DZIEŃ EDUKACJI NARODOWEJ

Polskie święto oświaty i szkolnictwa wyższego ustanowione 27 kwietnia 1972 r. określone ustawą – Karta praw i obowiązków nauczyciela jako Dzień Nauczyciela . Od 1982, na mocy ustawy – Karta Nauczyciela obchodzone jako Dzień Edukacji Narodowej.

Upamiętnia rocznicę powstania Komisji Edukacji Narodowej (KEN), która została utworzona z inicjatywy króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i zrealizowana przez Sejm Rozbiorowy w dniu 14 października 1773 r. Potocznie, dzień ten nadal zwany jest Dniem Nauczyciela.

Otton Magnus von Stackelberg, Komisja Edukacji Narodowej pełna nazwa: Komisja nad Edukacją Młodzi Szlacheckiej Dozór Mająca Centralny organ władzy oświatowej, zależny tylko od króla i Sejmu, powołany w Rzeczypospolitej Obojga Narodów przez Sejm Rozbiorowy 14 października 1773 na wniosek króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, za zgodą ambasadora rosyjskiego Ottona Magnusa von Stackelberga . Otton Magnus von Stackelberg, ambasador rosyjski w Polsce, który w imieniu carycy Katarzyny II wyraził zgodę na utworzenie Komisji Edukacji Narodowej

Komisja Edukacji Narodowej była zarazem pierwszą w Polsce jak i w całej Europie władzą oświatową o charakterze współczesnego ministerstwa oświaty publicznej. Została powołana głównie dlatego, że do 1773 edukacja podstawowa i średnia były w Rzeczypospolitej organizowane przez zakon jezuitów. Taki system edukacji nakierowany był przede wszystkim na kształcenie w zakresie teologii katolickiej przy pomocy łaciny, przy czym inne przedmioty były traktowane jako uboczne i podrzędne. System ten cechował swoisty konserwatyzm i nietolerancja wobec niekatolików, a jednocześnie oderwanie od realnych potrzeb edukacyjnych. W rezultacie po skończeniu szkół jezuickich trzeba było w krótkim choć po części nagradzać, co się w przeciągu strawionych lat opóźniło. W 1773 zakon jezuitów został rozwiązany przez papieża Klemensa XIV, co w Polsce groziło upadkiem edukacji, ale też dało impuls do głębokich reform szkolnictwa.

Komisja powstała formalnie na mocy uchwały Sejmu z 14 października 1773. Przejęła dawne majątki skasowanego zakonu jezuitów. Głównym inicjatorem i architektem powstania Komisji był ksiądz Hugo Kołłątaj. Pierwotny skład Komisji liczył 8 osób: 4 senatorów i 4 posłów reprezentujących Koronę i Wielkie Księstwo Litewskie. Pierwszym prezesem został biskup wileński Ignacy Jakub Massalski, który na tym stanowisku dokonał wielu nadużyć finansowych w szkołach litewskich i w 1776 został usunięty z tego stanowiska. Najbardziej zasłużonymi, oficjalnymi członkami byli posłowie wywodzący się z magnackich rodzin i rodzin powiązanych z tzw. Familią, m.in.: Adam Kazimierz Czartoryski, Joachim Chreptowicz, Ignacy Potocki i Andrzej Zamoyski. Ponadto w pierwszym składzie Komisji był biskup płocki Michał Poniatowski oraz August Sułkowski i Antoni Poniński.

Adam Kazimierz Czartoryski Roman Ignacy Franciszek Potocki

Ignacy Jakub Massalski, Michał Jerzy Poniatowski biskup wileński pierwszy prezes KEN Michał Jerzy Poniatowski biskup płocki (później prymas), prezes KEN od 1776.

Jednak od samego początku faktycznymi pracownikami Komisji była grupa uczonych i artystów skupiona wokół Hugona Kołłątaja, który nadawał cały czas ogólny kierunek jej działaniom. Hugo Kołłątaj z ramienia KEN przeprowadził w latach 1777-1780 reformę Akademii Krakowskiej

Do najbardziej zasłużonych "ekspertów" zalicza się pisarzy Franciszka Bielińskiego i Juliana Ursyna Niemcewicza, oraz uczonych Feliksa Oraczewskiego, Andrzeja Gawrońskiego, Dawida Pilchowskiego, Hieronima Stroynowskiego oraz Grzegorza Piramowicza. Grzegorz Piramowicz autor napisanego na zlecenie KEN Elementarza dla szkół parafialnych narodowych (1785)

Dokonania Komisji: całkowita reorganizacja oraz stworzenie od podstaw systemu szkół średnich; opracowanie nowych programów nauczania w duchu umiarkowanego oświecenia; utworzenie seminariów nauczycielskich przy uniwersytetach publikacja nowatorskich podręczników szkolnych – w sumie wydano 27 podręczników, z których część po raz pierwszy stworzyło polską terminologię naukową takich dziedzin jak fizyka, matematyka, chemia, logika, gramatyka; reformę Akademii Krakowskiej i Wileńskiej; utworzenie Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych; wprowadzenie historii Polski i historii naturalnej; wprowadzenie elementów wychowania fizycznego; zaczęto nauczać w języku polskim - nauka w języku łacińskim była zakazana.

