DANE INFORMACYJNE Nazwa szkoły: ZESPÓŁ SZKÓŁ W LINI ID grupy: 96_23_MP_G2 Opiekun: BEATA OŁDAKOWSKA Kompetencja: MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZA Temat projektowy: CZY WIEM, CO JEM? Semestr/rok szkolny: SEMESTR III/2010/2011

CZY WIEM, CO JEM?

ODŻYWIANIE to proces życiowy polegający na pozyskiwaniu przez organizm ze środowiska pokarmu (a dokładniej zawartych w nim składników odżywczych).

BUDOWA UKŁADU POKARMOWEGO

UKŁAD POKARMOWY zaopatruje organizm w produkty, które dostarczają mu energii; trawi pokarm; trawienie może być mechaniczne bądź chemiczne; wchłania, czyli transportuje produkty trawienia poprzez nabłonek jelitowy do naczyń krwionośnych; odpowiada również za wydalanie zbędnych produktów;

TRAWIENIE Jest to złożony proces enzymatycznego przekształcenia wielkocząsteczkowych związków chemicznych w prostsze, w celu ich wchłonięcia i przyswojenia przez organizm Enzymy rozkładające tłuszcze to lipazy. Enzymy rozkładające białka to proteazy. Enzymy rozkładające węglowodany to amylazy.

TRAWIENIE MECHANICZNE Składa się ono z kilku etapów: żucia; połykania; ruchów perystaltycznych jelit i żołądka.

TRAWIENIE CHEMICZNE Odbywa się ono poprzez działanie poszczególnych enzymów na składniki odżywcze. Wątroba i trzustka są narządami wydzielania zewnętrznego, produkują enzymy trawiące pokarm.

JAMA USTNA W niej następuje wstępna, mechaniczna obróbka pokarmu i przygotowanie do dalszego trawienia.

PRZEŁYK Transportuje pokarm z gardła do żołądka.

ŻOŁĄDEK Trawi zawarte w pokarmie białka. Kwas solny, wydzielany przez gruczoły ściany żołądka, umożliwia działanie pepsyny i niszczy drobnoustroje chorobotwórcze.

DWUNASTNICA Początkowy odcinek jelita cienkiego. W dwunastnicy przebiega dalszy etap trawienia i absorpcji składników pokarmowych pożywienia.

JELITO CIENKIE Gruczoły jelita cienkiego wydzielają sok jelitowy zawierający enzymy trawienne. Wewnątrz jelito pokryte jest kosmkami, które wchłaniają strawiony pokarm.

WĄTROBA Wytwarza żółć i odprowadza ją do dwunastnicy. Uczestniczy w przemianie tłuszczów, jej rola polega na ich wytwarzaniu, np. z wolnych kwasów tłuszczowych oraz węglowodanów.

JELITO GRUBE W jelicie grubym zachodzi końcowy etap wchłaniania wody, elektrolitów i soli mineralnych z resztek pokarmowych oraz odbywa się końcowy proces formowania kału.

Tryb życia, czynniki środowiska, w których żyjemy, a przede wszystkim sposób odżywiania znajdują swoje odzwierciedlenie w funkcjonowaniu organizmu. Czynniki te decydują o sprawności działania systemu odpornościowego oraz sposobie reakcji organizmu na stres. To wszystko wpływa na stan naszego zdrowia oraz kondycję psychiczną.

Jeść powinniśmy wtedy, kiedy naszemu organizmowi jest potrzebna energia, a nie wtedy, kiedy ładnie pachnie, ładnie wygląda czy mamy apetyt.

Podstawowe składniki to: O prawidłowej pracy wszystkich komórek organizmu, które są podstawową jednostką jego struktury decyduje: rodzaj, ilość i jakość spożywanych składników odżywczych. Podstawowe składniki to: białko, tłuszcze, węglowodany i woda. Pierwiastki nazywane makro- i mikroelementami oraz witaminy spełniają rolę katalizatorów wszystkich reakcji chemicznych.

Węglowodany Węglowodany (cukry, cukrowce, sacharydy) – organiczne związki chemiczne składające się z atomów węgla, wodoru i tlenu. Są to związki zawierające jednocześnie liczne grupy hydroksylowe, karbonylowe oraz czasami mostki półacetalowe. Ogólnym wzorem sumarycznym węglowodanów jest CxH2yOy lub Cx(H2O)y (znane są jednak węglowodany niespełniające tego wzoru, np. deoksyryboza).

