Boże Narodzenie na Węgrzech

BOŻE NARODZENIE Na Węgrzech Boże Narodzenie jest świętem, które jednoczy ludzi wszystkich wyznań. Obchodzą je zarówno katolicy, jak i ludzie, którzy nie przywiązują zbytniej uwagi do kontekstu religijnego tego Święta. Węgrzy mówią o sobie „miłośnicy świąt”. Podobnie jak w Polsce, również na Węgrzech panuje gorączka przedświąteczna.

OKRES PRZEDŚWIĄTECZNY Tygodnie poprzedzające Gwiazdkę noszą nazwy kolejno: papierowy, brązowy, srebrny, a niedziela tuż przed Wigilią - złotą. Ma to wskazywać na wagę kolejnych tygodni. W „złotą niedzielę” wypada zrobić porządki przedświąteczne, kupić prezenty i choinkę.

WIGILIA Ukoronowaniem świątecznego nastroju jest zawsze suto zastawiony stół, zapełniony tradycyjnymi daniami i smakołykami. W każdym domu, na węgierskiej wsi, najważniejszym i najbardziej szanowanym meblem był stół. Zapełniony był jedynie w czasie świąt. Na Boże Narodzenie przykrywano go obrusem w czerwone paski (czasami była to kratka, nawet bardzo ozdobna), ponieważ uważano, że kolor czerwony, to barwa radości i zadowolenia. Świąteczny obrus miał również znaczenie magiczne: przynosił zamożność i zdrowie, dlatego używano go potem przy wypieku chleba, a nawet przy sianiu zboża. (W niektórych okolicach, świąteczne potrawy spożywano dopiero po północy, po mszy, do północy obowiązywał surowy post!)

NAJWAŻNIEJSZE DANIA Tradycyjną potrawą jest indyk nadziewany kasztanami i owocami oraz makowiec. Na wigilijnej kolacji nie może zabraknąć ryb (zupa rybna, paprykarz z ryb, ryby w galarecie, ryby smażone). Często je się postne zupy fasolowe. Obowiązkowo musi się też pojawić na stole sałatka z ziemniaków (często z selerem) oraz oczywiście przeróżne słodkości. Ważnym smakołykiem, którego nie może zabraknąć w żadnym węgierskim domu na Bożego Narodzenia jest „szalocukor” - pralinki z masą orzechową, marcepanową, waniliową lub z galaretką.

Na stole wigilijnym pod obrusem umieszczano siano i słomę, na pamiątkę betlejemskiego żłobu. Często ustawiano także pod stołem koszyk ze zbożem, który miał przynieść urodzaj. Używane podczas świąt zboże służyło potem przy pieczeniu chleba i wysiewaniu nasion. Natomiast dania świąteczne miały zapewnić np.: zdrowie rodziny (m.in. czosnek zanurzony w miodzie, orzechy i jabłka), pieniądze (np. rośliny strączkowe, kluski z makiem, ryby), a okruszkom ze świątecznego stołu przypisywano magiczną lub leczniczą moc. W tym okresie wiele wróżb dotyczyło szczęścia, zdrowia lub małżeństwa.

PREZENTY Tuż po kolacji wigilijnej, która odbywa się w wąskim kręgu najbliższej rodziny, najmłodszy w rodzinie rozdaje prezenty. Podobnie jak w Polsce, węgierskie dzieci przygotowują listę prezentów, które chciałyby dostać pod choinkę.

ZWYCZAJE ŚWIĄTECZNE Wigilię lub kilka dni wcześniej pasterze chodzili z pękiem witek po wsi rozdając po jednej każdej gospodyni, kobiety smagały ich nimi po nogach (żeby bydło było skoczne) i obdarowywały prezentami. Na wiosnę wypędzały tymi gałązkami zwierzęta na pastwisko . Ważny zwyczaj to kolędowanie – śpiewano kolędy, a kolędnicy od gospodarzy dostawali pożywienie lub pieniądze. W tym okresie odgrywało się też jasełka – przedstawiając w kilkuosobowych grupach misteria obejmujące motywy: poszukiwanie noclegu, wizyta Trzech Króli, gra pasterzy, scena z Herodem. Ważnym atrybutem przedstawienia była stajenka z postaciami Św. Rodziny, aniołów i zwierząt.

KONIEC Wykonawcy: Żaneta Balińska Anna Galińska