Galileusz Wiadomości ogólne -Najważniejsze odkrycia w dziedzinie astronomii -Najważniejsze dokonania w innych dziedzinach nauki -Anegdoty i ciekawostki z życia -Osiągnięcia -Konflikt z Kościołem WYKONAŁ: MACIEK ŁADA

Wiadomości ogólne GALILEO GALILEI(1564-1642)- Urodził się w Pizie. Ojciec Vincenzo Galilei, był matematykiem i muzykiem, matką była Giulia Ammannati. Galileo był najstarszym dzieckiem. Elementarne wykształcenie pobierał w domu rodzinnym, następnie rozpoczął studia na Uniwersytecie w Pizie. W roku 1589 został wykładowca matematyki na tym uniwersytecie. Następnie przeniósł się na Uniwersytet w Padwie, gdzie do roku 1610 wykładał geometrię, mechanikę i astronomię.

Najważniejsze dokonania w innych dziedzinach nauki Lunety, które pojawiły się za czasów Galileusza, były jeszcze nieudolnymi narzędziami, niedostosowanymi do tak poważnych obserwacji i badań. Powstały one w pracowni holenderskiego szlifierza okularów i Galileusz jako fizyk szybko zorientował się, jak należy je udoskonalić. Ponadto badał on swobodne spadanie ciał, ruch ciała na równi pochyłej (1604-1609) oraz ruch ciała w rzucie ukośnym. Sformułował prawo bezwładności (1609) i zasadę superpozycji ruchów. Odkrył izochronizm wahadła (1583). W latach 1610-1614 zajmował się konstruowaniem mikroskopu. Jego badania w dziedzinie optyki obejmowały prace nad barwami, dochodzenie natury światła i prace w zakresie optyki fizycznej. Skonstruował termoskop, który był pierwowzorem termometru. Był autorem pomysłu zastosowania wahadła w zegarach. Jego prace badawcze obejmowały też zagadnienia z dziedziny hydrostatyki, wytrzymałości i właściwości materiałów. Postać Galileusza jest z wielu względów godna specjalnej uwagi. Jako uczony i odkrywca wniósł, na przełomie dwóch stuleci, cały szereg wielkich odkryć. Jako człowiek idei i czystej wiedzy okazał niezłomność poglądów, mimo niebezpieczeństwa ze strony świętej Inkwizycji. Jako badacz przyrody promieniował niezwykłą skalą zainteresowań, łączył najrozmaitsze zjawiska w logiczną całość, był niewyczerpany w swoich zabiegach o przekonanie sobie współczesnych. Niestrudzony w pracy i badaniach, pozostawił po sobie olbrzymi dorobek.

Najważniejsze odkrycia w dziedzinie astronomii W 1609 roku Galileusz z lunetą własnej konstrukcji rozpoczął systematyczne obserwacje. Ujrzał tarczę Księżyca, pokrytą górami i przeoraną dolinami, podobną do pofałdowanej Ziemi. W tych samych, dobrze mu znanych z bezpośredniej obserwacji miejscach zobaczył wiele nowych gwiazd, a Droga Mleczna widziana z Ziemi jako mgławica, okazała się skupieniem gwiazd, świecących jak Słońce. Największą jednak niespodzianką dla niego było odkrycie aż 4 księżyców Jowisza. Stało się to 7 stycznia 1610 roku. Podczas następnych nocy mógł śledzić ich obieg dookoła Jowisza i pojął rzecz zgoła nieoczekiwaną. Tak jak dookoła Ziemi, tak i wokół innych planet mogą krążyć mniejsze ciała niebieskie. Stwierdzenie tej analogii było ważne, ponieważ sugerowało, że Ziemia ze swoim Księżycem nie jest wyjątkiem. To, co Kopernik uważał za dziwne zjawisko obrotu dwóch ciał niebieskich, bez podparcia i bez jakiegokolwiek zaczepienia wzajemnego, pędzących po ekliptyce wokół wspólnego centrum Słońca, może się jeszcze pojawiać w wielu innych miejscach we Wszechświecie. Do tych obserwacji przybyło jeszcze jedno nieoczekiwane odkrycie, a mianowicie podobieństwo faz Wenus do faz Księżyca. Do czasów Galileusza wyobrażano sobie, że Wenus świeci własnym blaskiem. Dopiero on odkrył, że jest to odbicie promieni Słońca. Najbardziej zaskakującym zaś było odkrycie ruchu obrotowego Słońca. Galileusz obserwował plamy, które regularnie pojawiały się i znikały, przesuwając się po tarczy słonecznej. Te wszystkie zjawiska zachęciły go do sprawdzenia teorii Kopernika, do której początkowo odnosił się nieufnie. Następnie zaczął jawnie głosić, że Kopernik miał słuszność. Jego stanowisko wobec zabronionej nauki Kopernika wywołało niechęć zwolenników teorii geocentrycznej. Aby przekonać przeciwników, budował coraz lepsze teleskopy i ofiarowywał je najwybitniejszym osobistościom, urządzał publiczne wykłady dla uczonych. To wszystko nie przyniosło jednak pożądanych efektów. Miał tylko jednego zwolennika. Był to Johannes Kepler, który śledzi każdą nowość i każde nowe odkrycie. Galileusz musiał sam, opuszczony i przez nikogo nie popierany, prowadzić dalej swoje badania.

