Alkohologia sądowo-lekarska Wykonywanie oznaczeń alkoholu w materiale biologicznym pobranym podczas autopsji i od żywych osób Opiniowanie Prace badawcze

Krzywa alkoholowa C [‰] wchłanianie wyrównywanie stężeń eliminacja czas C [‰] wchłanianie wyrównywanie stężeń eliminacja

Krzywa alkoholowa c.d. czas C [‰] Na czczo Po jedzeniu

Rzeczywista krzywa czas C [‰]

WCHŁANIANIE szybsze wolniejsze po jedzeniu na „pusty żołądek” napojów o niskim stężeniu (piwo) napojów o wysokim stężeniu na „pusty żołądek” u osób po resekcji żołądka u osób z owrzodzeniami żołądka i dwunastnicy napojów o stężeniu alkoholu ok. 20% napojów alk. zawierających CO2 (np. wina musujące)

Wchłanianie Odbywa się na zasadzie dyfuzji biernej Trwa od kilkunastu minut do kilku godzin (0,5-3 h) Przy konsumpcji wydłużonej w czasie równolegle z wchłanianiem trwa eliminacja Prawie nigdy nie jest całkowite (deficyt alkoholowy) Jest procesem bardzo zmiennym (za każdym razem przebiega inaczej - nawet u tego samego człowieka i w tych samych warunkach)

Ustalanie równowagi stężeń Tzw. plateau Grehanta - teoretycznie faza ta trwa kilka - kilkanaście minut, praktycznie może trwać nawet kilkadziesiąt minut Penetracja zgodnie z gradientem stężeń Wysokość osiągniętego stężenia zależna od uwodnienia danej tkanki lub płynu Szybkość narastania stężenia zależna od przepływu krwi (mózg!!!)

Eliminacja Wydalanie w postaci niezmienionej z powietrzem, moczem, potem (kilka %) Metabolizm – głównie w wątrobie ADH (dehydrogenaza alkoholowa - cytoplazmatyczny enzym obecny głównie w wątrobie, ale także w innych tkankach, np. w żołądku) + AldDH i łańcuch oddechowy MEOS (mikrosomalny system utleniania alkoholu – uniwersalny, silnie indukowalny układ oparty o cytochrom p450) Katalaza (znaczenie marginalne)

Disulfiram, czernidlak, poch. sulfonylomocznika Reakcja disulfiramowa Alkohol etylowy ADH Aldehyd octowy AldDH Disulfiram, czernidlak, poch. sulfonylomocznika Reakcja disulfiramowa CO2 i H2O

Metody oznaczania alkoholu w materiale biologicznym METODA WIDMARKA Prosta, tania, nieswoista, już prawie niestosowana Wykorzystuje redukujące właściwości alkoholu, interferują inne związki o charakterze redukującym METODA ADH stosunkowo droga, nie w pełni swoista oznaczenie ręczne lub zautomatyzowane wykorzystywana w laboratoriach klinicznych, interferują związki o powinowactwie do ADH CHROMATOGRAFIA GAZOWA kosztowny sprzęt, w pełni swoista i dokładna, stosowana powszechnie do celów sądowych

Oznaczanie stężenia alkoholu u żywych osób we krwi żylnej (K) Komendy Wojewódzkie Policji, ZMS-y i Instytut Ekspertyz Sądowych (metoda GC i ADH) na potrzeby dowodowe szpitalne laboratoria na potrzeby kliniczne (metoda ADH np, w wersji firmy Abbott) w powietrzu wydychanym (PW) analizatory osobiste (niska cena, niska jakość) półprzewodnikowe dowodowe

Analizatory dowodowe podręczne stacjonarne utlenianie elektrochemiczne Alcotest 7410, Alcosensor IV, Alcometer stacjonarne spektrofotometria w podczerwieni Alcomat V5.4, Alkometr A 2.0 Przepisać z Gubały

Pobieranie krwi Tylko uprawnieni pracownicy służby zdrowia Krew pobierana do specjalnych banderolowanych pakietów Protokół pobrania krwi i lekarskiego badania trzeźwości – jest to dowód rzeczowy !!!

