Zespół Szkół Technicznych im. Tadeusza Kościuszki w Świebodzinie Nazwy szkół Zespół Szkół Technicznych im. Tadeusza Kościuszki w Świebodzinie Zespół Szkół Spożywczych im. St. Staszica w Krajence ID grupy: 97_19_P_2 97_76_P_2 Opiekun: Dariusz Wojtala Bożena Paluszkiewicz Kompetencja: Przedsiębiorczość Temat projektowy: Współczesne problemy rynku Semestr/rok szkolny: Semestr III / 2011/2012

Rynek pracy – pojęcia RYNEK - jest instytucją, która umożliwia zawarcie transakcji między sprzedającym a kupującym. Każdy rynek ma określoną strukturę. Strukturę tę tworzą kupujący i sprzedający, którzy mogą być partnerami równorzędnymi lub też narzucać sobie nawzajem różne warunki, zależnie od “siły”, jaką dysponują. Przedmiotem transakcji dokonywanych pomiędzy kupującym i sprzedającym są dobra, usługi czy tytuły prawne. Każdy rynek można rozpatrywać z dwóch stron: podaży i popytu. Popyt odzwierciedla sposób decyzji podejmowanych przez ludzi dotyczący zakupu usług i towarów. Podaż odzwierciedla decyzje producentów na temat: co produkować, jak produkować i w jakiej ilości.

RYNEK PRACY - jest takim rodzajem rynku czynników wytwórczych, na którym dochodzi do wymiany pracy, czyli usług świadczonych przez jednostki lub też podmioty gospodarcze. Rynek pracy (w innym nieco ujęciu), to mechanizm dopasowań podaży i popytu na pracę. Dopasowania te wyrażają warunki na jakich dokonuje się transakcja między osobami oferującymi pracę (pracobiorcami), za określoną płacę a jej nabywcami (pracodawcami). Każdy rynek pracy składa się z mniejszych rynków pracy, na których dochodzi do kontaktów pomiędzy osobami świadczącymi określone usługi na rzecz osób zlecających właśnie te usługi. Usługi noszą nazwę pracy. Za dobrze wykonaną pracę należne jest odpowiednio wysokie i ustalone wcześniej przez obydwie strony wynagrodzenie. 

Elementy rynku pracy zasoby kapitału ludzkiego i jego wykorzystanie (z punktu widzenia grup wiekowych, wykształcenia, kategorii zdrowotnych), podział pracowników wg pracujących w poszczególnych sektorach gospodarki narodowej (wielkość zatrudnienia w poszczególnych sektorach gospodarki narodowej), wielkość i struktura bezrobocia. 

Podaż rynku pracy - to liczba osób, które chcą w danym okresie pracować za określoną stawkę płacy.

Czynniki wpływające na podaż rynku pracy Na decyzje określające podaż pracy, czyli wybór między pracą a czasem wolnym, ma wpływ wiele różnych czynników. Stawka płac jest kosztem alternatywnym czasu wolnego, gdyż oznacza, z jakiego dochodu, a więc z jakiej ilości dóbr i usług, trzeba zrezygnować na rzecz przyjemności uzyskiwanej z godziny czasu wolnego. Im wyższa jest stawka płac, tym wyższy jest więc koszt alternatywny czasu wolnego i tym tańsze stają się dobra i usługi konsumpcyjne. Płaca nominalna jest to ilość pieniędzy, jaką pracownik odbiera w kasie w dniu wypłaty, czyli po prostu pensję wyrażoną w konkretnych jednostkach pieniężnych, np. w złotych. Płaca realna jest to natomiast ilość produktów, jaka można kupić za pieniądze stanowiące płacę nominalną, czyli właśnie za tę otrzymaną w kasie pensję.

Popyt na rynku pracy - popyt na pracę zgłaszają firmy produkujące na rynek dobra i usługi. Celem ich działalności jest maksymalizacja zysku i dlatego wybierają one taką wielkość produkcji, która umożliwia osiągnięcie tego celu.