Szkodliwy może być zarówno ich niedobór jak i nadmiar w pożywieniu. Węglowodany dostarczają organizmowi energii potrzebnej do funkcjonowania. Są niezbędnymi składnikami pożywienia i muszą być dostarczane do organizmu codziennie . Szkodliwy może być zarówno ich niedobór jak i nadmiar w pożywieniu.

Można je znaleźć w pokarmach roślinnych. Popularnym źródłem węglowodanów są ziarna: zboża, ryż, kukurydza, nasiona roślin strączkowych: groch, fasola, bób, soczewica, soja oraz rośliny okopowe: ziemniaki, buraki cukrowe. Można je znaleźć w pokarmach roślinnych.

Pełnoziarniste pieczywo jest znakomitym źródłem węglowodanów. Węglowodany zawiera również: miód i cukier oraz ich przetwory: czekolada, cukierki, marmolada, dżemy. Zawierają one 50-99% węglowodanów w postaci cukrów rafinowanych.

Kiedy wybieramy do swojej diety pokarmy bogate w węglowodany, to powinny one być zawsze nie rafinowane, to znaczy takie, wraz z którymi występuje w produktach żywnościowych całe bogactwo substancji mineralnych, witamin, białek i tłuszczów.

Węglowodany to główne źródła glukozy, która jest głównym „paliwem” dla wszystkich komórek ciała i jedynym źródłem energii dla mózgu i czerwonych krwinek .

Cukry Cukry to inaczej węglowodany a sama nazwa węglowodany oznacza, że są to związki węgla i wody Cukry to przede wszystkim materiał energetyczny i strukturalny. Ze względu na budowę wyróżniamy cukry proste – glukoza, dwucukry – laktoza, sacharoza i wielocukry – skrobia, celuloza, czyli błonnik, chityna.

Cukry dodają nam energii Cukry występują w produktach takich jak: makaron, pieczywo, słodycze, owoce, warzywa.

Białko Białka(inaczej proteiny) są głównym materiałem budulcowym organizmu, stanowią około 15% masy człowieka, w tym głównie układu mięśniowego. Białko występuje w następujących produktach: ser, mleko, mięso, jaja, fasola, groch, orzechy, drób, ryby, kefir. Na przykład parmezan zawiera ok. 40% białka.

Trawienie Białek Białko zawarte w pożywieniu jest rozkładane w procesie trawienia na 20 różnych aminokwasów. Aminokwasy to Związki chemiczne wykorzystywane przez komórkę do budowy białek. Organizm zdrowego człowieka traci dziennie ok. 30 g białka. Każda komórka by istnieć, musi wymieniać swoje struktury białkowe z otaczającym je środowiskiem, tzn. z krwią lub chłonką. Sportowiec traci średnio trzykrotnie więcej białka dziennie niż przeciętny człowiek.

Dzienne zapotrzebowanie na białko dla dzieci i młodzieży: Dzieci 1-3 lat - 45g Dzieci 4-6 lat - 55g Dzieci 7-9 lat - 65g Chłopcy 10-12 lat - 75g Dziewczęta 10-12 lat - 75g Młodzież męska 13-15 lat - 95g Młodzież męska 16-20 lat - 100g Młodzież żeńska 13-15 lat - 85g Młodzież żeńska 16-20 lat - 80g

tłuszcze Tłuszcze-najbardziej kaloryczne składniki pożywienia odznaczające się dużymi walorami smakowymi. Są niezbędnym składnikiem pożywienia, jednakże z punktu widzenia zachowania zdrowia ich spożycie wymaga szczególnej kontroli. Spełniają w organizmie głównie funkcję energetyczną.

Co to są witaminy? WITAMINY-związki potrzebne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Powinny być dostarczane wraz z jedzeniem, ponieważ organizm sam nie potrafi ich wytworzyć.

Rodzaje witamin! Beta-karoten (prowitamina A)- żółty barwnik owoców i warzyw, z którego wątroba wytwarza witaminę A. B1 (tiamina)- potrzebna do syntezy enzymów, które przekształcają węglowodany w energię. B2 (ryboflawina)- uczestniczy w przemianach białek, tłuszczów i węglowodanów.

