Błony płodowe pozałożyskowe -trzy warstwy (od strony zbiornika płynu owodniowego): owodnia, kosmówka i doczesna -1-wszy okres ciąży-całe jajo płodowe pokryte kosmówką kosmatą (krzewiastą)-o błonach płodowych pozałożyskowych można mówić po jej częściowym zaniku i uformowaniu się łożyska

Doczesna (decidua) częściowo zmieniona błona śluzowa jamy macicy, która powstaje z chwilą zapłodnienia i zanika bezpośrednio po zakończeniu ciąży Wyróżniamy: Doczesną podstawną Doczesną torebkową Doczesną ścienną

doczesna podstawna (d. basalis) – odcinek zmienionej błony śluzowej pod zagnieżdżonym jajem, a następnie pod łożyskiem (między jajem płodowym a warstwą mięśniową macicy). Składa się z warstwy tkanki zbitej (d. compakta), wewnętrznej i warstwy tkanki gąbczastej (d. spongiosa), w obrębie której następuje oddzielenie łożyska w III okresie porodu.

doczesna torebkowa (d. capsularis)- pokrywa zagnieżdżone jajo płodowe i powiększa się wraz z jego rozwojem do 16-18 tygodnia ciąży tzn. do połączenia się z doczesną ścienną. doczesna ścienna (d. parietalis) – obejmuje pozostały obszar jamy macicy poza jajem płodowym.

Owodnia wewnętrzna warstwa błon pęcherza płodowego, przez cały okres ciąży pokrywa kosmówkę kosmatą i gładką na początku rozwoju składa się z nabłonka sześciennego lub cylindrycznego i pozazarodkowej beznaczyniowej tkanki łącznej nabłonek łączy środowisko płynu owodniowego z pozostałymi elementami błon płodowych (liczne mikrokosmki na powierzchni komórek) duża rozciągliwość dzięki włóknom łącznotkankowym pod nabłonkiem

Kosmówka W 1-8 tygodniu ciąży kosmki pokrywają równomiernie całą kosmówkę (kosmówka kosmata, chorion villosum). Około 8 tygodnia zanikają kosmki przylegające do doczesnej torebkowej i kosmówka kosmata zmienia się w kosmówkę gładką. Pozostała część kosmówki kosmatej (inaczej krzewiastej, chorion frondosum) przekształca się w łożysko.

Odżywianie zarodka Okres przedimplantacyjny jajo płodowe wędruje z jajowodu do jamy macicy do 6-7 dnia po zapłodnieniu- stadium zygoty, moruli, blastocysty, formowania się embrioblastu i trofoblastu 2. Okres implantacyjny faza odżywiania histotroficzna- inwazja trofoblastu w błonę śluzową jamy macicy i naczynia włosowate z chwila uzyskania kontaktu z wynaczynioną krwią matki (9-12 dzień) rozpoczyna się faza odżywiania hemotroficzna i tworzenie się kosmków

Różnicowanie się trofoblastu Początek w 4 dniu po zapłodnieniu, przed zagnieżdżeniem, w tym czasie wyróżnia się 3 stadia różnicowania się trofoblastu ( stadium przedkosmówkowe): litego trofoblastu formowania się jam trofoblastu połączenia przestrzeni trofoblastu z krążeniem matczynym. Na masę trofoblastu składa się syncytiotrofoblast i cytotrofoblast.

Sznur pępowinowy łączy płód z łożyskiem zawiązkiem pępowiny jest szypuła brzuszna średnia długość 30-70 cm skład sznura: tkanka łączna galaretowata (Whartona), naczynia krwionośne, nabłonek pokrywający charakterystyczne są skręty pępowiny, nasilone przez nieprostolinijny przebieg naczyń krwionośnych

Sznur pępowinowy Tkanka łączna galaretowata: - udział w wymianie między krwią płodową a płynem owodniowym - ochrona naczyń krwionośnych Naczynia krwionośne: - dwie tętnice, odchodzące od tętnic biodrowych wewnętrznych płodu - płynie w nich krew żylna - jedna żyła pępowinowa oddająca krew poprzez przewód żylny i krążenie wątrobowe do żyły głównej dolnej – płynie w niej krew tętnicza Nabłonek pokrywający: - w ciąży donoszonej zwykle niski, jednowarstwowy - ochrania sznur pępowinowy, bierze udział w wymianie z płynem owodniowym

Łożysko Rozwój łożyska zaczyna się od kształtowania się kosmówki krzewiastej, a kończy się ok.36 tygodnia ciąży.

Łożysko-powstawanie kosmków Kosmki- podstawowe składniki strukturalne i funkcjonalne kosmówki i łożyska przez cały okres ciąży. Wyróżnia się: - kosmki pierwotne- zbudowane wyłącznie z trofoblastu, bez tkanki łącznej i naczyń; powstają ze sznurów trofoblastu. - kosmki drugorzędowe – zbudowane z trofoblastu i tkanki łącznej ( z elementami cytotrofoblastu), nie mają naczyń; stadium przejściowe do kosmków ostatecznych; najliczniejsze w 3-4 tygodniu ciąży. - kosmki trzeciorzędowe – nabłonek pokrywający ( trofoblast składający się z dwóch warstw – zespólni obwodowej tzw.syncytium i wewnętrznej – cytotrofoblastu) + podścielisko łącznotkankowe + naczynia krwionośne - Na zewnętrznej, wolnej powierzchni zespólni występują liczne mikrokosmki.