Czynniki wpływające na popyt rynku pracy Na decyzje określające popyt na pracy, czyli wybór między pracą a czasem wolnym, ma wpływ wiele różnych czynników. Przychody krańcowe - jest to przyrost przychodów całkowitych osiągnięty przez firmę ze sprzedaży produktów wytworzonych przez dodatkową jednostkę czynnika produkcyjnego. Koszty krańcowe - jest to (w wypadku pracy) przyrost kosztów całkowitych spowodowany wzrostem zatrudnienia o jednostkę pracy (dodatkowego pracownika). Koszty krańcowe pracy wyznaczane są przez mechanizm popytu i podaży na rynku pracy. Na większości rynków firmy zatrudniające pracowników są cenobiorcami, co oznacza, że każdemu zatrudnionemu firma płaci tyle samo, czyli płacę równowagi wyznaczoną na rynku przez punkt przecięcia krzywej podaży pracy z krzywą popytu na pracę. 

Problemy rynku pracy w Polsce Sytuacja, którą obserwujemy na polskim rynku pracy wyraźnie pokazuje trzy główne problemy, których rozwiązanie jest priorytetem polityki rynku pracy. bezrobocie ludzi młodych - niedopasowanie poziomu kwalifikacji zasobów pracy do potrzeb rynku pracy. Bezrobotna młodzież, to grupa, która bezpośrednio po ukończeniu szkoły, ma problemy ze znalezieniem zatrudnienia. długotrwałe bezrobocie - jest początkiem marginalizacji społecznej. Wyraźnie negatywną cechą polskiego rynku pracy jest systematyczne rozszerzanie się bezrobocia długotrwałego, czyli zwiększanie się udziału bezrobotnych pozostających bez pracy powyżej 12 miesięcy wśród ogółu bezrobotnych. pogłębiające się zróżnicowanie przestrzenne lokalnych rynków pracy - Nierównomierny dotychczas rozwój gospodarczy poszczególnych regionów Polski uległ pogłębieniu, procesy restrukturyzacyjne sprawiły, iż w niektórych regionach warunki ekonomiczno-społeczne ulegają stałemu pogorszeniu.

Wpływ polityka rządu na rynek pracy Rząd może wpływać na funkcjonowanie rynku pracy oddziałując zarówno na stronę podaży, jak i na stronę popytu. Jeśli rząd podnosi podatki dochodowe, to ogranicza dochody pracowników. Prowadzi to do ograniczenia konsumpcji i zmniejszenia kosztu alternatywnego czasu wolnego, a to z kolei sprawia, że gospodarstwa domowe ograniczają podaż pracy. Rząd może podwyższyć podatki nałożone na firmy, np. opłaty na rzecz ubezpieczeń społecznych. Prowadzi to do wzrostu kosztu krańcowego pracy o wysokość podatku.  Rząd może również wprowadzać płace minimalne w zawodach o niskich płacach. Może on uznać, że płaca równowagi rynkowej jest zbyt niska, interweniuje więc wyznaczając minimalny poziom płac na takim rynku. Ten sposób działania prowadzi jednak do rozregulowania rynku, gdyż na rynku pojawiają się wygrani i przegrani. Wygranymi są ci, którzy pozostaną zatrudnieni i wrócą do domu z wyższą pensją. Przegranymi są natomiast ci, którzy stracą pracę. Konsekwencją takiej interwencji rządu jest więc bezrobocie.

