„Wiek młodzieńczy – okres dorastania” Opracowanie: Ilona Trybuła Zajęcia świetlicowe/ lekcja wychowawcza/ lekcja biologii

Młodość jest tym okresem życia, kiedy nie jest się już dzieckiem, ale nie jest się jeszcze dorosłym. Właściwa młodość jest okresem, który następuje, gdy dojrzewanie fizyczne zakończy dzieciństwo, a zanim zostanie osiągnięta pełna samodzielność życiowa. Trwa, więc kilka do kilkunastu lat. Jest to etap życia, w którym wzrost fizyczny przebiega wolniej i dobiega końca, doprowadzając do szczytowego okresu sprawności fizycznej

W okresie tym następuje pewne uspokojenie burzliwych emocji związanych z okresem dojrzewania seksualnego. Bardzo intensywny jest natomiast rozwój psychiczny. Rodzą się wtedy nowe zainteresowania: problemami psychologicznymi, filozoficznymi, estetycznymi i światopoglądowymi.

W okresie młodości przyjaźnie z rówieśnikami stają się bardziej pogłębione, bo polegają nie tylko na przyjemności wspólnej zabawy, jak w dzieciństwie, ale na przeżywaniu wspólnych ideałów, wzajemnej pomocy i wzajemnej akceptacji osób. Rozwija się zdolność działania dla dobra innych, rozumienia ich potrzeb i podejmowania za nich odpowiedzialności.

Jest to etap życia, w którym wzrost fizyczny przebiega wolniej i dobiega końca, doprowadzając do szczytowego okresu sprawności fizycznej. W okresie tym następuje pewne uspokojenie burzliwych emocji związanych z okresem dojrzewania seksualnego. Bardzo intensywny jest natomiast rozwój psychiczny. Rodzą się wtedy nowe zainteresowania: problemami psychologicznymi, filozoficznymi, estetycznymi i światopoglądowymi.

 W okresie młodości przyjaźnie z rówieśnikami stają się bardziej pogłębione, bo polegają nie tylko na przyjemności wspólnej zabawy, jak w dzieciństwie, ale na przeżywaniu wspólnych ideałów, wzajemnej pomocy i wzajemnej akceptacji osób. Rozwija się zdolność działania dla dobra innych, rozumienia ich potrzeb i podejmowania za nich odpowiedzialności.

Ta rosnąca wolność miłości z czasem staje się podstawą trwałych związków małżeńskich, a także poważnej działalności społecznej. Wszystko to nie następuje z dnia na dzień, ale tworzy się przez kilka lat. Okres młodości wydłuża się obecnie z jednej strony przez akcelerację, czyli wcześniej następuje dojrzewanie biologiczne, z drugiej strony przez dłużej trwającą naukę i przygotowanie do pracy zawodowej.

Ta długotrwałość młodości rodzi różne problemy np Ta długotrwałość młodości rodzi różne problemy np.: z kierowaniem popędem seksualnym, gdyż dojrzewanie seksualne znacznie poprzedza dojrzałość osobowościową i społeczną. Tak więc, w przeciwieństwie do innych etapów rozwojowych, granice okresu młodości są nieostre. Zaczyna się ona przy końcu okresu dojrzewania i trwa do usamodzielnienia społecznego.

Jest to czas pomiędzy dzieciństwem a dorosłością Jest to czas pomiędzy dzieciństwem a dorosłością. Człowiek ma już wtedy dość dużo siły i niezależności, osiąga także znaczny poziom rozwoju intelektualnego, a jednocześnie jest jeszcze wolny od odpowiedzialności za siebie i innych. W okresie tym w młodym człowieku następują doniosłe zmiany zwiększające jego dojrzałość osobowościową.

Zmiany zwiększające dojrzałość osobowościową Uniezależnienie się od rodziny.       W okresie tym główny nurt życia przenosi się poza rodzinę. W związku z tym, że jest to okres łatwego nawiązywania przyjaźni– przyjaźnie te czasami mogą przetrwać przez całe życie. Młodzi zawierają przyjaźnie z wyboru. W wieku dorosłym można oczywiście znaleźć nowego przyjaciela, ale jest to trudniejsze.