Anegdoty i ciekawostki z życia Od 1615 roku Galileuszem zaczęła interesować się Inkwizycja. Nie wypuszczała go ze swojej opieki przez 30 lat. Przez 20 lat Galileusz łudził się, że uda mu się przekonać bardziej wykształconych Jezuitów, kardynałów i Papieża. W 1616 roku z ramienia Inkwizycji zabroniono rozpowszechniania pism Galileusza i opracowanych przez niego obserwacji i wniosków. Odkrycia dały mu jednak możliwość wycofania się z życia profesorskiego, o co tak bardzo zabiegał, uważając, że traci czas na wykłady, czas, który można lepiej zużytkować dla celów badawczych. Dzięki poparciu księcia Cosimo II Medici, który dostarczył mu środków i zapewnił opiekę, Galileusz przeniósł się na stałe do Florencji. W 1624 roku nastał nowy Papież i Galileusz łudził się, że teraz uda mu się przekonać władze kościelne i usunąć wyrok Inkwizycji, zabraniającej głoszenia jego odkryć. Udał się do Rzymu i na sześciu posłuchaniach z całym zapałem referował Papieżowi swe poglądy, starając się przekonać go, że nie zagrażają one powadze Kościoła. Gdy jednak te zabiegi pozostały bez skutku, napisał dawno przygotowaną pracę p.t. "Dialog o dwu wielkich systemach świata". W dialogu tym starał się przekonać czytelnika o słuszności poglądów Kopernika i rozwinął z niebywałą prostotą i jasnością wszystkie swoje teorie. Po nieznacznych zmianach uzyskał papieskie pozwolenie na wydrukowanie tej pracy. Wywołał nią u jednych wielką radość, u drugich nienawiść do siebie samego. Ponieważ dzieło to było napisane w postaci dialogu, wprowadził tam osobę fikcyjną imieniem Simplicissimus. On to właśnie za pomocą słabych argumentów stara się obalić tezę kopernikowską. Niechętni Galileuszowi oczernili go przed Papieżem i wmówili weń, że tą osobą dialogu jest sam Papież i że właśnie w tak wyrafinowany sposób Galileusz podrywa autorytet papieski. Galileusz został jeszcze raz postawiony przed sądem Inkwizycji w roku 1632, mając już 69 lat. Wtedy to zmuszono go do wyrzeczenia się swoich prawd i zaprzeczenia postawionej tezy o układzie planetarnym. Od tej pory był pod stałym dozorem Inkwizytora, zamieszkał w miejscowości Arcetri pod Florencją, nie mógł się oddalać, odwiedzać znajomych, ani też jego nie wolno było nikomu odwiedzać bez zezwolenia Inkwizytora. Galileusz w jednym ze swych listów w ten sposób określił przyczynę ciężkich prześladowań: Zdaje się, że nie ma na świecie większej nienawiści niż ta, jaką czuje ciemnota do wiedzy.