Polityka rządu na rynku pracy Państwo wykorzystuje instrumenty ekonomiczne, mające na celu zmniejszenie rozmiarów bezrobocia Aktywna polityka państwa na rynku pracy Państwo stara się oddziaływać na wzrost popytu na siłę roboczą, obniżenie rozmiarów podaży siły roboczej oraz poprawę funkcjonowania rynku pracy. Instrumenty polityki zatrudnienia Roboty publiczne - pojęcie to oznacza zatrudnienie bezrobotnego, w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy, mające na celu reintegrację zawodową i społeczną, w rozumieniu przepisów o zatrudnieniu socjalnym, subsydiowanie płac - polega na udzielaniu przez państwo bezzwrotnej pomocy finansowej przedsiębiorstwom prywatnym na częściowe pokrycie kosztów płacowych zatrudnionych pracowników pod warunkiem, że przedsiębiorstwo zrezygnuje z planowanej redukcji zatrudnienia bądź też utworzy nowe miejsca pracy. szkolenie zawodowe – polega na zorganizowaniu przez państwo szkoleń dla bezrobotnych związanych ze zmianą zawodu lub nabyciu nowych kwalifikacji,

Instrumenty polityki zatrudnienia redukcję czasu pracy - może być zrealizowana przez skracanie tygodniowego czasu pracy przy zwiększeniu wymiaru urlopu, redukcję godzin nadliczbowych i dzielenie całego etatu między kilku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin. ograniczenie podaży siły roboczej - polega na zachęcaniu pracowników w starszym wieku do wcześniejszego przechodzenia na emeryturę i wypłatę świadczeń przedemerytalnych, rozwój pośrednictwa pracy - polega na udzielaniu pomocy bezrobotnym i innym osobom poszukującym pracy w znalezieniu odpowiedniego zatrudnienia oraz pracodawcom w znalezieniu odpowiednich pracowników

Pasywna polityka państwa na rynku pracy Współcześnie stosuje się różne formy pomocy finansowej dla bezrobotnych. Obok podstawowej formy, jaką są zasiłki dla bezrobotnych, występują również zasiłki z funduszu pomocy socjalnej, jednorazowe odszkodowania dla osób zwalnianych z pracy czy też, w niektórych krajach, prywatne ubezpieczenia na wypadek bezrobocia. Przepisy regulujące wypłaty tych zasiłków są w poszczególnych krajach zróżnicowane. Nie wszyscy bezrobotni otrzymują zasiłki.

Bezrobocie - pojęcia Bezrobocie - to zjawisko społeczne polegające na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów. Osoba bezrobotna:  osobę niezatrudnioną, nie prowadzącą działalności gospodarczej i nie wykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia (w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy).

Rodzaje bezrobocia Bezrobocie strukturalne: mówimy o nim wtedy, gdy występuje niedopasowanie struktury podaży pracy i popytu na pracę ze względu na posiadane kwalifikacje, wykształcenie, zawód czy miejsce zamieszkania. Wynika ono z niedopasowania kwalifikacji pracowników do nowej technologii i braku kompetencji, trudności w dostosowaniu się do zmian systemu produkcyjnego. Ten rodzaj bezrobocia może mieć charakter dosyć trwały, ponieważ jego likwidacja wymaga zazwyczaj zmiany zawodu, kwalifikacji czy tez miejsca zamieszkania. Bezrobocie frykcyjne:  związane z naturalną płynnością siły roboczej, możliwą dzięki pełnej swobodzie zmiany miejsca pracy i wyboru stanowiska pracy. W dynamicznie rozwijającej się gospodarce często pojawiają się niedopasowania między wolnymi miejscami pracy, napływem i odpływem siły roboczej z rynku pracy oraz zmianie miejsc pracy przez pracowników. Rezultatem tych procesów jest to, że występuje pewna liczba wolnych miejsc pracy i osób bezrobotnych. Jest to spowodowane niedostatecznie szybkim przepływem informacji między pracodawcami a pracownikami, zatem musi upłynąć czas zanim bezrobotni znajdą czekające na nich miejsca pracy. Decyzje o zwolnieniu z pracy w celu znalezienia innego zajęcia podejmują sami pracownicy, a czas poszukiwania nowej pracy jest stosunkowo krótki, bowiem wynosi mniej niż 3 miesiące.