Ingerencja rodziców zmniejsza się Ingerencja rodziców zmniejsza się. Jest to również okres poszukiwania autorytetów. Młodzi często celowo szukają mistrza, który byłby dla nich wzorem, któremu mogliby zaufać, który rzeczywiście miałby autorytet nie na mocy siły, lecz własnych kompetencji.

Budowanie własnej autonomii Budowanie własnej autonomii.       W okresie młodości ustala się własna hierarchia wartości i autonomia moralna. Tworzy się własny światopogląd i przyjmowanie odpowiedzialności za siebie. Pojawia się także poczucie własnej godności, uniezależnienie się od opinii innych– rodziców czy rówieśników

Wzrost umiejętności społecznych       W okresie dojrzewania dziecko wyrasta z pierwotnego egocentryzmu i uczy się rozumieć innych. W okresie młodości tworzą się nowe umiejętności. Kształtuje się umiejętność nie tylko przyjmowania, ale i dawania, nie tylko współczucia, ale obdarzania i aktywnego działania dla dobra innych.

Tak, więc młodość jest czasem siły i rozwoju, umacniania własnej niezależności a zarazem szerszego otwierania się ku światu przez przyjaźnie i miłość. Jednakże młodość, która jest okresem bujnej siły i rozmachu, bywa też czasem intensywnego cierpienia wynikającego z różnych przyczyn:

Bolesny konflikt ze starszym pokoleniem Bolesny konflikt ze starszym pokoleniem.       Nie chodzi tutaj o konflikt pokoleń, ponieważ wartości uznawane przez starsze pokolenie są bardzo podobne. Chodzi raczej o konflikt indywidualny, polegający na trudności porozumienia się między bliskimi sobie osobami z dwóch pokoleń, które wzajemnie się kochają i ranią.

Jest on źródłem cierpienia dla obu stron Jest on źródłem cierpienia dla obu stron. Chodzi też o trudności związane z odejściem i uniezależnieniem się od rodziców. Bowiem wbrew deklaracjom o tym, jak bardzo chce się być niezależnym, wcale nie jest łatwo oderwać się od tej opiekuńczej siły, która utrzymuje, współczuje i organizuje życie. Zwykle w okresie pokwitania zaczyna się rodzić krytyczne spojrzenie na środowisko rodzinne.

Środowisko macierzyńskie, które dotychczas było pewną bazą i tym samym było wolne od wszelkich wad– obecnie– może, dlatego, że od tej bazy trzeba się oderwać, zaczyna wykazywać różnego rodzaju złe cechy i skrzywienia. Wzrasta krytyczny stosunek do rodziców; rodzi się też postawa buntu. Z drugiej jednak strony chciałoby się mieć oparcie we własnym środowisku rodzinnym, gdyż świat otaczający jest wciąż nieznany i niepewny. Negatywne uczucia wobec rodziców są źródłem silnego poczucia winy.

Podatność na depresję. Skąd biorą się depresje młodzieńcze Podatność na depresję. Skąd biorą się depresje młodzieńcze?       W związku z gwałtownym przestrojeniem biologicznym wytwarza się swoisty dla młodości chaos uczuciowy– uczucia miłości przeplatają się z uczuciami nienawiści, agresji z lękiem, zachwytu ze wstrętem.

Uczucia dochodzą łatwo do maksymalnych granic Uczucia dochodzą łatwo do maksymalnych granic. Ten swoisty dla okresu młodzieńczego niepokój emocjonalny sprzyja powstawaniu skrajnych wahań nastroju. Pod wpływem chwilowego obniżenia nastroju łatwo dochodzi do występowania depresji młodzieńczych.

Realizacja ról społecznych Realizacja ról społecznych.        W dzieciństwie wiele ról społecznych dziecko realizuje w zabawie. Jednakże w dzieciństwie problem sprawdzenia siebie w poszczególnych rolach nie występuje tak ostro jak w wieku młodzieńczym. Teraz trzeba podejmować próby realizacji własnych marzeń i zabaw w świecie rzeczywistym.