Osiągnięcia W latach 1595-1598, Galileusz udoskonalił tzw. "kompas geometryczny i wojskowy" nadający się do wykorzystania przez mierniczych i wojskowych. Za jego pomocą można było dokładniej ustawiać działa do strzału oraz obliczyć odpowiednią ilość prochu dla wystrzelenia danej kuli armatniej. Około roku 1606-1607, Galileusz skonstruował termometr. Wykorzystując ruch powietrza wypierającego wodę w naczyniu szklanym. W 1609 r. Galileusz był jednym z pierwszych, którzy używali teleskopu do obserwacji gwiazd, planet i księżyca. W 1610 r. wykorzystując części teleskopu skonstruował ulepszony mikroskop. 7 stycznia 1610 - odkrył księżyce Jowisza - Io, Europa, Kallisto 11 stycznia 1610 - odkrył kolejny księżyc Jowisza - Ganimedesa Jego bardzo ważnym odkryciem było odkrycie zjawiska bezwładności. Obaliło ono jedno ze starych będów przekonań, bowiem przez stulecia uważano, że jeżeli na ciało nie działają żadne inne ciała lub gdy te oddziaływania wzajemnie się "znoszą", może ono tylko pozostać w spoczynku, a poruszanie się ze stałą prędkością musi mieć przyczynę w postaci oddziaływania innych ciał lub ciała. Pozornie ten pogląd jest uzasadniony codziennymi obserwacjami. Jednak wykonując różne doświadczenia Galieusz doszedł do wniosku, że ciało, któremu w wyniku działania innych ciał nadano pewną prędkość, powinno stale poruszać się ruchem jednostajnym prostoliniowym. Udowodnił on, że im mniejsze tarcie tym zmniejszanie się prędkości jest mniej zauważalne. Wniosek był taki: gdyby nie było tarcia, to ciało wprawione w ruch poruszałoby się dalej ze stałą prędkością. Pozostawił po sobie także wiele projektów wynalazków, których nie zrealizował jak np. połączoną świecę z lustrem do odbijania światła wewnątrz budynku, urządzenie do zbioru owoców i przyrząd do pisania przypominający długopis oraz wiele innych.

Konflikt z Kościołem Zwolennik heliocentrycznej budowy świata i teorii Mikołaja Kopernika. W 1616 komisja papieska nakazała mu porzucenie poglądu o ruchu Ziemi. Galileusz jednak nie zrezygnował i w 1632 wrócił do problemu publikując "Dialog o dwóch najważniejszych systemach świata: ptolemeuszowym i kopernikowym. W 1633 r. inkwizycja potępiła i skazała 70-letniego wówczas Galileusza na dożywotnie więzienie za to, iż uparcie popierał i głosił tezy Kopernika. To jemu przypisuje się słowa eppur si mouve – "a jednak się kręci". W obliczu tortur i okrutnej śmierci załamał się i odwołał swoje tezy, które uznał za "absurdalne" i "potępione". Kartezjusz, przebywając w Holandii, napisał dzieło "Traktat o świecie", które zniszczył na wieść o skazaniu Galileusza. Więzienie zostało później zamienione na areszt domowy na wsi pod Florencją, połączony z zakazem spotykania się z innymi naukowcami. Pomimo nadwątlonego zdrowia, nadal zajmował się nauką, odkrył librację Księżyca, zbudował pierwszy zegar wahadłowy. W 1637 stracił wzrok. W 1638 ukazały się słynne Discorsi e dimostrazioni matematiche in torno a due nuove scienze (Rozmowy i dowodzenia matematyczne z zakresu dwóch nowych umiejętności), najważniejsze dzieło Galileusza, obejmujące jego odkrycia w mechanice.

średni promień orbity (km) okres obiegu (doby ziemskie) Galileuszowe Księżyce Jowisza Galileuszowe księżyce Jowisza - cztery największe księżyce Jowisza odkryte przez Galileusza 7 stycznia 1610, przy pomocy skonstruowanej przez niego lunety. Uważa się, że księżyce te zaobserwował niezależnie, w tym samym czasie, niemiecki astronom Simon Marius. Na podstawie swoich obserwacji Galileusz uznał, że księżyce krążą wokół Jowisza. Odkrycie to wspierało heliocentryczną teorię Kopernika, pokazując że nie wszystkie ciała niebieskie krążą wokół Ziemi. Parametry fizyczne księżyców galileuszowych W kolejności od Jowisza księżyc promień (km) masa (kg) średni promień orbity (km) okres obiegu (doby ziemskie) Io 3632 8,92×1022 421 600 1,76 Europa 3138 4,8×1022 670 900 3,55 Ganimedes 5262 1,49×1023 1 070 000 7,16 Callisto 4820 1,08×1023 1 883 000 16,69 Prawie do końca XIX w. uważano, że Jowisz ma tylko cztery księzyce. Dopiero w 1892 amerykański astronom Edward Emerson Barnard odkrył piąty księżyc - Amalteę, krążącą bliżej Jowisza niż księżyce galileuszowe