Wyzsze Czynnosci Psychiczne Inteligentne Systemy Autonomiczne Wyzsze Czynnosci Psychiczne W oparciu o wykłady Prof. Włodzisława Ducha Uniwersytet Mikołaja Kopernika oraz Prof. Jaap Murre University of Amsterdam Janusz A. Starzyk Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie

Umysł Umysł oznacza system poznawczy oparty na wyższych czynnościach psychicznych. Wyższe czynności psychiczne to jaźń, kreatywność, mowa, myślenie, osobowość, pamięć, rozumowanie, uwaga, wola, wyobraźnia, świadomość, Czyli wszystkie subiektywnie uświadamiane procesy wynikające z pracy mózgu. Czy takie czynności są zlokalizowane czy wymagają zaangażowania większej części mózgu? Aktywność mózgu w czasie wyższych czynności psychicznych skupiona jest w wyróżnionych obszarach.

Mowa Główne struktury mowy: Okolice zakrętu kątowego: obszar kojarzeniowy dla słuchu, wzroku, nazw; jego uszkodzenia zaburzają czytanie i pisanie; zaangażowany np. w rozumienie metafor czy odróżnieniu Booba od Kiki Obszar Wernickego w płacie skroniowym; uszkodzenia powodują parafazje, mówienie bez sensu, niegramatyczne, zły wybór słów i łączenie wyrazów, ale prawidłowy rytm i wymowa. Obszar Broca; uszkodzenia wywołują afazje motoryczne, niezdolność do prawidłowych wypowiedzi pomimo prawidłowego rozumienia. Wiele rodzajów afazji powstaje w wyniku różnych uszkodzeń tych obszarów.

Mowa Z obrazowania mózgu u osób o lewopółkulowej dominacji funkcji językowych wiemy że: Słowa dotyczące konkretnych pojęć (rzeczowników - przedmiotów, osób, zwierząt, jedzenia, narzędzi) są kodowane w lewym płacie skroniowym. Słowa określające działanie (czasowniki) kodowane są w lewym płacie kory przedczołowej, dolnej części zakrętu czołowego i korze przedruchowej. Należy rozróżnić rozpoznawanie (wiedzieć, czym coś jest) od nazwania (przypominanie formy symbolu oznaczającego danych obiekt). Podobne kategorie, np. narzędzia mechaniczne i sztućce, są zlokalizowane blisko siebie. Lezje przedniej części kory dolnoskroniowej i dolnej części zakrętu skroniowego => problemy z nazywaniem zwierząt. Lezje tylnej i bocznej części kory skroniowej oraz zakrętu nadbrzeżnego => problemy z nazywaniem narzędzi. Kodowanie pojęć i nazw znanych osób lub przedmiotów => poprzedza regiony odpowiedzialnee za kodowanie nazw i koncepcji ogólnych. Problemy z rozpoznawaniem konkretnych koncepcji skorelowane są z uszkodzeniami asocjacji w obszarze ciemieniowo-skroniowym (TP).

Rozumienie Mowy Widzenie słowa i liczenie znajdujących się w nim sylab wywołuje całkiem inne pobudzenie niż widzenie i zastanawianie się nad znaczeniem słowa. Koncepcja narzędzia, którym potrafimy się posługiwać: obszar połączony z somatyczną i wzrokową korą sensoryczną, korą ruchową, a więc blisko ośrodków przetwarzających sygnały o ruchu ręki i analizujących wzrokowe sygnały związane z ruchem.

Rozumienie Mowy Rozumienie mowy jest trudne

http://www.fizyka.umk.pl/~duch/Wyklady/kog-m/04-p.htm#muz

Rozumienie Mowy Widzenie słowa i liczenie znajdujących się w nim sylab wywołuje całkiem inne pobudzenie niż widzenie i zastanawianie się nad znaczeniem słowa. Koncepcja narzędzia, którym potrafimy się posługiwać: obszar połączony z somatyczną i wzrokową korą sensoryczną, korą ruchową, a więc blisko ośrodków przetwarzających sygnały o ruchu ręki i analizujących wzrokowe sygnały związane z ruchem.

Rozumienie Mowy Pojęcia, nazwy rzeczownikowe i czasownikowe kodowane są w innych obszarach kory. Uszkodzenia mogą doprowadzić do zaniku zdolnośc posługiwania się jakąś kategorią pojęć językowych, np. pojęć rzeczy znanych bezpośrednio w odróznieniu od abstrakcyjnych nazw. Rozumienie, wiedza, zakłada zdolność do działania, pobudzenie kory ruchowej, pamięci epizodycznej, użycia danego słowa w sensie schematu senso-motorycznego.

Poznawanie Kolorow W jaki sposób rozpoznajemy i nazywamy kolory? Pojęcia dotyczące kolorów i struktura barw są niezależne od kultury. Uszkodzenia kory wzrokowej w obszarze V4 prowadzą do utraty pojęć i wrażeń dotyczących kolorów. Uszkodzenia zakrętu językowatego prowadzi do anomii kolorów, braku kojarzenia nazwy i koloru przy normalnym widzeniu kolorów.

Rozumienie Mowy Wypowiedzenie słowa czy zdania wymaga aktywności obszarów ruchowych (Brocka i kory przedruchowej) i inicjacji tego procesu przez zwoje podstawy mózgu. Aleksja bez agrafii: niezdolność do czytania przy zachowanej zdolności kopiowania i pisania. Głośne czytanie może być możliwe, ale przy cichym nie pobudza się sens słów.