Dojrzewanie Dojrzewanie jest to całość przemian, jakim podlega organizm dziecka, przeobrażając się w organizm osoby dorosłej. Zmiany te zachodzą jednocześnie w budowie zewnętrznej i wewnętrznej. W przypadku zmian wewnętrznych organizmu, wywołane jest to tzw. grą hormonów, które uaktywniają przysadkę mózgową i układ rozrodczy człowieka.

Pod wpływem hormonów płciowych gruczoły rozrodcze zaczynają produkować komórki rozrodcze (plemniki i komórki jajowe), człowiek staje się zdolny do podjęcia aktywności seksualnej (dojrzałość seksualna) oraz do rozmnażania (dojrzałość rozrodcza). Osiągniecie tej zdolności jest jednak wyznacznikiem tylko dojrzałości seksualnej i płciowej.

Samo dojrzewanie biologiczne polega na zmianach w budowie zewnętrznej człowieka. Gwałtownemu wzrostowi ciała towarzyszy także powiększenie się narządów wewnętrznych: serca, płuc, nerek. Zostaje zakończone, gdy wszystkie narządy i układy są w pełni rozwinięte i następuje wtedy dojrzałość cielesna.

3 fazy dojrzewania: 1) przygotowawcza - prepubertalna, czyli przedpokwitaniowa, trwająca 2-3 lata od ok. 8-9 do 10-12 roku życia, 2) właściwego dojrzewania - pubertalna, czyli pokwitaniowa, trwająca na ogół 4 lata od 11-12 do 15-16 roku życia, 3) pełnej dojrzałości - postpubertalna, czyli popokwitaniowa (dorastania), trwająca u dziewcząt do ok. 16-18 roku życia, u chłopców do 18-21 roku życia.

W fazie przygotowawczej określonej jako podokres wczesnoszkolny rozwój dziecka jest stabilny i harmonijny. Dziecko poprzez szkołę zaczyna uczyć się obowiązkowości i sumienności. Skończył się czas nieustannej zabawy. Niestety nie każde dziecko potrafi sprostać wymaganiom nauki szkolnej bez uszczerbku dla swego rozwoju i zdrowia. Wiek wczesnoszkolny nazywany bywa „okresem głodu ruchowego".

Czas między 7 a 10 rokiem życia to okres przygotowania się organizmu do intensywnych przemian, jakie będą miały miejsce w okresie dojrzewania. Można zaobserwować intensywne wydłużanie się kończyn. Czasami żartuje się mówiąc „masz ręce po kolana”. Siedmioletnie dziecko osiąga dojrzałość podstawowych funkcji motorycznych, które to będzie przez następne trzy lata doskonalić. Efektem tego będzie osiągnięcie harmonii ruchów. Wraz z wiekiem wzrasta stopniowo w tym okresie zdolność koncentracji uwagi, rozwija się pamięć mechaniczna oraz pamięć logiczna.

W tym czasie doskonali się mowa, kształtuje się charakter, kształtuje się „rozum” emocjonalny. W okresie od 5 do 14 roku życia następuje wymiana uzębienia mlecznego. Dziewczynki rozwija się generalnie szybciej od chłopców, to też jest widoczne także w przypadku zębów. U nich wyrzynanie zaczyna się średnio o pół roku wcześniej niż u chłopców. Dziewczynki przewyższają chłopców wzrostem, ruchowo i intelektualnie.

Aby dziecko stało się dorosłym osobnikiem w parze z rozwojem fizycznym musi iść rozwój psychiczny. Proces dojrzewania determinują czynniki endogenne i egzogenne. Podstawową rzeczą są geny, jakie otrzymaliśmy od naszych rodziców. Analizując rozwój okresu dojrzewania u rodziców możemy określić czy dziecko będzie dojrzewało szybciej czy też wolniej

Objawy dojrzewania Zewnętrznym objawem dojrzewania dziewczynki jest pojawienie pierwszej miesiączki (menarche). Jest to wielkie wydarzenie w życiu każdej młodej kobiety. Jednak nie oznacza jeszcze dojrzałości rozrodczej. W wyniku działania żeńskich hormonów płciowych (estrogeny) na narządy rodne dochodzi do cyklicznych krwawień zwanych menstruacja (miesiączka).

