Marcin Miłkowski Wstęp do kognitywistyki Rola eksplanacyjna reprezentacji. Podejście klasyczne

O czym będzie mowa Klasyczna wizja poznania Koncepcja języka myśli Eksternalizm i internalizm Debata o wrodzoności

Klasyczna wizja poznania Poznanie = przetwarzanie reprezentacji poznawczych Reprezentacje są symboliczne, tzn. mają arbitralną formę (składnię). Są amodalne, tzn. nie są dostępne w postaci postrzeżeniowej. np. PRAWDA, SPRAWIEDLIWOŚĆ

Klasyczna wizja poznania Takie same zachowanie może być wynikiem diametralnie różnych procesów poznawczych. Można biec z powodu: udziału w maratonie, pościgu za przestępcą, chęci spalenia zbędnych kalorii, uciekając przed Chuckiem Norrisem, spiesząc się na randkę...

Klasyczna wizja poznania Te same procesy poznawcze mogą być wynikiem różnych procesów fizjologicznych: Biegać można równie dobrze po zjedzeniu sera i pasztetu. Różnice związane z neuroplastycznością mózgu nie przekładają się na różnice poznawcze.

Klasyczna wizja poznania Dlatego właściwe wyjaśnienia zachowania opierają się na reprezentacjach poznawczych. To odróżnia kognitywistykę od behawioryzmu i neurofizjologii. Na poziomie reprezentacji poznawczych chęć spalenia kalorii może wiązać się blisko z chęcią udziału w maratonie...

Zenon Pylyshyn: argument z uogólnienia Pylyshyn (1986): wyjaśnienia reprezentacyjne działania są bardziej ogólne od wyjaśnień fizjologicznych, bardziej szczegółowe od wyjaśnień behawioralnych. Pojęcie reprezentacji jest potrzebne tylko do wyjaśnień.

Klasyczna wizja a Marr Pylyshyn utożsamia poziom semantyczny wyjaśnienia z poziomem 1 Marra (tzw. poziomem obliczeniowym). Poziom przetwarzania symboli, zwany przez Pylyshyna poziomem architektury funkcjonalnej to poziom algorytmów i reprezentacji (rozumianych czysto składniowo).

Poznanie = reprezentacje + obliczanie Klasyczny komputacjonizm Pylyshyna: reprezentacje symboliczne są poznawcze, gdyż umysły są komputerami (realizacjami maszyny Turinga).

Teoria języka myśli (Mentalese) Pylyshyn – współpracownik Jerry’ego Fodora, filozofa, twórcy hipotezy języka myśli (1975) Ludzie mają wrodzony, symboliczny, amodalny kod, który służy do myślenia. Zdania w języku myśli odpowiadają postawom propozycjonalnym.

Postawy propozycjonalne (wobec sądów) Weźmy prawdziwy sąd „Krowa macha ogonem”. Mogę zajmować wobec niego różne postawy: Chcieć, aby krowa machała ogonem. Pragnąć, aby… Wierzyć, że krowa macha ogonem. Zapomnieć, że krowa machała ogonem… itd., itp.

Postawy propozycjonalne wg Fodora Zajmowanie postawy wobec sądu = zajmowanie postawy wobec zdania w języku myśli [wewnętrznego, uniwersalnego kodu] Myślenie = obliczanie, czyli przetwarzanie symboli uniwersalnego kodu języka myśli

Hipoteza wrodzoności Pojęcia podstawowe nie mają definicji. Nie wiadomo, jak zdefiniować pojęcie takie jak KROWA, KSIĄŻKA, PRAWDA lub GAŹNIK. Te pojęcia są po prostu wrodzone. GAŹNIK też. Pojęcia złożone składają się z pojęć wrodzonych (np. BIAŁA KARTKA to złożenie pojęć BIAŁY i KARTKA). Kompozycjonalność!

Co to znaczy, że coś jest wrodzone? W biologii i kognitywistyce „wrodzoność” ma wiele sensów. Zdroworozsądkowe ujęcia są niewystarczające. Najbardziej przekonujące: „coś, co jest pierwotne psychologiczne, tzn. nie jest nabywane w trakcie normalnych procesów rozwojowych”. Język naturalny jest normalnie nabywany, ale zmysł równowagi – nie.

