śluby zakonne  istniejące małżeństwo  przymus  impotencja, itp.  przyzwoitość publiczna

PRZESZKODY WZBRANIAJĄCE (impedimentia prohibentia)  ŚLUB ZWYKŁY (dziewictwa, doskonałej czystości, bezżeństwa, przyjęcia wyższych święceń, wstąpienia do zakonu – votum simplex,  POKREWIEŃSTWO PRAWNE (wynikające z adopcji prawnej: ojcostwo prawne, braterstwo prawne, powinowactwo prawne, jeśli w myśl prawa państwowego danego kraju pokrewieństwo to zabraniało zawierania małżeństwa – cognatio legalis,  RÓŻNOŚĆ WYZNANIA (istniejąca między stroną katolicką a stroną przynależącą do sekty heretyckiej, schizmatyckiej lub ateistycznej, ochrzczoną w Kościele katolickim lub poza nim – mixta religio,

SKŁADNIKI MAJĄTKU MAŁŻEŃSKIEGO  WYPRAWA (gerada, paraphernalia)  POSAG (dos)  WIANO (dotalicium)  PODARKI:  „PODAREK PORANNY” (Morgengabe, donummatutinum)  PODAREK POŚLUBNY - jednorazowy lub coroczny (donum nupitale)

Małżeńskie USTROJE MAJĄTKOWE  System pełnej wspólnoty majątkowej  Ustrój ograniczonej wspólnoty majątkowej  Ustrój rozdzielności majątkowej  System posagowy (rzymski)