B3 (witamina PP, niacyna)- jest niezbędna do zamiany węglowodanów w energię, reguluje stężenie glukozy we krwi. C (kwas askorbinowy)-jest silnym przeciwutleniaczem i wspomaga działanie innych antyoksydantów, chroni przed nowotworami i chorobą wieńcową. B9 (kwas foliowy)-bierze udział w produkcji komórek zastępując uszkodzone lub zużyte.

Idealna dieta ZRÓWNOWAŻONA DIETA powinna zawierać ponad 60% węglowodanów, mniej niż 15% białka i mniej niż 20% tłuszczu. powinna zawierać 70-80% kalorii pochodzących z węglowodanów, 10-20% z tłuszczów i 8-10% z białek. ZRÓWNOWAŻONA DIETA Idealna dieta

Piramida zdrowego żywienia Mięso Produkty mleczne Owoce Warzywa Produkty zbożowe

Dzienne zapotrzebowanie energetyczne zależy od: indywidualnego tempa metabolizmu masy ciała wzrostu wieku płci poziomu aktywności fizycznej.

Dzienny poziom zapotrzebowania na energię dla dzieci i młodzieży : Dzieci 1-3 lat - 1300 kcal Dzieci 4-6 lat - 1700 kcal Dzieci 7-9 lat - 2100 kcal Chłopcy 10-12 lat - 2600 kcal Dziewczęta 10-12 lat - 2300 kcal Młodzież męska 13-15 lat - 3000-3300 kcal Młodzież męska 16-20 lat - 3200-3700 kcal Młodzież żeńska 13-15 lat - 2600-2800 kcal Młodzież żeńska 16-20 lat - 2500-2700 kcal

Średnia wartość energetyczna (w100g) najczęściej spożywanych produktów śniadaniowych : Chleb mieszany -250 kcal Bułka pszenna- 275 kcal Masło extra- 735 kcal Margaryna (rama)- 621 kcal Twaróg półtłusty- 133 kcal Dżem truskawkowy-153 kcal Jajka na twardo- 109kcal Sałatka- 10 kcal Szynka wiejska –243kcal Ser Edamski- 288 kcal Pomidor- 15 kcal Ogórek- 10 kcal

Spalanie energii Określenie ilości kalorii w produktach żywnościowych wyraża ilość energii, którą przeciętnie przyswaja ludzki organizm przy spożyciu takiego produktu. Taka żywnościowa energia jest później wykorzystywana do podtrzymania funkcji życiowych i aktywności. Kaloria — historyczna jednostka ciepła, obecnie, gdy ciepło jest utożsamiane z energią, jest pozaukładową jednostką energii (skrót cal); często używana jest jednostka wielokrotna kilokaloria (skrót kcal); 1 kcal = 1000 cal.

– sposób spalania energii dostarczanej organizmowi Ruch – sposób spalania energii dostarczanej organizmowi jazda na rowerze (10 km/godz.) - 240 kcal. jazda na rowerze (19 km/godz.) - 410 kcal. bieganie (9 km/godz.) - 740 kcal. bieganie (11 km/godz.) - 920 kcal. bieganie w miejscu - 650 kcal. pływanie (23 m/min.) - 275 kcal. pływanie (46 m/min.) - 500 kcal. gra w tenisa - 400 kcal. marsz (3 km/godz.) - 240 kcal. marsz (5 km/godz.) - 320 kcal. marsz (7 km/godz.) - 440 kcal

Dlaczego źle się odżywiamy ? Odżywiamy się nieodpowiednio, ponieważ : -nie mamy czasu na przygotowanie jedzenia zgodnego z zasadami racjonalnego odżywiania się -przeżywamy stresujące wydarzenia (kłótnie, choroby) -nie jesteśmy akceptowani w środowisku i rodzinie -brakuje nam znajomości zasad zdrowego odżywiania się

Otyłość– patologiczne nagromadzenie tkanki tłuszczowej w organizmie, przekraczające jego fizjologiczne potrzeby i możliwości adaptacyjne. Otyłości towarzyszy nadwaga, czyli nadmierna masa ciała powyżej masy optymalnej.

