Pierwiastek Wszystkie znaki kanji posiadają tzw. pierwiastek (jap. bushu 部首, ang. radical). Pierwiastek wskazuje kategorię semantyczną (znaczeniową) znaku. Jest także elementem, wg którego znaki są zindeksowane w słowniku. Wszystkich pierwiastków jest 214.

木 → 林 las 桜 wiśnia 梅 śliwa 松 sosna 艹 → 草 trawa 芋 ziemniak 茎 łodyga Dlaczego warto nauczyć się pierwiastków? Po pierwsze, na podstawie pierwiastka możemy domyśleć się znaczenie znaku. Znak z pierwiastkiem „drzewo” 木 będzie oznaczał jakiś konkretny gatunek drzewa, znak z „trawą” 艹będzie oznaczał jakąś roślinę lub jej część, a z „deszczem” 雨 jakieś zjawisko atmosferyczne. 木 → 林 las　桜 wiśnia　梅 śliwa　松 sosna 艹 → 草 trawa　芋 ziemniak　茎 łodyga 雨 → 雷 grzmot　霜 mróz　雪 śnieg

雪 to 11 kresek, lub pierwiastek 雨 i 3 kreski Po drugie, dzięki pierwiastkowi łatwiej odnaleźć znak w słowniku. Znaki są zindeksowane wg czytań (kun’yomi i on’yomi), liczby kresek oraz pierwiastka. Najłatwiej odnaleźć znak, jeśli znamy jedno z czytań. Jednak co w przypadku, kiedy nie mamy pojęcia, jak się czyta? Możemy zliczyć wszystkie kreski. Ta metoda jest dobra, jeśli znak ma ich albo bardzo mało, albo bardzo dużo, bo takich znaków jest niewiele. Jednak odszukanie w indeksie znaku z 9-12 kreskami może być męczące, ponieważ takich znaków jest najwięcej. Lepiej zatem zidentyfikować pierwiastek znaku, zliczyć pozostałe kreski i na podstawie tych dwóch informacji odnaleźć znak. 雪 to 11 kresek, lub pierwiastek 雨 i 3 kreski

Po trzecie, jeśli znamy pierwiastek, znamy też drugą część znaku Po trzecie, jeśli znamy pierwiastek, znamy też drugą część znaku. A druga część bardzo często podpowiada nam czytanie on’yomi. Zaś jeśli znamy czytanie, o wiele łatwiej odnaleźć znak w słowniku! Możemy nawet odczytać cały wyraz bez pomocy słownika znaków. Jeżeli wiesz, znak 期 czyta się „ki”, a 隣 ma czytanie „rin”, to bez problemu zgadniesz, że słowo 麒麟 czyta się „kirin” (żyrafa). ⇒ fonosemantyki

Gdzie znaleźć pierwiastek? Należy spojrzeć na kompozycję znaku i zidentyfikować jeden z siedmiu elementów. 1. hen – lewa strona 2. tsukuri – prawa strona 3. kammuri – „korona”, góra 4. ashi – „nogi”, dół 6. nyō – „chód” 5. tare – „nawis” 7. kamae – obramowanie

hen – lewa strona 亻 ninben (człowiek) :　仏 budda　侍 samuraj　使 służyć 氵sanzui (woda):　汁 sok 　氾 powódź　 流 prąd　 河 rzeka 扌tehen (ręka):　 打 uderzać　 指 palec　 折 łamać　 押 pchać 忄kokorohen (serce):　忙 być zajętym　 恨 żywić uraz 火 hihen (ogień): 　 灯 latarnia　 炊 gotować　 煙 dym 阝kozatohen (mała stolica):　 阪 wzgórze　 階 schody 糸 itohen (nić):　縄 lina　網 sieć　縫 szyć　紙 papier

tsukuri – prawa strona 欠 akubi (ziewnięcie) :　歌 pieśń　欺 oszustwo　欲 chciwość 頁 ōgai (duża muszla):　項 paragraf 　頭 głowa　願 prośba 阝 ōzato (duża stolica):　 都 stolica　郊 przedmieścia　 邦 kraj 月 tsuki (księżyc):　期 okres czasu　朝 poranek 見 miru (widzieć):　規 zasada　視 patrzeć　観 patrzeć

kammuri – „korona”, góra 艹 kusa kammuri (trawa) :　草 trawa　窓 okno　茶 herbata 穴 ana kammuri (dziura):　空 niebo　窓 okno　窃 kraść 宀 u-kammuri (katakana „u”):　 家 dom　室 pokój　 宇 wszechświat 冖 wa-kammuri (katakana „wa”):　冗 zbędny　冠 korona　軍 armia 亠 nabe kammuri (pokrywka):　交 wymiana　京 stolica　亡 umrzeć

ashi – „nogi”, dół 心 kokoro (serce) :　思 myśleć　悪 zły　恩 wdzięczność 貝 kai (muszla):　貨 towar　貪 chciwość　買 kupować 八 hachi (osiem):　 六 sześć　具 narzędzie　典 księga 儿 hitoashi (nogi):　先 poprzedzający　兄 starszy brat　元 geneza 皿 sara (talerz):　盆 taca　盛 prosperować　益 zysk

tare – „nawis” 厂 gandare („klif”) :　原 pole　厄 nieszczęście　厚 gruby 广 madare („klif z kreską”):　広 szeroki　座 siedzieć　店 sklep 戸 todare (drzwi):　 扉 drzwi　戻 wracać　房 kiść 尸 shikabane (ciało):　尻 pupa　尿 mocz　 屁 bąk　尾 ogon 疒 yamaidare (choroba):　病 choroba　痛 ból　痢 biegunka

