Podstawy patologii nowotworów Jacek Jassem Katedra i Klinika Onkologii i Radioterapii jjassem@amg.gda.pl JESIENNA SZKOŁA ONKOLOGII DLA PRZEDSTAWICIELI ORGANIZACJI PACJENTÓW CHORYCH NA NOWOTWORY 21-23 października 2005
Ostateczne rozpoznanie nowotworu musi być oparte na badaniu mikroskopowym (histopatologicznym lub cytologicznym)
Badania mikroskopowe histopatologiczne (ocena tkanek) cytologiczne (ocena komórek)
Przykłady badań histopatologicznych wycinek biopsja gruboigłowa biopsja otwarta biopsja trepanacyjna kości
Rodzaje badań histopatologicznych klasyczne (oparte na barwieniu hematoksyliną i eozyną) immunohistochemiczne (z użyciem przeciwciał skierowanych przeciwko swoistym antygenom związanym z poszczególnymi nowotworami) śródoperacyjne (materiał zamrożony)
Nowotwór Grupa komórek, które w wyniku mutacji rosną szybciej niż sąsiadujące z nimi zdrowe komórki Nowotwór łagodny: dochodzi wyłącznie do szybszego, miejscowego rozrostu komórek Nowotwór złośliwy: dochodzi do naciekania i niszczenia otaczających tkanek oraz powstawania przerzutów
Cechy morfologiczne naciekanie sąsiednich tkanek utrata zróżnicowania Guzy łagodne: składają się z komórek dobrze zróżnicowanych Guzy złośliwe: szeroki zakres zróżnicowania komórek naciekanie sąsiednich tkanek utrata zróżnicowania pleomorfizm przyspieszony wzrost (duża liczba figur mitotycznych) aneuploidalność
Typy morfologiczne nowotworów (przykłady) Pochodzenie Łagodny Złośliwy nabłonek płaski brodawczak rak nabłonek gruczołowy gruczolak tkanka łączna włókniak włókniako- mięsak tkanka limfatyczna i szpik chłoniak łagodny chłoniak złośliwy, ziarnica komórki rozrodcze potworniak łagodny nasieniak. rozrodczak
Mięśniaki macicy
Gruczolak jelita grubego
Polipowatość jelita grubego
Gruczolak wątroby
Gruczolakorak
Rak płuca
Mięsak kości
Zróżnicowanie Guzy dobrze zróżnicowane zawierają komórki, które przypominają wyglądem komórki tkanek, z których pochodzą Guzy nisko zróżnicowane lub niezróżnicowane zawierają komórki, które nie przypominają wyglądem swoich normalnych odpowiedników (potrzebne są dodatkowe badania w celu ustalenia pochodzenia komórek)
Stopień zróżnicowania (grade) G1 - wysokie zróżnicowanie G2 - średnie zróżnicowanie G3 - niskie zróżnicowanie G4 - brak zróżnicowania (anaplazja)
Typy morfologiczne nowotworów (przykłady) Pochodzenie Łagodny Złośliwy nabłonek płaski brodawczak rak nabłonek gruczołowy gruczolak tkanka łączna włókniak włókniako- mięsak tkanka limfatyczna i szpik chłoniak łagodny chłoniak złośliwy, ziarnica komórki rozrodcze potworniak łagodny nasieniak. rozrodczak
Cechy komórek nowotworowych niekontrolowany rozrost, a następnie utrata swoistych czynności życiowych naciekanie sąsiednich zdrowych tkanek i podścieliska tworzenie przerzutów nieodwracalność nowotworzenia
Naciekanie Cecha nowotworów złośliwych Naciekanie niszczy otaczające tkanki (istotną rolę odgrywają powierzchnia komórki i macierz międzykomórkowa)
Przerzuty Rozsiew guza do odległych narządów Zawsze wskazują na złośliwość Drogi przerzutów: - rozsiew krwiopochodny - rozsiew limfatyczny - rozsiew wewnątrz jam ciała
Mechanizm powstawania przerzutów
Przerzuty raka jajnika
Przerzuty do wątroby