Budowa dojrzałego łożyska powierzchnia płodowa: styka się z płynem owodniowym, pokryta jest przeświecającą owodnią płyta kosmkowa: jednowarstwowy cylindryczny nabłonek owodni, błona podstawna, kosmówkowa tkanka łączna z warstwą mas włóknikowatych, nabłonek kosmówki, pnie kosmkowe z licznymi kosmkami, odchodzące od płyty kosmkowej Kosmki chwytne tzw. czepne – kosmki odchodzące od pni kosmkowych przytwierdzające się do płyty podstawnej.

Budowa dojrzałego łożyska c.d. powierzchnia matczyna: ściśle zespolona ze ścianą macicy, zabarwienie ciemnowiśniowe, delikatny połysk, podzielona wypustkami doczesnej zbitej na zrazy (15-20) i mniejsze zraziki płyta podstawna (doczesna podstawna)– zewnętrzna część kształtowana przez powierzchnię matczyną przestrzeń międzykosmkowa – pomiędzy płytą kosmkową a płytą podstawną, wypełniona krwią matczyną, w której zanurzona są kosmki (międzykosmkowy układ włosowaty); objętość wynosi ok. 200 ml. Tętnice i żyły maciczne doprowadzające i odprowadzające krew matczyną z międzykosmkowego układu włosowatego przechodzą przez całą doczesną.

Funkcje łożyska wymiana składników gazowych i odżywczych między płodem a matką (dyfuzja bierna, d. ułatwiona, aktywny transport, pinocytoza) bariera immunologiczna między jajem płodowym a matką czynność wewnątrzwydzielnicza- wytwarzanie hormonów łożyskowych i białek

Hormony łożyskowe h. białkowe (powstają wyłącznie w łożysku)- gonadotropina łożyskowa (HCG), laktogen łożyskowy (HPL), tyreotropina łożyskowa (HCT) h. steroidowe- estrogeny i gestageny- ich biosynteza uzależniona jest od prekursorów dostarczanych od płodu lub matki białka : PAPP-A, PAPP-B i SP-1; nieznana rola biologiczna

Ocena czynności łożyska metody biochemiczne- oznaczania poziomu HCG, HPL, estrogenów metody biofizyczne – KTG, USG (skala Granuma, przepływy w naczyniach pępowinowych i płodu)

Patologie łożyska łożysko błoniaste – w rozwoju łożyska nie następuje podział na kosmówkę kosmatą i gładką; może być całkowity lub częściowy brak błon pozałożyskowych; łożysko obwałowane- częściowo lub całkowicie; na płodowej części pierścieniowaty wał gł. zmiany martwicze i włóknik, od tego miejsca odchodzą błony płodowe pozałożyskowe, a łożysko na zewnątrz nie jest pokryte owodnią; łożysko wielokrotne (wieloczęściowe) łożysko z dodatkowymi płatami i zrazami łożysko okienkowate- dobrze ograniczony ubytek części łożyska łożysko pierścieniowate- łożysko stanowiące różnej szerokości zamknięty pierścień nieprawidłowe kształty łożyska

Patologie pępowiny błoniasty przyczep pępowiny- pępowina przyczepiona do błon zamiast do łożyska- naczynia od miejsca przyczepu biegną w błonach płodowych; naczynia błądzące- biegną w błonach płodowych pozałożyskowych między owodnią a kosmówką i wracają z powrotem do łożyska; naczynia przodujące- znajdują się w błonach płodowych pozałożyskowych przed częścią przodującą płodu;

Patologie pępowiny c.d. brzeżny przyczep pępowiny; nieprawidłowa długość pępowiny zbyt krótka: przedwczesne oddzielenie łożyska, wynicowanie macicy zbyt długa: wypadnięcie pępowiny, okręcenie pępowiny wokół części ciała płodu rzadkie wady: guzowate zgrubienia tkanki galaretowatej, żylakowate rozdęcia naczyń pępowiny, węzły prawdziwe; nieprawidłowy układ naczyń- pępowina zawiera tylko jedną tętnicę i jedną żyłę; brak tętnicy na całej długości pępowiny; z reguły u płodu z wadą wrodzoną nerek lub serca;

Ważne cechy układu krążenia płodowego otwór owalny (foramen ovale) – między żyłą główną dolną a lewym przedsionkiem- krew z dolnej części ciała i z łożyska wpływa bezpośrednio do lewej części serca przewód tętniczy (ductus arteriosus)- żylno-tętniczy przeciek między pniem płucnym a aortą- krew z żyły głównej górnej przez prawą część serca i tętnicę płucną przepływa w głównej części do aorty przepływ w krążeniu płucnym jest znacznie zmniejszony- ciśnienie krwi w pniu płucnym jest znacznie większe niż w aorcie krew z żyły pępowinowej wpływa w większości przez przewód żylny (ductus venosus) do żyły głównej dolnej