PRZYCZYNY CYKLI KONIUNKTURALNYCH - przegląd ogólny Materiały wykładowe

CYKLI KONIUNKTURALNYCH PRZYCZYNY CYKLI KONIUNKTURALNYCH ZAKŁÓCENIA POPYTOWE ZAKŁÓCENIA PODAŻOWE ZMIANY STRUMIENIA PIENIĄDZA ZMIANY PODAŻY KREDYTU BANKOWEGO FALE INNOWACJI PRZYPADKOWE SZOKI PIENIĘŻNE NIESTABILNE PRZEWIDYWANIA ZYSKÓW ZWIĄZKI FUNKCJONALNE

Teorie cykli koniunkturalnych Teorie przyczyn zewnętrznych polityka gospodarcza, wojny, rewolucje, wydarzenia polityczne, odkrycia bogactw mineralnych, wynalazki naukowe i techniczne, cykl plam na słońcu, teoria rozwoju liczb Fibonacciego, teoria realnego cyklu koniunkturalnego E. Prescotta i F. Kydlanda (szoków zewnętrznych, innowacji).

Teoria realnego cyklu koniunkturalnego Siłą napędową cyklu koniunkturalnego są realne wstrząsy w dziedzinie stylów i technologii, a nie wstrząsy pieniężne; Szoki AS, innowacje, zakłócenia w alokacji zasobów, a nie szoki AD powodują fluktuacje gospodarcze; Zmiany łącznej podaży, realnego strumienia powodują zmiany strumienia wydatków; Większość fluktuacji cyklu to rezultat wahań poziomu naturalnej stopy produktu. Charles Plosser, Understanding Real business Cycles, „Journal of Economic Perspectives” 1989, s.51-77

Teorie cykli koniunkturalnych Teorie przyczyn wewnętrznych Przyczyny tkwią wewnątrz systemu gospodarczego; Każda ekspansja rodzi załamanie, a każdy kryzys rodzi ożywienie. Na rozwój gospodarczy ma równoczesny wpływ polityka i gospodarka. Przyczyny strukturalne, Przyczyny pieniężno-kredytowe, Przyczyny psychologiczne.

Przyczyny cykli koniunkturalnych dwa podejścia: cykle deterministyczne cykle stochastyczne

1. Cykle deterministyczne Cykle jako napędzające się wahania 2. Cykle stochastyczne impulsy System gospodarczy cykle

Cykle deterministyczne: mnożnik-akcelerator Czy jest możliwe, by cykle powtarzały się tak samo jak przypływy i odpływy morza? Czy system gospodarczy nieustannie wytwarza siły zdolne do przyspieszania go i spowolniania? ↔ opóźniona reakcja na zmiany warunków zewnętrznych

Opóźnione reakcje na zmiany warunków zewnętrznych 1. Opóźnienie Robertsona Funkcja konsumpcji ~ bieżący dochód + majątek Konsumenci reagują z opóźnieniem 2. Opóźnienie Lundberga Produkt nie zwiększa się automatycznie, ze wzrostem AD. Początkowo firmy zaspokajają dodatkowy popyt, zmniejszając zapasy.

Model mnożnika-akceleratora Skutki – mechanizm mnożnika Przyczyny – mechanizm akceleratora

Mechanizm mnożnika Wzrost inwestycji prowadzi w krótkim okresie do jeszcze większego wzrostu dochodów i produkcji; Wydatki inwestycyjne zwiększają ogólny poziom popytu bezpośrednio oraz pośrednio poprzez zwiększenie dochodów pobudzają popyt konsumpcyjny.

Mnożnik dochodu: efekt wtórnych wydatków konsumpcyjnych Z każdego ∆ wydatków inwestycyjnych (∆I), które tworzą popyt i podnoszą PKB (Y), wydana na konsumpcję zostaje część = c∆I, co dodatkowo zwiększa PKB. Gdzie: c – krańcowa skłonność do konsumpcji (MPC)

Dlaczego zmiana planowanych wydatków inwestycyjnych prowadzi do jeszcze większej zmiany produktu zagregowanego → mi > 1?