Spór o wrodzoność Czy GAŹNIK jest wrodzony? Czy wrodzone mogą być wszystkie pojęcia oznaczające przyszłe wynalazki techniczne? Większość uważa, że twierdząca odpowiedź Fodora świadczy, że jego teoria ma konsekwencje nie do przyjęcia.

Fodor a Chomsky Wizja Fodora wywodzi się z refleksji nad teorią Chomsky’ego: gramatyka uniwersalna jest wrodzona, ale niedostępna introspekcji; stąd amodalne symbole; kompetencja językowa jest najważniejsza w badaniach, stąd akcent na obliczeniowo-formalny, a nie neuronalny poziom teorii.

Chomsky: teoria lingwistyczna Teoria lingwistyczna ma opierać się na intuicji gramatyczności użytkowników. Rekonstruuje się kompetencję językową. Niekiedy jest rozumiana psychologicznie realistycznie, a czasem czysto lingwistycznie. Wykonanie (realizacja) mniej ważne.

Klasyczna wizja AI i poznania Poglądy Fodora i Pylyshyna wiążą się z tzw. klasycznym podejściem do modelowania poznania, tzw. GOFAI (Good Old-Fashioned Artificial Intelligence): przy użyciu metod logicznych, odpowiadających dowodom; bez dbałości o realistyczność neuronalną.

Klasyczna wizja AI i poznania Ciało jest tylko wejściem i wyjściem. Nie ma większego znaczenia dla procesów poznawczych. Procesy poznawcze mogłyby być realizowane przez wiele zupełnie różnych substancji.

Wieloraka realizacja Teza o wielorakiej realizacji: te same obliczenia (też poznawcze) mogą być realizowane przez potencjalnie bardzo wiele różnych komputerów. Wiedza o mózgu jest kognitywistyce potrzebna tak jak znajomość fizyki kwantowej mechanikowi samochodowemu, a chemii – ekonomiście.

Wieloraka realizacja: różne korkociągi, a funkcja ta sama (?)

Fodor: metodologiczny solipsyzm Radykalizacja podejścia Fodora na początku lat 1980: Psychologia nie powinna odwoływać się do pojęcia odniesienia w teorii reprezentacji, a jedynie do relacji między reprezentacjami. Internalizm: znaczenie konstytuowane jest wyłącznie przez czynniki podmiotowe (a nie przez otoczenie).

Dwie Ziemie Putnama Jest dwóch Oskarów na dwóch bliźniaczych Ziemiach. To czasy sprzed istnienia chemii. Na jednej z nich „woda” oznacza pitny płyn o strukturze H2O. Na drugiej z nich „woda” to pitny płyn, który wygląda tak samo jak woda, lecz ma strukturę XYZ. Wniosek Putnama: znaczenie nie jest tylko w głowie, a zależy też od otoczenia.

Eksternalizm i internalizm Eksternalizm: znaczenie jest konstytuowane nie tylko przez czynniki podmiotowe. Obecnie klasyczne stanowisko jest zazwyczaj eksternalistyczne (Fodora też).

Podsumowanie We współczesnych dyskusjach Fodor jest bardzo często negatywnym punktem odniesienia: kognitywiści rzadko wierzą w klasyczną wizję poznania Klasyczna wizja: nie ma poznania bez obliczania; obliczanie to przetwarzanie amodalnych symboli

Podsumowanie Uprzywilejowanie języka: myśli też mają strukturę językową, a nie np. obrazową Reprezentacjonizm: poznanie nie jest możliwe bez reprezentacji

Dalsze lektury dla zainteresowanych O wrodzoności: Samuels, Richard. 2004. Innateness in Cognitive Science. „Trends in Cognitive Sciences” 8 (3), s. 136–41. doi:10.1016/j.tics.2004.01.010. O języku myśli: Fodor, Jerry A. 2011. Język myśli: Lot 2. Tłum. Witold M. Hensel. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.

Chomsky Greene, Judith. 1977. Psycholingwistyka: Chomsky a psychologia. Tłum. Jacek Łaszcz. Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.