Z początku są to cykle nieregularne i bezowulacyjne, gdyż poziom hormonów produkowanych przez przysadkę i jajniki jest zbyt niski. Jest to jednak oznaka poważnych zmian zachodzących w organizmie dziewczyny oraz sygnał, ze w przyszłości będzie mogła rodzic dzieci.

U chłopców objawem dojrzewania jest wytrysk nasienia - polucja (zmazy nocne). Jest to proces naturalny, oznaka zmian zachodzących w organizmie, samoistne oczyszczanie się narządów płciowych. Nastręcza jednak wśród chłopców wiele obaw i lęków.

Dojrzewanie chłopców Fizjologia chłopca jest zupełnie różna do fizjologii dziewczynki, dlatego też dojrzewanie ich wygląda zupełnie inaczej. Dojrzewanie u chłopców charakteryzuje się tym, iż w tym okresie następuje dużo większy niż u dziewczynek przyrost wysokości ciała. Dziewczynki rozwiały się we wcześniejszych fazach bardziej harmonijnie. Obserwując przedszkolaki można zauważyć, iż chłopcy są niżsi od dziewczynek. Okres dojrzewania dla płci męskiej jest, więc napędzaczem, aby te różnice w wysokości ciała nadgonić.

Tak jak wspomniałam chłopcy inaczej dojrzewają niż dziewczynki, później wchodzą we wszystkie fazy dojrzewania, późniejszy jest też szczyt szybkości wrastania. Większa jest też zmienność cech dojrzewania płciowego. Następuje duży przyrost tkanki kostnej, a u dziewczynki tłuszczowej. U chłopców też większe są zaburzenia emocjonalne związane z tym okresem.

Z początkiem okresu przepokwitaniowego w organizmie zaczyna się prawdziwa burza hormonalna. Zmienia się skład morfologiczny krwi. Wydzielany jest tostesteron, podwyższone są parametry gonadotropiny. Około 11 roku powiększają się jądra, zmienia się struktura i zabarwienie moszny. Około roku później powiększa się prącie, większe jest też we krwi stężenie poziomu męskich hormonów zwanych androgenami.

Moszna ciemnieje i staje się bardziej pofałdowana Moszna ciemnieje i staje się bardziej pofałdowana. Może także dojść do przejściowego powiększenia bądź nabrzmienia brodawek piersiowych, oraz do przyrostu tam tkanki tłuszczowej, objawy te nazywa się terminem ginekomastii. Innym znakiem zauważalnym dla otoczenia a świadczącym o wkroczeniu w etap dojrzewania jest pojawienie się zarostu na twarzy dziecka oraz włosów pod pachami.

U chłopców szczyt skoku pokwitaniowycgo występuje około 14 roku życia U chłopców szczyt skoku pokwitaniowycgo występuje około 14 roku życia. Występuje wówczas mutacja głosu związana z wydłużeniem krtani i strun głosowych. W tym też wieku obserwuje się też pierwsze polucje. Nasienie to jest jednak mało wartościowe, często brak w nim plemników.

Dojrzewanie dziewcząt Tak jak pisałam wcześniej, chłopcy dojrzewają później, u dziewczynek ten proces zaczyna się około dwóch lat wcześniej. Dziewczynki są wyższe od chłopców a spowodowane jest to szybkim wzrastaniem kości długich. Proces dojrzewania u dziewcząt zaczyna się około 10 roku życia. Wraz ze wzrostem kości długich powiększa się miednica, przyrasta tkanka tłuszczowa zaokrąglając ramiona i biodra. Około 11 roku powiększają się u dziewcząt gruczoły piersiowe.

