Kultura narodowa

Definicja (A. Kłoskowska) „Kultura narodowa stanowi szeroki i złożony układ sposobów, działania, norm, wartości i symboli, wierzeń i dzieł symbolicznych, który przez jakąś zbiorowość społeczną uważany jest za własny, jej w szczególności przysługujący, wyrosły z jej tradycji i historycznych doświadczeń oraz obowiązujący w jej obrębie”

Elementy kultury narodowej zespół dzieł artystycznych zespół wiedzy normy i zasady Ich znajomość uważa się za obowiązującą członków zbiorowości narodowej i są one wpajane nowym pokoleniom w procesie kuluralizacji, czyli wprowadzania w kulturę przez tradycję rodzinną, środowisko i specjalne instytucje oświatowe.

Jakie są funkcje kultury narodowej?

Funkcje kultury narodowej Integrująca członków danej zbiorowości Podtrzymywanie systemu społecznego Podstawa ciągłości, trwania i rozwoju narodu Wyznaczanie sposobu widzenia przeszłości, teraźniejszości i przyszłości narodu

Ćwiczenie w zespołach Co składa się na kanon kultury polskiej? Wytwory materialne Ważne postaci – bohater narodowy Ważne miejsca Ważne, typowe obrzędy Ważni twórcy, dzieła sztuki Ważne dla narodu wydarzenia

Kanon kultury polskiej (wg M. Porębskiego) Ziemia Język Twórczość literacka od „Bogurodzicy” Twórczość artystyczna Kolory: biały i czerwony

Inne elementy kannonu kultury polskiej Religia Upór w imię ideałów Troska o sprawy wielkie Duma, honor Pańskość, romantyzm Wartości: rodzina, rodzinność, dom, poczucie wspólnoty, ważna rola kobiety, miłości do dzieci, wrażliwość na sacrum, uczuciowość, indywidualizm, wewnętrzna wolność, gościnność, patriotyzm, otwartość na inne kultury, demokracja.

Wytwory kultury polskiej (wg L. Dyczewskiego) język polski orzeł biały w koronie biało-czerwona flaga Ważne wydarzenia: chrzest Polski, bitwa pod Grunwaldem, unia polsko-litewska, walka o trwanie w czasie zaborów i obu okupacji, „Solidarność”, Ważne miejsca: Jasna Góra, Ostra Brama, Wawel, Zamek Królewski w W-wie, Cmentarz Orląt we Lwowie, Oświęcim Twórczość artystyczna: Jan Matejko, Fryderyk Chopin, Stanisław Wyspiański, Ważne postaci (bohaterowie narodowi): Tadeusz Kościuszko, Józef Piłsudski, Św. Maksymilian Kolbe, Jan Paweł II, Obrzędy „roku polskiego”: Boże Narodzenie, Wielkanoc, Wszystkich Świętych, śluby, imieniny.

Kultura narodowa nie jest jednak jednolitym systemem (warianty obyczajów, dialektów, znajomości dzieł) Zespół treści kultury narodowej odznacza się pewną trwałością, ale nie jest niezmienny. Problem zachowania odrębności kultur narodowych zaistniał wyraźnie w XX w. Szczególnie u schyłku XX w. zaistniały warunki do tego, by pomiędzy kulturami zachodziły ciągłe procesy dyfuzji i osmozy.

Skoncentrowanie na swojej kulturze Etnocentryzm – koncentracja na własnej grupie pochodzenia i zamknięcie się w jej granicach; przekonanie o szczególnej ważności i wartości własnej grupy. Ksenofobia – lęk lub nienawiść wobec innych, całkowite odrzucenie obcej kultury ze względu na jej odmienność. Rasizm – pogląd oparty na pseudonaukowej tezie o rzekomej nierówności biologicznej, społecznej i intelektualnej ras ludzkich.

Globalizacja kultury Podobieństwo kultur. W przypadku kontaktu kultur między sobą elementy kulturowe ulegają dyfuzji, przepływają z jednej kultury do drugiej, zapożyczone, naśladowane, narzucane, wymieszane ze sobą. Można wyróżnić kilka typowych sytuacji takiego kontaktu. Pierwsza to podbój słabszego społeczeństwa przez silniejsze i, w konsekwencji, wprowadzanie przemocą lub perswazją kultury dominującej przy eliminacji kultur lokalnych (np. kolonializm, germanizacja).