Muzyka Instynkt muzyczny - wrodzony. Dlaczego? Prymitywny system porozumieniwania się? spiew ptaków i reakcje typu "stroszenia piórek". Lateralizacja - widoczna już u niemowląt; preferencje lewo i prawo-uszne. Związek muzyki z emocjami. Czy to wesoła czy smutna melodia? Wiedzą to nawet osoby bez muzycznego słuchu.

Matematyka Czemu 2+2 = 4? Można pamiętać tabliczkę mnożenia ale zaburzenia płata ciemieniowego po wylewie nie pozwolą odpowiedzieć na pytanie: czy 5 leży pomiędzy 2 i 4? Wiem, rozumiem - pobudzenie układu nagrody (płata czołowego) po prawidłowo wykonanym działaniu? Płaty skroniowe: pamięć faktów, tabliczka mnożenia. Płaty ciemieniowe: wyobraźnia arytmetyczna.

Humor Na czym polega poczucie humoru? Jaka jest funkcja śmiechu? Śmiech występuje we wszystkich kulturach, chociaż są różnice. Żarty: pobudzają oczekiwania, napięcie, koncząc się zamianą oczekiwanej interpretacji na inną, równie logiczną. Podobnie do reakcji wynikającej z procesów twórczych przy szukaniu wyjścia z impasu spowodowanego anomalią. Śmiech - sygnał społeczny pokazujący, że anomalia jest trywialna, fałszywy alarm. Jeśli napięcie rośnie to zamiast rozładowania przez śmiech może skończyć się strachem. Jeśli ktoś poślizgnie się na skórce od banana to nas smieszy; jak rozbije głowę to nie. Łaskotki: początkowo strach ale potem reakcja zawiadamiająca - nic groźnego. Niektórzy nie mogą przezwyciężyć strachu przed łaskotaniem. Asymbolia bólu: brak połaczenia kory wyspy z korą obręczy.

Podsumowanie udziału kory w wyższych funkcjach psychicznych Płat potyliczny: widzenie; analiza koloru, ruchu, kształtu, głębi; skojarzenia wzrokowe, ocena, decyduje czy wrażenie jest analizowane i jaki jest jego priorytet. Płat skroniowy: zakręt górny i wieczko: słuch muzyczny, fonematyczny i wrażenia dźwiękowe; obszar Wernickego - rozumienie mowy, gramatyka, prozodia; zakręt dolny: rozpoznawanie obiektów; kategoryzacja obiektów; pamięć werbalna, zapamiętywanie; część podstawna: analiza zapachów

Podsumowanie udziału kory w wyższych funkcjach psychicznych Płat ciemieniowy: część górna: czucie dotyku, temperatury, bólu; prawa część dolna: orientacja przestrzenna, konstruowana na podstawie wrażeń wzrokowych; lewa częśćdolna: modelowanie relacji przestrzennych ruchów palców. pomiędzy i część przyśrodkowa: celowe ruchy; integracja ruchu i wzroku, integracja czucia i wzroku w jeden percept; manipulacja obiektami wymagająca koordynacji i wyobraźni przestrzenno/ruchowej. rozumienie języka symbolicznego, pojęć abstrakcyjnych, geometrycznych.

Podsumowanie udziału kory w wyższych funkcjach psychicznych Płat czołowy: działanie część górna - funkcje ruchowe, pierwotna kora ruchowa, kora przedruchowa, dodatkowa kora ruchowa; pamięć wyuczonych działań ruchowych, np. taniec, nawyki, specyficzne schematy zachowań, wyrazy twarzy; lewy płat - obszar Brocka (mowa); pola czołowe oczu (ruch gałek ocznych zależny od woli); część przedczołowa: "zdawanie sobie sprawy"; planowanie i inicjacja działania w odpowiedzi na zdarzenia zewnętrzne, oceny sytuacji;

Podsumowanie udziału kory w wyższych funkcjach psychicznych Płat czołowy: działanie przewidywanie konsekwencji działań; konfromizm społeczny, takt, wyczucie sytuacji; analiza i kontrola stanów emocjonalnych, ekspresji językowej; uczucia błogostanu, frustracji, lęku i napięcia; lewy płat - kojarzenie znaczenia i symbolu (słowa), kojarzenie sytuacyjne; pamięć robocza; wola działania, podejmowanie decyzji; relacje czasowe, kontrola sekwencji zdarzeń. część podstawna, kora okołooczodołowa -

Podsumowanie udziału kory w wyższych funkcjach psychicznych Płat limbiczny i okolice: analiza wrażeń węchowych; analiza wrażenia bólu; kontrola negatywnych emocji; współpraca z ciałem migdałowatym; skupienie uwagi. Móżdżek: koordynacja ruchów celowych; utrzymanie równowagi; regulacja napięcia mięśni; pamięć niektórych odruchów; wpływ na ruchy oczu.

Podsumowanie udziału kory w wyższych funkcjach psychicznych Pień mózgu: śródmózgowie, most, rdzeń przedłużony: oddychanie (most); kontrola rytmu serca (rdzeń przedłużony); połykanie, kaszel i odruchy wymiotne (rdzeń przedłużony); odruchy zaskoczenia, podskoku (śródmózgowie); kontrola systemu autonomicznego: pocenia się, cisnienia krwi, temperatury i trawienia; ogólny poziom przytomności; sen; utrzymywanie równowagi.