Przechodzą one do stadium pączka. Brodawka unosi się i ciemnieje Przechodzą one do stadium pączka. Brodawka unosi się i ciemnieje. U dziewcząt pojawiają się pierwsze upławy. Wpływ na nie mają estrogeny. Upławy to wydzielina śluzowata o kwaśnym odczynie i zapachu. Ich wystąpienie świadczy o przejściu w kolejny etap okresu dojrzewania. Zaczyna się faza pokwitania, łączy się ona bezpośrednio z pojawieniem się pierwszej miesiączki - menarchy. Pojawia się ona około 13-14 roku życia. Oczywiście mogą być odchylenia od tego okresu.

Pierwsze miesiączki występują najczęściej bezowulacyjnie Pierwsze miesiączki występują najczęściej bezowulacyjnie. Owulacje zaczynają się wtedy, kiedy jajnik jest zdolny do produkowania i uwalniania komórek jajowych. Często owulacja i miesiączka nie pokrywają się w czasie. Wyrównanie tych procesów następuje do około 2 lat.

Cykle miesiączkowe u dziewcząt różnią się od miesiączki u dorosłej kobiety. Bywają nieregularne, towarzysza im bóle głowy, krzyża, zmęczenie, bóle w okolicy brzucha Na jej przebieg mają czynniki endogenne i egzogenne. Wiek 11-12 lat charakteryzuje się również pojawieniem się włosów wokół warg sromowych. Pojawia się owłosienie pachowe. Zaczynają się formować piersi.

Ostatnia faza okresu dojrzewania to faza dorastania Ostatnia faza okresu dojrzewania to faza dorastania. U dziewczynek zaczyna się około 15-16 roku życia i trwa do 18 roku życia. Cykle miesięczne staja się regularne, pokrywają się one z owulacją. Ma miejsce ostateczny rozwój somatyczny — wzrost szkieletu. Okres dojrzewania jest szczególny w życiu każdej kobiety, kiedy powstaje i rozwija się wszystko to, co składa się na jej kobiecość. Jest to proces wieloletni i zróżnicowany. Zróżnicowanie to zależy od czynników genetycznych, środowiskowych i stylu życia dziewczynki. Dziewczynka przeistacza się w kobietę.

Cały okres dojrzewania płciowego jest procesem wieloetapowym, w którym kształtują się odpowiednio cechy fizyczne, zdolność do wytwarzania komórek rozrodczych oraz cechy psychiczne. Dziecko zaczyna rosnąć, pojawiają się drugorzędowe cechy płciowe, zmienia się barwa głosu, cera, sposób poruszania się i gestykulacji. Proces dojrzewania nie przebiega w tym samym tempie u wszystkich i dochodzi do jego odchyleń. Zdarza się, że w jednej klasie są dzieci, które już zaczęły dojrzewać jak i takie, które jeszcze nie zaczęły.

Okres dojrzewania to okres, w którym dzieci stają przed trudnymi zadaniami. Muszą zaakceptować zmiany, które w nich zachodzą, muszą przyzwyczaić się do nowego wyglądu. Zaczyna kreślić się u dziecka nowy wizerunek jego samego. Wiek dojrzewania to także wiek buntu. To okres poszukiwań doświadczeń poza domem i rodziną. Większego znaczenia nabiera grupa rówieśnicza. Zaczyna się bardzo ważny okres budowy nowych zasad funkcjonowania rodziny.

Kończąc omawianie okresu dojrzewania należy pamiętać, iż każde dziecko rozwija się zgodnie ze swoim wiekiem biologicznym, który nie zawsze jest zgodny z wiekiem kalendarzowym. Jeśli dziecko będzie rozwijało się szybciej i wtedy mówiły o akceleracji, bądź też będzie się opóźniać i mówimy wtedy o retardacji dojrzewania.

Bibliografia: 1.Harwas – Napierała B., Trempała J. „ Psychologia rozwoju człowieka.T.2.Charakterystyka okresów życia człowieka”. Wyd.3, wyd. PWN, Warszawa 2008r. 2.Napoleon Wolański „Czynniki rozwoju człowieka” PWN Warszawa 1981r.