nyō – „chód” 走 sōnyō (bieg):　起 wstawać　超 przekraczać　赴 zmierzać 辶 shinnyō (postęp):　遠 daleko　近 blisko　返 zawracać 廴 ennyō (rozciąganie):　 建 budować　廷 dwór　延 przedłużać 鬼 kinyō (diabeł):　魅 wdzięk　魁 wódz 麦 bakunyō (zboże):　 麺 makaron

kamae – obramowanie 囗 kunigamae (kamae znaku “kraj”):　国 kraj　囲 otoczyć　圏 sfera 門 mongamae (brama):　間 przestrzeń　開 otwierać　閉 zamykać 凵 kangamae („otwarte pudełko”): 凶 nieszczęście　凹 wklęsły 匸 kakushigamae (ukrycie):　医 medycyna　匿 chować　区 podział 弋 shikigamae (kamae znaku „ceremonia”): 式 ceremonia　弐 dwa

Znaki-pierwiastki Wiele znaków stanowi pierwiastek sam w sobie, np. 口 usta, 水 woda, 山 góra itp. Niektóre złożone znaki, mimo że składają się z wielu komponentów i można by wyodrębnić z nich pierwiastek, stanowią samodzielny pierwiastek. Np.: 音 (dźwięk) składa się z 立 i 日. Oba komponenty mogłyby być pierwiastkami, ale tutaj cały znak 音 jest pierwiastkiem. Występuje on w znakach 響 (brzmieć) i 韻 (rytm). Podobnie jest ze znakiem 麻 (konopie). Pierwiastkiem mógłby być element 广, ale nie jest. Co ciekawe , pierwiastek 广 nazywa się madare 麻垂れi znaczy dosł. „tare znaku na konopie”, mimo że nim nie jest! 麻 jest pierwiastkiem znaków 摩 (trzeć), 磨 (polerować) i 魔 (szatan).

Dlaczego w Kanji Jigoku niektóre znaki mają dwa pierwiastki? Drugi pierwiastek oddaje indeksowanie znaków w słowniku A. Nelsona. Nelson uznał, że tradycyjne indeksowanie nie zawsze pomaga przyswajaniu znaków i czasem lepiej kierować się tym, co podpowiada wzrok. Np.: pierwiastkiem znaku 聖 (święty) jest 耳 (ucho), ale Nelson uznał, że naturalniej będzie go sklasyfikować pod „klejnotem/królem” 王. pierwiastkiem znaku 重 (ciężki) jest 里 (wieś), ale u Nelsona jest to „no-kammuri” ノ. pierwiastkiem znaku 申 (rzec) jest 田 (pole ryżowe), ale Nelson sklasyfikował go pod „pałką” 丨.

Metoda indeksowania Nelsona, mimo wielu zalet, posiada też wady Metoda indeksowania Nelsona, mimo wielu zalet, posiada też wady. Mianowicie łamie zasadę „pierwiastek podpowiada znaczenie, a reszta czytanie”, która jest pomocna przy uczeniu się znaków (⇒ fonosemantyki). Np.: Znak 問 (MON - pytać) jest tradycyjnie sklasyfikowany pod pierwiastkiem 口 (usta). „Usta” wskazują klasę semantyczną, natomiast druga część 門 (brama) podpowiada czytanie MON. Jednak u Nelsona znak został zindeksowany pod „bramą”.

Pierwiastek 月 : „księżyc” czy „mięso”? Historycznie istniały dwa bardzo podobne pierwiastki: „księżyc” 月 i „mięso” 月 jako wariant 肉. Ponieważ obecnie wyglądają identycznie, wiele słowników (w tym Nelson) traktuje je jak jeden. Tym niemniej warto pamiętać, że „mięso” jest pierwiastkiem znaków na organy (臓 serce, 肺 płuca, 肝 wątroba, 腎 nerka, 肌 skóra, 腸 jelita itp.), a „księżyc” pierwiastkiem „poranka” 朝, „okresu czasu” 期, „cesarza” 朕 czy „pragnienia” 望.

日 (słońce) i 曰 (mówić) to dwa różne znaki i pierwiastki. O ile samodzielne znaki się różnią, tak pierwiastki wyglądają identycznie. Podobnie jak w przypadku „mięsa/księżyca”, wiele słowników traktuje je jako jeden. 書 vs. 明 Pierwiastkiem 書 (pisać) jest „mówić” . 書 = 聿 (pióro) + 曰 (mówić) Pierwiastkiem 明 (jasny) jest „ słońce”. 明 = 日 (słońce) + 月 (księżyc)

Fonosemantyki Znakomita większość znaków to tzw. fonosemantyki, gdzie jedna część (pierwiastek) określa znaczenie, a druga czytanie. Stąd mnogość znaków, które dzielą wspólny element i mają wspólne lub podobne czytanie on’yomi. 生　姓　性　星　牲　醒 (SEI) 寺　侍　持　時 (JI) 包　抱　泡　胞　砲　飽　鞄 (HŌ) 交　効　郊　校　絞　較　鮫 (KŌ) 工　功　江　攻　紅　虹　貢　項 (KŌ) 五　吾　悟　語 (GO) 矛　務　霧 (MU)

Niestety, zasada “druga część podpowiada czytanie” nie zawsze się sprawdza  Porównaj: 各　格　閣 (KAKU) 客 (KYAKU) 額 (GAKU) 落　酪　絡 (RAKU) 略 (RYAKU) 賂　路　露 (RO) Bardzo wiele znaków, niezależnie od tego, co nam podpowiadają jego komponenty, „tworzą” nowe czytanie. Np.: 道 (DŌ) 　便 (BIN, BEN)　宰 (SAI)　罷 (HI)