Sieć hydrograficzna Polski

1. Zlewiska i dorzecza Rzeki Polski leżą w zlewisku trzech mórz: Morza Bałtyckiego, Czarnego oraz Północnego. Do zlewiska Morza Bałtyckiego należą: dorzecze Wisły, Odry, Niemna, Pregoły oraz rzeki Przymorza. Do zlewiska Morza Północnego należy dorzecze Łaby (Orlica, Izera). Do zlewiska Morza Czarnego należą: dorzecze Dunaju (Orawa) oraz dorzecze Dniestru (Strwiąż).

2. Cechy sieci hydrograficznej Polski Asymetryczność dorzeczy Wisły i Odry. Stosunek dorzecza lewego do prawego wynosi: w przypadku Wisły 27:73 a w przypadku Odry 30:70. Nawiązują do nachylenia Polski z południowego-wschodu na północny-zachód. W odcinkach równoleżnikowych nawiązują do pradolin. Reżim (zasilanie) śnieżno-deszczowy. Występują duże wahania stanu wód ( najwyższy stan wczesna wiosna oraz lato a najniższy wczesna jesień). Gęstość sieci rzecznej w Polsce jest dość znaczna, lecz nieregularna. Podczas zimy rzeki zamarzają.

3. Najdłuższe rzeki Polski Wisła długość 1047 km Odra długość 854 km (w Polsce 754 km) Warta 808 km Bug 772 km (587 km) Narew 484 km San 443 km Noteć 388 km Pilica 319 km Wieprz 303 km Bóbr 272 km

4. Jeziora Polska należy do krajów europejskich obfitujących w jeziora, które zgrupowane są głównie w północnej części kraju, a więc na terenie obejmującym obszar ostatniego zlodowacenia (Pojezierze Pomorskie, Pojezierze Mazurskie). W Polsce znajduje się ponad 9000 jezior o powierzchni większej niż 1 hektar. Mimo dużej liczby jezior w Polsce występuje mała jeziorność. Jeziora stanowią 0,9% powierzchni kraju. Największe jeziora w Polsce to: Śniadrwy, Mamry, Łebsko oraz Dąbie. Najgłębsze to: Hańcza (106,2m), Drawsko(82,2m), Wielki Staw(80,3m), Czarny Staw(77m), Wigry(74,2m).

5. Typy genetyczne jezior Ze względu na pochodzenie wyróżniamy: Jeziora deltowe ukształtowane na obszarze delty rzecznej (Dąbie w delcie Odry oraz Druzno w delcie Wisły) Druzno www.portel.pl

Jeziora Przybrzeżne powstałe wskutek całkowitego odcięcia zalewu morskiego przez mierzeję od otwartego morza (Łebsko, Gardno, Jamno) www.kolumber.pl Łebsko

Jeziora cyrkowe zajmujące dno cyrku lodowcowego (Wielki Staw, Morskie Oko) z-ne.pl Morskie Oko

Jeziora rynnowe wypełniające rynny polodowcowe, powstałe na skutek erozyjnej działalności wód płynących pod lodowcem (Miedwie, Jeziorak, Wigry, Gopło, Drawsko) www.national-geographic.pl Jeziorak

Jeziora morenowe powstałe pomiędzy wzniesieniami moren (Śniadrwy, Mamry, Niegocin) www.samper.pl Śniadrwy

Starorzecza (jezioro meandrowe) jezioro leżące na dnie doliny rzecznej, będące fragmentem jej byłego koryta i odcięte wałem przykorytowym. www.polskiekrajobrazy.pl Starorzecze Nidy

6. Sztuczne zbiorniki Zbiorniki retencyjne – zbiorniki, których zadaniem jest magazynowanie wody w okresach jej nadmiaru w celu wykorzystania jej w innym okresie. Zbiorniki retencyjne charakteryzują się dużymi różnicami poziomów wody. Wahania stanów zależą od wielkości dopływu wody ze zlewni oraz od potrzeb gospodarczych użytkowników. Zbiorniki wyrównawcze – specyficzny rodzaj zbiorników, funkcjonują one jako zbiorniki pomocnicze przy dużych zbiornikach retencyjnych. Głównym zadaniem zbiorników wyrównawczych jest magazynowanie tzw. przepływów szczytowych ze zbiorników retencyjnych celem ich wyrównania. Zbiorniki przepływowe – powstają w wyniku przegrodzenia rzek jazami , których zadaniem jest utrzymanie w zasadzie stałego poziomu piętrzenia. Typowe zbiorniki przepływowe nie maja zdolności retencyjnych i charakteryzują się w zasadzie stałym poziomem piętrzenia. Zbiorniki suche – zbiorniki przeciwpowodziowe. Budowle piętrzące, tworzące zbiorniki suche mają urządzenia upustowe bez zamknięć. Rzeka swobodnie przepływa przez czaszę zbiornika i urządzenia upustowe, do czasu gdy przepływ staje się większy od zdolności przepustowych stopnia. Większe dopływy są magazynowane w zbiorniku. Po przejściu fali powodziowej następuje stopniowe opróżnienie zbiornika. Pomiędzy przejściami fal powodziowych czasze zbiorników najczęściej są wykorzystywane jako pastwiska.

