Temat: Władza sądownicza w Polsce. Cele lekcji 1. Zapoznanie ze strukturą wymiaru sprawiedliwości w Polsce. 2. Rozumienie trybu odwoławczego (dwuinstancyjność)

Sądy. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne i sądy wojskowe.

.

Sąd Najwyższy. a. skład: pierwszy prezes (powoływany przez prezydenta na 6 lat spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego) , prezesi, sędziowie; 90 sędziów powoływanych przez prezydenta na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa w 4 izbach: Cywilnej, Karnej, Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych i Wojskowej; Funkcje: rozpoznawanie kasacji od prawomocnych orzeczeń sądów odwoławczych, podejmowanie uchwał wyjaśniających przepisy prawne budzące wątpliwości w praktyce, stwierdzanie ważności wyborów do sejmu, senatu i na prezydenta oraz referendów.

Sądy powszechne. zasada instancyjności; apelacja; gwarancje niezawisłości sędziowskiej: nieusuwalność, immunitet sędziowski, niepołączalność, apolityczność.

Sądownictwo administracyjne. kontrolowanie zgodności decyzji administracji publicznej z prawem; Sprawy sporne między obywatelem a organem administracji oraz spory kompetencyjne między organami administracji rządowej i samorządowej; NSA ma siedzibę w Warszawie, na czele stoi prezes powoływany przez prezydenta.

Sądy wojskowe. Sprawy: żołnierzy w służbie czynnej, pracowników cywilnych wojska, żołnierzy i pracowników cywilnych państw obcych przebywających na terytorium Polski.

Krajowa Rada Sądownictwa. składa się z 25 członków: Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz Ministra Sprawiedliwości(wchodzą w skład KRS z urzędu, na czas sprawowania funkcji), jednej osoby powołanej przez Prezydenta Rzeczypospolitej, piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego (dwóch), sądów apelacyjnych (dwóch), sądów administracyjnych (dwóch), sądów okręgowych (ośmiu) i sądów wojskowych (jeden), czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków wybranych przez Senat spośród senatorów; kadencja wybieranych członków KRS wynosi 4 lata (art. 187 ust. 3 Konstytucji). Stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

Trybunał Konstytucyjny. Od 1985 – 15 sędziów wybieranych przez sejm na 9 lat; Prezesa i wiceprezesa powołuje prezydent; orzeka o: zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją, zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi; zgodności przepisów prawa z konstytucją i umowami międzynarodowymi, w sprawach skarg konstytucyjnych, w sprawach sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi organami państwa, orzeka o zgodności z konstytucją celów oraz działalności partii politycznych, orzeka o zaistnieniu czasowej przeszkody w sprawowaniu urządu przez prezydenta.

8. Trybunał Stanu. Orzeka o odpowiedzialności osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe; Mogą przed nim stanąć: prezydent, prezes i członkowie Rady Ministrów, prezes NBP, posłowie i senatorowie. Odpowiadają za naruszenie konstytucji (delikt konstytucyjny), ustawy i złamanie prawa. TS może orzec utratę prawa wyborczego do 10 lat, zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk, utratę orderów i odznaczeń; Składa się z przewodniczącego, 2 zastępców i 16 członków wybieranych przez sejm na czas jego kadencji.