Efekt mnożnikowy inwestycji Y = C + I = c•Y + I Y - c•Y = I; Y - c•Y = Y(1 – c) Y(1 – c) = I → Y = 1/1-c • I ∆Y = 1/1-c • ∆I = mi • ∆I ∆Ipl → ∆Y1 = ∆I (1 przyrost) → ∆C = c•∆I → + ∆Y2 (2 przyrost) → [(c•∆I)•c] → + ∆Y3 (3 przyrost) →{[(c•∆I)•c]}•c → + ∆Y4 ....... = ∆Y ∆Y = ∆I + ∆I•c + ∆I•c2 + ∆I•c3 + …. = ∆I•(1+c+c2+c3+…) ∆Y = ∆I/(1 – c) = ∆I/s mi = ∆Y/ ∆I = Nieskończony ciąg geometryczny ∆I /s 1/(1 – c) = 1/s ∆PKB → mi • ∆I ∆I

Mnożnik inwestycyjny w gospodarce bez państwa i handlu zagranicznego mi = ΔI 1 1 mi = = 1 - c s ∆Y = mi •∆I

FORMUŁA MNOŻNIKA WYDATKÓW AUTONOMICZNYCH Y = C + I + G + (X-M) A = T + S + M  maksymalne wzbudzenie A = 1-c(1-t)Y + mmY = m FUNKCJA DOCHODU Y = • A Y = m • A Y = m • A

Mechanizm akceleratora - założenia (3) 1/2 Przedsiębiorstwa inwestują wtedy, gdy posiadane zasoby kapitału rzeczowego staja się mniejsze od pożądanego poziomu; Najważniejszą przyczyną zmian w wydatkach inwestycyjnych są zmiany oczekiwań, co do wysokości przyszłych zysków; Im wyższa oczekiwana produkcja, ceteris paribus, tym wyższe oczekiwane z niej zyski i większe korzyści z dodatkowych nakładów inwestycyjnych;

Zasada akceleracji 2/2 Możliwości produkcji są w pełni wykorzystane Jednocześnie dokonuje się dalszy wzrost popytu Konieczny jest przyrost potencjału wytwórczego (nowe maszyny), I = ∆ kapitału produkcyjnego I = ∆K

Związek między akceleratorem a mnożnikiem ∆T+∆S+∆M ∆G ∆PKB = m•∆A ∆NX ∆C0 ∆C ∆I ∆PKB mnożnik akcelerator mnożnik

Zasada akceleratora (przyspieszenia) Zwiększony popyt konsumpcyjny (efekt mnożnika) uruchamia mechanizm przyspieszenia - efekt indukowanych inwestycji Efekt gromadzenia zapasów Każdy wzrost konsumpcji © realizuje się drogą prowadzącą poprzez detalistę, hurtownika i producenta, przyspieszając popyt na zapasy i maszyny Każdy wzrost wydatków I na zapasy i maszyny oddziałuje z powrotem poprzez mnożnik na dalszy wzrost popytu konsumpcyjnego Gdy skończą się niedobory, skończy się „boom” Pierwsi kryzys odczują producenci wyrobów przemysłowych.

Proces recesji – mnożnik-akcelerator Część robotników przemysłowych traci pracę ↓konsumpcja, C ↓ sprzedaż → detaliści nie potrzebują już tak dużych zapasów Na krótko wstrzymują swoje zamówienia u producentów, a bieżący popyt pokrywają z wyprzedaży nadmiaru zapasów Zbyt producentów kurczy się do zera Producenci zamykają fabryki i zwalniają robotników na kilka tygodni Wydatki bezrobotnych maleją jeszcze bardziej Obroty detalistów spadają jeszcze bardziej, Zmniejszają jeszcze bardziej zapasy Kolejni producenci przemysłowi zamykają fabryki,…

Cykle deterministyczne: mnożnik-akcelerator Rys.1 Bieżący PKB jako malejąca funkcja wartości z poprzedniego okresu Bieżąca wielkość PKB Zasada akceleratora: I ~ ∆PKB (Y) ←∆AD, Jeśli PKB jest obecnie duży → w następnym okresie - będzie mniejszy, ↓ PKB →↓ I → ↓ bieżącego PKB. Stacjonarna wielkość PKB (Yt=Yt-1) - nie występują wahania Yt = Yt-1 Brak stacjonarności → wahania koniunkturalne A • B Y2 • YY 45° Y1 Poprzednia wielkość PKB

Rys. 2. Cykle deterministyczne a) b) Cykle wygasające Cykle eksplodujące 45° Yt Yt 45° C C • Y2 A B A B Y1 • • YY YY Y1 Y0 Yt-1 Y1 Y0 Yt-1 45° Yt c) Cykle trwałe C Cykle powtarzają się w nieskończoność • Samonapędzające się cykle A B YY nachylenie -1 Yt-1 Y1 Y0

Bardziej przekonujące jest ujęcie stochastyczne cykli. Czy jest możliwe, by cykle, które obserwujemy, miały swój początek dawno temu i przetrwały dzięki samonapędzającej sile do dziś? Zgodnie z deterministyczna teorią: Cykle byłyby niezwykle regularne W gospodarce powinny występować cykle wygasające, eksplodujące lub trwałe. Wygasające cykle zanikają, podczas gdy rzeczywiste cykle powtarzają się w nieskończoność. Nie obserwujemy również cykli eksplodujących Cykle trwałe wymagają spełnienia specyficznych założeń. Teoria deterministyczna w małym stopniu nadaje się do wyjaśnienia cykli koniunkturalnych. Bardziej przekonujące jest ujęcie stochastyczne cykli.