Rodzaje bezrobocia Bezrobocie długookresowe: dotyczy osób, które pozostają bez pracy od 6 do 12 miesięcy. Może przekształcić się w bezrobocie długotrwałe, bowiem czym dłuższa przerwa w pracy, tym maleją szanse na ponowne jej uzyskanie. Rosnące wymagania pracodawców, zmiany technik i organizacji pracy, konieczność uzupełniania kwalifikacji lub w ogóle zmiany zawodu nie sprzyjają skracaniu okresu pozostawania bez pracy. Dłuższe pozostawanie bez pracy powoduje, że ewentualni kandydaci stają się, ze względu na dezaktualizację swoich wiadomości i doświadczeń, mało interesujący dla pracodawców. bezrobocie długotrwałe (chroniczne): trwa znacznie dłużej niż 12 miesięcy. Spowodowane jest podobnymi przyczynami co bezrobocie długookresowe. bezrobocie ukryte: rozumiane jako bezrobocie wśród zatrudnionych. Dotyczy ludzi nie ujętych w statystykach bezrobocia, ponieważ nie rejestrują się w urzędach pracy. Osoby te posiadają dochód, ale nie mają zawartego stosunku ubezpieczeniowego.

Rodzaje bezrobocia bezrobocie dobrowolne: spowodowane jest tym że część pracowników poszukujących pracy nie akceptuje poziomu płacy realnej są skłonni pracować przy wyższej stawce, a pracodawcy gotowi są ich zatrudnić poniżej płacy realnej. Zjawisko to jest głównym powodem powstawania tej odmiany bezrobocia gdzie preferencje siły roboczej nie pokrywają się z rachunkiem opłacalności pracodawców. bezrobocie z wyboru: pojawia się w niektórych krajach, gdzie wysokość zasiłków przyznawanych bezrobotnym jest na tyle wysoka, aby zrekompensować utratę stałego zarobku i tym samym stworzyć zachętę do pozostawania zawodowo bezczynnym. bezrobocie frykcyjne: obejmujące również ludzi zmieniających prace, przejściowo jej poszukujących z rożnych powodów.

Badania BAEL Prowadzone od maja 1992 r. zgodnie z metodyką Międzynarodowej Organizacji Pracy co kwartał przez Główny Urząd Statystyczny badanie aktywności ekonomicznej ludności, polegające na ankietowaniu ogólnopolskiej próby gospodarstw domowych. Jest to specyficzne badanie panelowe, w którym w każdej kolejnej fali badania wymieniana jest 1/4 składu próby (tzw. panel rotacyjny). Badanie zgodne z metodyką Międzynarodowej Organizacji Pracy zapewnia porównywalność uzyskanych danych w skali międzynarodowej. Badania dotyczą reprezentacyjnej próby osób w wieku 15 i więcej lat. W trakcie BAEL zostaje ustalona liczba osób aktywnych zawodowo, równa sumie pracujących i bezrobotnych. Bierni zawodowo to ci, których nie sklasyfikowano ani jako pracujących ani jako bezrobotnych. Zgodnie z metodyka BAEL pracującymi są osoby, które w badanym tygodniu co najmniej przez 1 godzinę wykonywały pracę zarobkową, tzn. prowadziły własną działalność gospodarczą (zatrudniając co najmniej 1 pracownika najemnego), pracowały na własny rachunek, były zatrudnione w charakterze pracownika najemnego na podstawie stosunku pracy, pomagały bez umownego wynagrodzenia w prowadzeniu rodzinnej działalności gospodarczej lub uczyły sie zawodu otrzymując wynagrodzenie. Osoby, które akurat nie pracowały z powodu urlopu, choroby, strajku, przerwy w działalności zakładu, pogody, są również zaliczane do pracujących. Dodajmy, że w niektórych krajach do pracujących zalicza się nawet żołnierzy

Przykłady badania BAEL Źródło: gazetapraca.pl