Unormowania prawne dotyczące badania żywych na zawartość alkoholu ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jedn. Dz. U. z 2002 r., Nr 147, poz. 1231 z późn. zm.); ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (tekst jedn. Dz. U. z 2003 r., Nr 58, poz. 515 z późn. zm.); Kodeks postępowania karnego – obowiązek podejrzanego Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2005 r. w sprawie poddawania badaniom lub wykonywania czynności z udziałem oskarżonego oraz osoby podejrzanej (Dz. U. Nr 33, poz. 299 z 2005 r.) Ustawa o zawodzie lekarza Rozporządzenie Ministra Zdrowia o sposobie przeprowadzania badań na zawartość alkoholu z dnia 6 maja 1983 r. w sprawie warunków i sposobu dokonywania badań na zawartość alkoholu w organizmie (Dz. U. Nr 25, poz. 117); Zarządzenie Komendanta Głównego zarządzenie nr 496 Komendanta Głównego Policji z dnia 25 maja 2004 r. w sprawie badań na zawartość w organizmie alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu (Dz. Urz. KGP Nr 9, poz. 40). – procedura obowiązująca policjantów Ustawy o urządzeniach pomiarowych i analizatorach – normy techniczne i sposoby ich sprawdzania ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ z dnia 20 lutego 2003 r. w sprawie przyrządów pomiarowych podlegających prawnej kontroli metrologicznej oraz rodzajów przyrządów pomiarowych, które są legalizowane bez zatwierdzenia typu (Dz. U. Nr 41, poz. 351) ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ z dnia 2 kwietnia 2003 r.w sprawie wymagań metrologicznych, którym powinny odpowiadać analizatory wydechu (Dz. U. Nr 67, poz. 626) ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ z dnia 2 kwietnia 2004 roku w sprawie prawnej kontroli metrologicznej przyrządów pomiarowych (Dz. U. Nr 77, poz. 730); USTAWAz dnia 11 maja 2001 r. – Prawo o miarach (Dz. U. Nr 63, poz. 636 z późn. zm.); Przepisać z Mądrego o sprzeczności ustawowej Wytyczne PTMSiK (stworzone na podstawie istniejącego prawa)

Opiniowanie o stanie trzeźwości Ustalanie stanu trzeźwości dla potrzeb wymiaru sprawiedliwości (dochodzenia prokuratorskie, sprawy karne, rzadziej cywilne) Obliczenia retrospektywne i prospektywne (weryfikacja zeznań, ustalanie stężenia w momencie zdarzenia, ustalanie spożytej ilości) Ocena prawidłowości przeprowadzonych badań Ustalanie wpływu alkoholu i/lub ew, leków i narkotyków na poczytalność i funkcje pamięci Ustalanie wpływu przyjmowanych leków na uzyskane wyniki badań na zawartość alkoholu

Rachunek retrospektywny Pozwala na oszacowanie stężenia alkoholu w momencie zdarzenia w oparciu o wyniki wykonanych badań (krew, pow. wyd.) Warunki wykonywania Od momentu zdarzenia do badania upłynęło nie więcej niż 6 godzin Zdarzenie i badanie przypadały na fazę eliminacji Stężenie alkoholu wykazane badaniami jest wyższe niż 0,4-0,5%o W praktyce bardzo rzadko wykonywany

Zachowane warunki RR nie więcej niż 5-6 h co najmniej 1-1,5 h zakończenie picia zdarzenie C [‰] Wynik + (0,1 do 0,2‰) = możliwy zakres stężeń w momencie zdarzenia nie więcej niż 5-6 h co najmniej 1-1,5 h czas

Niezachowane warunki RR Pomiar zbyt późno po zdarzeniu (więcej niż 5-6 h) Konsumpcja alkoholu na krótko przed zdarzeniem Stężenie alkoholu niższe niż 0,4‰ Konsumpcja alkoholu po zdarzeniu („nadpicie”)

Obliczenia prospektywne Ustalanie stanu trzeźwości na podstawie dowodów osobowych tj. np. zeznań świadków, gdy badania nie zostały przeprowadzone

Obliczenia sprawdzające wersję pijącego Weryfikacja zeznań co do ilości i czasu wypitego alkoholu (czy jest możliwe, że stężenie wykazane badaniami powstało na skutek konsumpcji alkoholu w okolicznościach podawanych przez oskarżonego) okoliczności szczególne: „nieświadome” spożywanie preparatów leczniczych lub słodyczy na alkoholu Picie „z nerwów” po zdarzeniu tzw. „NADPICIE”

Wzór Widmarka A = C x (p x r) C = A/(p x r) C – stężenie alkoholu we krwi [‰] A – ilość alkoholu etylowego w gramach zawarta w organizmie lub w danym napoju A = zaw. EtOH (% obj.) x 0,79 x ilość „setek” Np. 250 ml wódki 40% zawiera 40 x 0,79 x 2,5 = 80 g EtOH p – masa ciała w kilogramach r – współczynnik redukcji masy ciała: Sztywny: 0,7 dla mężczyzn; 0,6 dla kobiet Zindywidualizowany obliczony np. wg Alta, Jensena i Seidla