Globalizacja kultury Mieszanie się kultur. Ten typ wpływów kulturowych występuje w społeczeństwach wielonarodowych, gdzie liczne grupy emigrantów wnoszą własne treści kulturowe ulegające skomplikowanemu wymieszaniu (np. amerykański „tygiel” kulturowy”).

Globalizacja kultury Globalizacja kultury. Charakteryzuje się ekspansją tzw. kultury zachodniej, zwłaszcza w wydaniu amerykańskim. Niezależnie czy akceptacja tej kultury wynika z jej atrakcyjności czy ze stojącej za nią siły ekonomicznej pozwalającej na efektywny marketing, reklamę, perswazję –efektem jest postępująca uniformizacja i zarazem zanik kultur lokalnych. Te same produkty w tych samych supermarketach, te same pokoje w tych samych hotelach, takie same samochody na zatłoczonych ulicach, takie same hamburgery w tak samo urządzonych MCDonaldach, te same filmy, T-shirty, adidasy, dżinsy, edycje „Playboya”, ta sama obsesja na punkcie równowagi płci, poprawności politycznej, czy w końcu „uniwersalny” język angielski.

Ćwiczenie w grupach USA – hamburgery, frytki, lody, coca-cola; Francja – sery, wykwintne potrawy, wino; Włochy – pizza, potrawy z makaronu, wino; Węgry – gulasz – to narodowe potrawy różnych narodów. Zastanów się – w jaki sposób wzory kulturowe (a więc także przeszłość) pozwala wyjaśniać zamiłowania do takich właśnie potraw w danym kraju.

Kontakty międzykulturowe i ich konsekwencje

Procesy zachodzące podczas kontaktu z nową kulturą Enkulturacja Akomodacja Akulturacja Szok kulturowy

Enkulturacja pozyskiwanie wartości, norm, języka, stylów zachowań, dokonujące się przy uwzględnieniu procesu uspołecznienia, jaki miał miejsce w kulturze pochodzenia;

Akomodacja Jest to faza przyswajania reguł komunikacyjnych i interakcyjnych tej kultury, w którą zostało się przeniesionym; przyswajanie wiedzy obcej kultury, aby w obcej kulturze być zdolnym do działania; dotyczy takich elementów jak: poznanie nowych znaczeń i nazw (np. żywności czy ubioru), narzędzi pracy i jej organizacji, opanowanie umiejętności poruszania się środkami transportu itp.,

Akulturacja budując na fazie akomodacji, zostają w rezultacie dłuższego pobytu w obcej kulturze stopniowo przejmowane jej wartości, normy, sposób myślenia etc., które są w końcu deklarowane jako „własne”. AKULTRACJA WSKAZANA: obejmuje ona poznanie idiomów i wyrażeń slangowych, pewnych zwyczajów w pracy AKULTURACJA PEŁNA: obejmuje akceptację i przyjęcie przez jednostkę nowych norm i wartości, samo-identyfikację ze społeczeństwem przyjmującym oraz uznanie jednostki „za swoją” przez członków społeczeństwa przyjmującego.

Modele akulturacji Integracja Separacja Asymilacja Marginalizacja

Integracja W ramach podtrzymywania i aktywnego tworzenia dwoistości kulturowej jednostka może łączyć w swoim życiu elementy obu kultur, na przykład biegle władać obydwoma językami, posiadać przyjaciół z obu kultur, celebrować święta obchodzone w każdej z nich, przekazywać dzieciom wartości każdej z nich, i kształtować w nich dwujęzyczność i dwukulturowość. Strategia ta jest uznawana za najlepszą w społeczeństwach pluralistycznych promujących wielokulturowość.

Separacja Polega ona na podtrzymywanie własnej tożsamości kulturowej, przy jednoczesnym ograniczaniu do niezbędnego minimum kontaktów, i elementów codziennego życia pochodzących z kultury przyjmującej. Często inaczej nazywana jest gettoizacją.

Asymilacja Strategia ta opisuje sytuację odwrotną, w której elementy nowej kultury wypierają w życiu migranta kulturę ojczystą.

Marginalizacja Jest to strategia będąca przeciwieństwem integracji. Oznacza wykorzenienie z kultury własnej, utratę tożsamości kulturowej, obyczajowości, norm i wartości, przy jednoczesnym braku identyfikacji z kulturą przyjmującą. Ze względu na naturę tego procesu nazywana jest również dekulturacją.