7. Sztuczne zbiorniki W Polsce istnieje 98 retencyjnych zbiorników wodnych (1994) o pojemności powyżej 1 hm3, z czego blisko połowa uruchomiona została przed II wojną światową. Funkcje: gromadzenie wód na potrzeby ludności i przemysłu , wykorzystanie energii wodnej ( hydroenergetyka ), ochrona przed powodziami lub utrzymanie żeglowności rzeki poprzez zmniejszenie nieregularności przepływów wody, wykorzystanie w celach irygacyjnych , rozwój turystyki , rekreacji i sportu . Największe sztuczne zbiorniki w Polsce to: Solina (San) pojemność 471,1 mln m³ Włocławski Zbiornik Wodny (Wisła) 408 mln m³ Jezioro Czorsztyńskie (Dunajec) 234 mln m³ Jeziorsko (Warta) 202,8 mln m³

8. Sztuczne jeziora w Polsce 1. J. Solińskie (San) 2. J. Zegrzyńskie (Bug) 3. J. Włocławskie (Wisła) 4. J. Koronowskie (Brda) 5. J. Sulejowskie (Pilica) 6. J. Czorsztyńskie (Dunajec) 7. J. Rożnowskie (Dunajec) 8. J. Dobczyckie (Raba) 9. J. Goczałkowickie (Wisła) 10. J. Żywieckie (Soła) 11. J. Jeziorsko (Warta) 12. J. Otmuchowskie (Nysa Kłodzka) 13. J. Siemianowskie (Narew) 14. J. Turawskie (Mała Panew) 15. J. Nyskie (Nysa Kłodzka) 16. J. Zapora (Brda) Elżbieta Rosa

9. Kanały wodne Kanał wodny jest sztuczną arterią wodną zwykle o trapezowym przekroju poprzecznym, ubezpieczonych skarpach, zaopatrzoną w urządzenia hydrotechniczne, w zależności od przeznaczenia wyróżnia się kanały: żeglugowe – czyli budowle najczęściej ziemne, które oprócz toru wodnego na ogół mają obiekty takie jak: śluzy, syfony, lewary, bramy, nabrzeża przeładunkowe. Ta sztuczna drga wodna jest podzielona na stanowiska o różnych poziomach zwierciadła wody za pomocą śluz, podnośni lub pochylni. Są najczęściej przedłużeniem naturalnych dróg wodnych lub łączących drogi wodne różnych systemów przez pokonanie działu wodnego. melioracyjne – (odwadniające i nawadniające) jako podstawę systemu melioracyjnego, od którego odgałęziają się kanały boczne – rowy melioracyjne (np. Kanał Fergański, w Polsce: kanał Wieprz-Krzna) przemysłowe i energetyczne – doprowadzające (lub odprowadzające) wodę do zakładów przemysłowych i energetycznych (np. Kanał Łączański) przeciwpowodziowe – jako element systemu ochrony przeciwpowodziowej na określonym terenie, np. Kanał Powodziowy we Wrocławiu, Kanał Odpływowy.

10. Kanały wodne Łączna długość sztucznych kanałów żeglownych w Polsce wynosi obecnie 440 km. Najdłuższym kanałem w Polsce jest Kanał Wieprz-Krzna, liczący 140 km (nieżeglowny), przekopany w 1961 roku Inne ważniejsze kanały to: Kanał Augustowski Kanał Żerański Kanał Bydgoski Kanał Gliwicki Barka na Kanale Gliwickim Jedna z pochylni na Kanale Elbląskim

11. Kanały wodne 1. Kanał Bydgoski 2. Kanał Elbląski 3. Kanał Żerański 4. Kanał Gliwicki 5. Kanał Augustowski 6. Kanał Wieprz-Krzna Elżbieta Rosa

12. Źródła i wody mineralne Woda mineralna – naturalna woda lecznicza zawierająca co najmniej 1000 mg/dm³ rozpuszczonych składników stałych w postaci jonów. Oprócz tego może zawierać rozpuszczone gazy pochodzenia naturalnego (dwutlenek węgla, siarkowodór). Najczęściej (w handlu detalicznym w Polsce wyłącznie) jest to woda wgłębna, która sole mineralne pozyskała z rozpuszczania minerałów lub skał, przez które przepływała. Ze względu na ilość pierwiastków życia w 1 litrze wody wyróżniamy: - wody niskomineralizowane (do 500 mg) - średniomineralizowane (501-1500 mg) - wysokomineralizowane (powyżej 1500 mg)