Co może być przyczyną tego wytrącenia? Cykle stochastyczne Wahania mogą występować ↔ gospodarka zostanie wytrącona z punktu równowagi stacjonarnej (p.A, rys.1.). Co może być przyczyną tego wytrącenia? Losowe szoki popytowe Losowe szoki podażowe System gospodarczy impulsy cykle →↑PKB → p. A, p. B, p.C (rys. 2)

Stochastyczne teorie cyklu koniunkturalnego - paradygmat Nie jest ważne, czy wahania są wygasające czy eksplodujące, czy prawdziwa jest teoria samonapędzających się cykli; Kolejne szoki wywołują nowe oscylacje; W gospodarce stale występują przypadkowe (losowe) lecz powtarzające się szoki, zakłócające popyt i podaż, które uniemożliwiają osiągnięcie stanu równowagi stacjonarnej; Uśrednienie lub kumulacja losowych zakłóceń powoduje powstawanie cykli.

Teorie zrównoważonego cyklu koniunkturalnego Monetarystyczny model dochodu nominalnego Teoria realnego cyklu koniunkturalnego

TEORIE ZRÓWNOWAŻONEGO CYKLU KONIUNKTURALNEGO Tłumaczą wahania koniunkturalne na gruncie teorii neoklasycznej Zakładają stabilność systemu gospodarczego, zakłócenia są wnoszone przez czynniki egzogeniczne Szoki mogą mieć charakter pieniężny (teorie monetarne) lub realny (popytowe i podażowe) Ożywienie jak i recesja traktowane są jako konsekwencja decyzji optymalizacyjnych podmiotów gospodarujących Obie teorie zaliczane są do koncepcji cyklu koniunkturalnego równowagi, ponieważ w każdym momencie biegu cyklu gospodarka znajduje się w stanie równowagi.

Teorie zrównoważonego cyklu koniunkturalnego Wahania koniunkturalne są rezultatem działań optymalizacyjnych podmiotów gospodarujących; Zależnie od uwarunkowań, działania te wywołują raz ożywienie, kiedy indziej spadek produkcji; Każda faza cyklu może być stanem optymalnym i próby jego zmiany prowadzą jedynie do pogorszenia efektywności gospodarowania.

Monetarystyczny model dochodu nominalnego wyjaśnia, w jaki sposób zmiany podaży pieniądza przekładają się na fluktuacje gospodarcze uzasadniając dlaczego polityka monetarna jest nieskuteczna w pobudzaniu wzrostu gospodarczego.

Monetarystyczny model dochodu nominalnego M. Friedmana Znaczące zmiany stopy wzrostu zasobu pieniądza są warunkiem koniecznym i dostatecznym istotnych zmian stopy wzrostu dochodów pieniężnych, co odnosi się do zmian długookresowych, jak i zmian odpowiadających w przybliżeniu czasowi trwania cyklu koniunkturalnego Czynniki pieniężne odgrywają decydująca rolę w kształtowaniu dynamiki dochodu narodowego oraz formowaniu cyklu Źródłem zakłóceń jest konfrontacja stabilnej funkcji popytu i niestabilnej funkcji podaży.

Teoria realnego cyklu koniunkturalnego Źródłem cyklu koniunkturalnego są zakłócenia o charakterze realnym. Zwolennicy (np. Barrro, Kydland, Prescott, Lucas) negują występowanie nawet przejściowych odchyleń od stanu pełnej równowagi rynkowej. Teoria opiera się na założeniu, że tempo postępu technicznego i związany z nim wzrost produktywności podlegają nieregularnym zmianom, co wpływa na podaż dóbr i w efekcie na decyzje konsumpcyjne. Cykl koniunkturalny to zbiór trwałych wstrząsów technologicznych, które zmieniają ścieżkę wzrostu. Równowaga występuje zawsze, stad ingerencja rządu jest zbędna.

Realne cykle koniunkturalne Zmiany produktywności jako impulsy pierwotne

Dwa mechanizmy przenoszenia impulsów: akumulacja międzyokresowa substytucja pracy