Indywidualny współczynnik „r” Mężczyźni r=0,31608 - (0,00482 x waga w kg) + (0,004632 x wzrost w cm) Kobiety r=0,31223-(0,006446 x waga w kg) + (0,004466 x wzrost w cm)

Cudów nie ma… Jedzenie owoców, picie soków nie powoduje wytwarzania EtOH w organizmie w ilościach mających wpływ na stan trzeźwości Przyjmowanie leków nie zawierających EtOH nie wpływa na odczyt „alkomatu” i wynik badania krwi (leki nie interferują w pomiarach i nie powodują drastycznego zawyżenia wyniku lub utrzymywania się alkoholu w organizmie nienormalnie długo) – choć pewne leki hamują aktywność żołądkowej formy ADH (np. H2 blokery, kw. acetylosalicylowy)

Środki działające podobnie do alkoholu Ograniczające sprawność psychomotoryczną Związki wymienione w Ustawie o zapobieganiu narkomanii Leki oznaczone jako zmniejszające sprawność psych-mot Razem kilkaset związków Monitorować w praktyce można kilka-kilkanaście (w zależności od klasy laboratorium) – jest to bardzo trudna analiza

Podstawy prawne Ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr. 179 poz. 1485) Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (tekst jedn. Dz. U. z 2003 r., Nr 58, poz. 515 z późn. zm.); Kodeks karny („pod wpływem”) i Kodeks wykroczeń („po użyciu”) Kodeks postępowania karnego (obowiązek poddania się badaniu) Ustawa o zawodzie lekarza Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 czerwca 2003 r. w sprawie wykazu środków działających podobnie do alkoholu oraz warunków i sposobu przeprowadzania badań na ich obecność w organizmie (Dz. U. Nr 116, poz. 1104) z nowelizacją z 2004r. Zarządzenie Komendanta Głównego Policji nr 496 z dnia 25 maja 2004 r. w sprawie badań na zawartość w organizmie alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu (Dz. Urz. KGP Nr 9, poz. 40). – procedura obowiązująca policjantów

Prawo o ruchu drogowym (tekst jednolity Dz. U. 2003, nr 58, poz. 515) Art. 45 ust. 1 - zakaz prowadzenia pojazdów w stanie po użyciu alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu

Kodeks Wykroczeń Art. 86 § 2 KW – spowodowanie zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka (grzywna, areszt, ogr. wolności) Art. 87 KW: §1 - prowadzenie pojazdów mechanicznych w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka (grzywna, areszt) § 2 - prowadzenie pojazdu innego niż w wym. w §1 w tych stanach (grzywna, areszt do 14 dni)

Kodeks Karny Art. 178 KK – surowsza o połowę o odpowiedzialność za popełnienie czynu z art. 173, 174 lub 177, gdy sprawca znajduje się w st. nietrzeźwości lub pod wpływem śr. odurzającego Art. 178a KK: §1 - prowadzenie pojazdów mechanicznych w st. nietrzeźwości lub pod wpływem śr. odurzającego (grzywna, ogr. wolności, pozb. wolności do l. 2) § 2 - prowadzenie pojazdu innego niż w wym. w §1 w tych stanach (grzywna, ogr. wolności, pozb. wolności do 1 roku)

Materiał do badania metody przesiewowe (skryning) przy użyciu testerów immunologicznych ślina – badanie „przy drodze” (testery elektroniczne) mocz – testery paskowe metody laboratoryjne (konfirmacyjne) – instrumentalne, swoiste krew (surowica) mocz

Problemy brak definicji prawnej stanu „po spożyciu” i stanu „pod wpływem” (duże rozbieżności interpretacyjne pomiędzy biegłymi) ograniczenie analizy do 5 grup (wymienione w rozporządzeniu) opiaty (morfina – LOQ 20 ng/ml we krwi) kokaina i jej metabolit benzoiloekgonina (LOQ 50 ng/ml) amfetamina i jej analogi (w tym MDMA, LOQ 50 ng/ml) tetrahydrokannabinole (LOQ 2 ng/ml) benzodiazepiny brak ujednolicenia przepisów co do pozostałych substancji (opiniowanie każdorazowo ma charakter indywidualny)