Szok kulturowy wg G. Hofstede’a to uczucie rozpaczy, bezradności i wrogiego nastawienia wobec nowego środowiska; Obejmuje funkcjonowanie psychiczne, fizyczne i społeczne człowieka, jest rezultatem napotykanych w kulturze przyjmującej trudności, jego istotą jest doświadczanie negatywnych emocji, które kumulując się, owocują pogorszeniem ogólnego samopoczucia i satysfakcji z życia, i co za tym idzie całości funkcjonowania człowieka (Bochner, 1994)

Szok zwykle jest… nagły krótkotrwały gwałtowny ale… SZOK KULTUROWY jest DŁUGOTRWAŁY i ma charakter KUMULATYWNY

Szok kulturowy jako szok odmienności Kontakt międzykulturowy = Kontakt pomiędzy odmiennościami Różnice = Stres

Szok kulturowy - przyczyny Wielowymiarowa struktura: Zmiany fizyczne Zmiany społeczne Zmiany psychologiczne

Zmiany fizyczne Klimat Natężenie światła Mikroorganizmy Żywność Rytm życia Natężenie i rodzaj bodźców wizualnych i dźwiękowych

Zmiany społeczne Zmiana roli i statusu społecznego (często na niższy) Zamiana roli dorosłego na rolę dziecka Brak sieci wsparcia społecznego Zmiany w wymaganiach rodziny

Zmiany psychologiczne Wzrost stresu Nowe negatywne emocje Spadek efektywności radzenia sobie ze stresem Nieadekwatność dotychczasowych mechanizmów obronnych

Rezultaty szoku kulturowego Zagubienie Niepewność Depresja Niepokój Bezsilność Konflikty interpersonalne – złość, nienawiść Problemy zdrowotne i zaburzenia pod postacią somatyczną

Fazy szoku kulturowego wg K. Oberga euforia – występuje radość wobec nowego, połączona początkowo z przesadną reakcją, ponieważ postrzegane jest tylko to, co wiąże się z (pozytywnymi) oczekiwaniami, nieporozumienia – część reguł normatywnych kultury docelowej nie zostaje rozpoznana, co wywołuje nieporozumienia, przy czym winę przypisuje się sobie jako osobie nowo przybyłej, kolizje – skrywane są przyczyny nieporozumień, winę przypisuje się innym, następuje częściowa rezygnacja oraz skłonność do silnego dowartościowania kultury własnej, akceptacja różnic i usuwanie sprzeczności – występuje dążność do zrozumienia, akulturacja – następuje daleko idące zrozumienie różnic oraz tendencja do przejmowania zachowań specyficznych dla obcej kultury.

Modele szoku kulturowego Model „U” Model „J” Model „W”

Model „U” Na początku dobrostan jednostki w obcej kulturze jest najwyższy potem systematycznie pogarsza się by po jakimś czasie znów wrócić do poziomu wyjściowego

Model „J” obrazuje sytuację, w której samopoczucie migranta jest najgorsze na początku, potem zaś systematycznie poprawia się,

Model „W” Symbolizuje on niekończącą się sinusoidę, w którą układa się samopoczucie jednostki, to podnosząc się, to obniżając; Obejmuje on także proces readaptacji do kultury ojczystej po dłuższym pobycie za granicą.

Fazy aklimatyzacji kulturowej Źródło: M. Bartosik- Purgot, Otoczenie w biznesie międzykulturowym, PWE, Warszawa 2006, s. 177-180

CZYNNIKI UTRUDNIAJĄCE KOMUNIKACJĘ MIĘDZYKULTUROWĄ Zakładane podobieństwo Różnice językowe Błędne interpretacje sygnałów niewerbalnych Stereotypy i uprzedzenia Skłonność do formułowania sądów wartościujących Matsumoto D., Juang L., Psychologia międzykulturowa, GWP 2007

Umiejętności i kompetencje przydatne menedżerom w trakcie służbowych pobytów za granicą Kompetencje interpersonalne Znajomość języka danej kultury Ciekawość poznawcza w odniesieniu do innej kultury Tolerancja w stosunku do niepewności i niejednoznaczności Elastyczność Cierpliwość Szacunek dla innych Empatia kulturowa Silne poczucie własnego „ja” Poczucie humoru

Literatura M. Filipiak, Socjologia kultury. Zarys zagadnień, Wyd. UMSC, Lublin 1996, rozdz. 8, Wartości w kulturze, s. 185-205 M. Golka, Socjologia kultury, Warszawa 2007, rozdz. 3.4, Tożsamość i jej oblicza, s. 112-118 M. Golka, Socjologia kultury, Warszawa 2007, rozdz. 7.4, Problem wielokulturowości, s. 224-230