Działalność Komisji jest trudna do przecenienia w historii Polski Działalność Komisji jest trudna do przecenienia w historii Polski. Kilkudziesięciotysięczna kadra nauczycielska wychowana przez Komisję kontynuowała działalność w jej duchu jeszcze długo po utracie przez Rzeczpospolitą niepodległości wychowując kolejne pokolenia nowocześnie wykształconej młodzieży, dzięki której w ogóle przetrwała polska kultura i język.

Niektóre podręczniki (np Niektóre podręczniki (np. podręcznik do chemii Jędrzeja Śniadeckiego) były w użyciu jeszcze u zarania II Rzeczypospolitej, a z podręczników gramatyki i historii wydanych przez Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych uczyli się praktycznie wszyscy najwybitniejsi pisarze i poeci XIX w. – od Adama Mickiewicza po Bolesława Prusa.

Z historii Dnia Nauczyciela … W Polsce ma swoje początki w 1957 r. Podczas Światowej Konferencji Nauczycielskiej w Warszawie ustalono, że 20 listopada będzie Międzynarodowym Dniem Karty Nauczyciela i świętem nauczycieli. Konferencja została zorganizowana przez Związek Nauczycielstwa Polskiego (ZNP). Ustawa z dnia 27 kwietnia 1972 r. zwana Kartą praw i obowiązków nauczyciela, wprowadziła Dzień Nauczyciela, obchodzony w rocznicę powołania Komisji Edukacji Narodowej. W 1982 r. Kartę praw i obowiązków nauczyciela zastępuje Karta Nauczyciela zmieniając nazwę święta na Dzień Edukacji Narodowej oraz wprowadzając zapis o treści – Dzień ten uznaje się za święto wszystkich pracowników oświaty (...)

Dzień Edukacji Narodowej jest uroczyście obchodzony w instytucjach związanych z oświatą. Jest okazją do nagradzania wyróżniających się dla niej nauczycieli i pracowników niepedagogicznych.

Światowy Dzień Nauczyciela (World Teacher's Day) Pod patronatem UNESCO obchodzony jest 5 października. Dzień ten proklamowany został w 1994 r., na pamiątkę podpisania w 1966 r. „Rekomendacji w sprawie statusu nauczyciela”, opracowanej przez UNESCO i Międzynarodową Organizację Pracy. Jest okazją do podkreślenia wiodącej roli nauczycieli, w zapewnieniu najwyższej jakości edukacji na wszystkich poziomach nauczania. W Polsce, od 1997 roku, 5 października również jest obchodzony Światowy Dzień Nauczyciela, przez nauczycieli reprezentujących sektor nauki i szkolnictwa wyższego.  

Jak świętuje się Dzień Edukacji Narodowej w innych krajach? … na Tajwanie Na Tajwanie odpowiednik naszego Dnia Edukacji Narodowej obchodzony jest 28 września. Ten dzień to dzień urodzin Konfucjusza. Nazywa się go wai kru. Cały rytuał podzielony jest aż na 36 różnych etapów. W obchodach biorą udział także rektorzy szkół wyższych.

Nauczyciele dostają pół dnia wolnego. … w Chinach W Chinach Dzień Nauczyciela obchodzi się 10 września. Co ciekawe - ta data nie nawiązuje do żadnego ważnego wydarzenia. Nauczyciele dostają pół dnia wolnego. Wręczanie prezentów nie jest obligatoryjne, jeśli uczniowie mają na to ochotę, mogą podarować belfrom kwiaty.

… w Argentynie Argentyńczycy świętują Dzień Nauczyciela dzień po Chińczykach - 11 września. Tego dnia zmarł bowiem Domingo Faustino Sarmiento, pierwszy cywilny prezydent Argentyny. Inwestował on w edukację - dzięki niemu dwukrotnie wzrosła liczba szkół w tym państwie, a argentyński system edukacji został uznany za najlepszy w Ameryce Łacińskiej. Dzień Edukacji Narodowej jest w Argentynie świętem państwowym, które obchodzi się dość hucznie. Bywa, że świętowanie trwa nawet kilka dni.

… w Hiszpanii Dzień Nauczyciela w Hiszpanii obchodzony jest 30 września. W tym dniu organizowane są duże imprezy, a w święto zaangażowane są także szkoły wyższe. Popularne jest przygotowywanie przez uczniów kartek dla konkretnego pedagoga.

… w Finlandii Finlandia posiada jeden z najlepiej ocenianych systemów szkolnictwa na świecie. W tym kraju nauczyciele jednak nie mają swojego formalnego święta. Nieoficjalnie uczniowie zwykli wyrażać swą wdzięczność dla belfrów 9 kwietnia.

W tym dniu nie odbywają się lekcje. … na Litwie Litewscy nauczyciele swoje święto obchodzą 5 października. W tym dniu nie odbywają się lekcje. Obchody organizowane są więc zwykle na dzień przed. Wtedy starsi uczniowie często mają szansę wcielić się w role nauczycieli i poprowadzić lekcje dla młodszych kolegów. Co ciekawe, w niektórych szkołach święto obchodzone jest podwójnie. Celebruje się także 14 października. Wynika to z faktu, że obecna na Litwie mniejszość polska honoruje jako święto rocznicę utworzenia Komisji Edukacji Narodowej.  

,,Wykształcenie to dobro, którego nic nie jest w stanie nas pozbawić”.   Samorząd Uczniowski Zespołu Szkół Nr 8 w Nowej Słupi