13. Wody mineralne w Polsce (skład chemiczny) szczawy – lecznicza, swoista zawierająca co najmniej 1000 mg/dm³ wolnego dwutlenku węgla (CO2) woda jodkowa – lecznicza, swoista zawierająca co najmniej 1,0 mg/dm³ jonu jodkowego (I-) woda fluorkowa – lecznicza, swoista, zawierająca co najmniej 1,0 mg/dm³ jonu fluorkowego (F-); woda siarczkowa – lecznicza, swoista zawierająca co najmniej 1 mg/dm³ siarki  woda siarczanowa – woda o składzie chemicznym z dominacją jonu siarczanowego woda bromkowa – lecznicza, swoista zawierająca co najmniej 5 mg/dm³ jonu bromkowego (Br-) woda borowa – lecznicza, swoista zawierająca co najmniej 5 mg/dm³ kwasu metaborowego (HBO2) woda chlorkowa – woda o składzie chemicznym z dominacją jonu chlorkowego (Cl-) woda kwasowęglowa – lecznicza, swoista zawierająca od 250 mg/dm³ do 999 mg/dm³ wolnego CO2 woda radoczynna – lecznicza, swoista, w której natężenie promieniowania jądrowego rozpuszczonych składników gazowych (głównie radon) lub stałych (głównie rad) wynosi co najmniej 2 nCi/dm³ woda żelazista – lecznicza, swoista zawierająca co najmniej 10 mg/dm³ jonu żelazawego (Fe2+)

14. Wody mineralne w Polsce wody chlorkowe wody swoiste wody siarczkowe szczawy

15. Klasyfikacja czystości wód Wody rzek Polski zostały podzielone na klasy: I klasa wody o bardzo dobrej jakości II klasa wody o dobrej jakości III klasa wody o zadowalającej jakości IV klasa wody o niezadowalającej jakości V klasa wody o złej jakości

16.Obszary deficytowe w wodę i ich przyczyny. Polska jest krajem ubogim w wodę. Głównym źródłem wody są opady atmosferyczne, które dostarczają ok., 97% całkowitego rocznego zasilania. Pozostałe 3% pochodzi z dopływu wód rzecznych z zagranicy.  Do obszarów deficytowych w wodę należą: Region GOP-u ( koncentracja przemysłu i ludności) Wschodnia Wielkopolska ( niskie opady związane z cieniem opadowym Pomorza) Wyżyna Lubelska (nadmierne zużycie w rolnictwie, krasowe zanikanie wód powierzchniowych i opadowych) Polesie Zachodnie (krasowe zanikanie wód powierzchniowych i opadowych) Region Łódzki (położenie na dziale wodnym, niezbyt wysokie opady) Wyżyna Kielecka (wysoka koncentracja działalności gospodarczej) Regiony Polski dysponujące nadwyżkami wody: Karpaty i Podkarpacie Pojezierza Pomorskie, Pojezierze Mazurskie i Pojezierza Wielkopolskie Doliny dużych i średnich rzek

17. Przykładowe zadania maturalne z Hyrosfery Polski

Bibliografia Opracował: Piotr Paterek •www.bryk.pl/słowniki/słownik.../89427-jezioro_deltowe.html •portalwiedzy.onet.pl/16110,,,,przybrzezne_jeziora,haslo.html •http://www.bryk.pl/teksty/gimnazjum/geografia/geografia_fizyczna/8192-geneza_i_rozmieszczenie_g%C5%82%C3%B3wnych_typ%C3%B3w_jezior_w_polsce.html •http://geografia.vel.pl/articles.php?id=9 •http://pl.wikipedia.org/wiki/Woda_mineralna •http://www.szkolnictwo.pl/test,4,5381,17,Wody_podziemne_i_bilans_wodny_Polski-Wody_mineralne_w_Polsce •http://www.szkolnictwo.pl/szukaj,Zbiornik_retencyjny •http://encyklopedia.interia.pl/tabela.html?sc=img.interia.pl/encyklopedia/nimg/Polska6.csv&o=Najwi%EAksze%20sztuczne%20zbiorniki%20wodne •http://www.szkolnictwo.pl/test,4,3275,23,U%C5%BCytkowanie_i_zagro%C5%BCenia_w%C3%B3d_s%C5%82odkich-Klasyfikacja_czysto%C5%9Bci_rzek_w_Polsce • http://pl.wikipedia.org/wiki/Kana%C5%82_wodny • http://www.powiat.elblag.pl/index.php?menu=5 • www.maziarz.pl http://wszpwn.pl/pub/geografia/arkusze_maturalne/04_Hydrosfera_zadania_uczen_S.pdf http://jarjar69.blogspot.com/2011/01/jezioro-druzno.html http://kolumber.pl/photos/show/place:25/page:62 http://www.samper.pl/wystawa_gea/galeria/ http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=311 Opracował: Piotr Paterek