BMI Body Mass Index (ang. wskaźnik masy ciała, w skrócie BMI) - współczynnik powstały przez podzielenie masy ciała podanej w kilogramach przez kwadrat wysokości podanej w metrach. Wzór -

Tabela wyników: poniżej 18,9 - niedobór, ryzyko zachorowania na różne choroby 18,9-24,9 - wartość prawidłowa 25-29,9 - nadwaga, podwyższone ryzyko zachorowania 30-34,9 - otyłość I stopnia, ryzyko zachorowania znacznie podwyższone 35-39,9 - otyłość II stopnia, ryzyko wysokie powyżej 40 - otyłość III stopnia, zagrożenie bardzo wysokie

Skutki złego odżywiania - Choroby układu krążenia (nadciśnienie tętnicze; miażdżyca i jej powikłania np. udar mózgu i niedokrwienna choroba serca z zawałem włącznie) - Nowotwory - Cukrzyca - Choroby jelita grubego - Kamica żółciowa - Próchnica zębów - Osteoporoza - Otyłość - Bulimia, anoreksja Z badań przeprowadzonych w Polsce wynika, że nadwaga i otyłość dotyczy 65% mężczyzn i kobiet w wieku 35-65 lat.

CIEKAWOSTKI

Gdyby nie barwniki - cola miałaby kolor zielony. Dzięki połączeniu Coli, pensów, papieru, folii aluminiowej i soli można zbudować baterie Coca-cola zabija robaki. Coca-cola została wynaleziona przez J. S. Pembertona, aptekarza z Atlanty, w 1886 roku i docelowo miała służyć jako środek medyczny. Służy też jako odrdzewiacz. Świetnie czyści srebro. (Ciekawe co na to Twój żołądek?)

Czy wiesz że … ? ... dieta śródziemnomorska jest najkorzystniejsza dla zdrowia? Za najważniejsze składniki tej diety uznano warzywa, przede wszystkim fasolę i groch, owoce, orzechy, ryby, oliwę z oliwek i umiarkowane ilości wina. Badania zostały przeprowadzone przez specjalistów z Uniwersytetu Ateńskiego i Harvard School of Public Health na grupie 22 tysięcy ochotników. Testy trwały cztery lata

Konserwanty - czy zdrowe ? Konserwanty i inne chemiczne dodatki zawarte w produktach spożywczych mogą – w przypadku osób genetycznie predysponowanych - stanowić przyczynę różnych chorób alergicznych lub potęgować objawy alergii na inne substancje. Najbardziej niebezpiecznymi związkami są benzoesan sodu, dwutlenek siarki, siarczyny, azotany i azotyny.

Tajemnicze "E" Pod literą "E" i trzema cyframi znajdują się grupy substancji dodawanych do produkcji żywności: E-100 - E-180 - barwniki E-200 - E-283 - konserwanty E-290 - E-385 - przeciwutleniacze, stabilizatory, regulatory kwasowości E-400 - E-495 - zagęszczacze i stabilizatory E-500 - E-1518 - regulatory kwasowości, środki spulchniające, przeciwzbrylające, klarujące, wzmacniacze smaku

Barwniki, których należy unikać: E102 (tartrazyna) E110 (żółcień pomarańczowa) E123 (amarant)  E127 (erytrozyna) E129 (czerwień Allura FC)  E151 (czerń brylantowa PN) Dobre substancje „E” Pozytywny wpływ na organizm ma lecytyna (E 322), która otrzymywana jest z soi. Jest używana jako zagęstnik. W naszej żywności równie często można znaleźć (E 330) czyli kwas cytrynowy. Otrzymuje się go poprzez fermentację cukrów. W gastronomii stosuje się go od dawna – jest to bowiem kwas tani i powszechny (stanowi składnik wielu roślin).

Jednodniowy jadłospis dla młodzieży…

JADŁOSPIS 1 Śniadanie Chleb żytni jasny 200 g. Sok jabłkowy 100g. Szynka wiejska 150 g. Mandarynki 100g. Obiad Pierogi ruskie 300g. Zupa pomidorowa z ryżem 160 g. Baton Snickers 160 g. Sok owocowy 100 g. Kolacja Chleb zwykły 200 g. Herbata, napar bez cukru 180 g. Kabanosy 140 g. JADŁOSPIS 1 W jadłospisie znajduje się: 3289 kcal, 118 g. białka, 134 g. tłuszczów, 429 g. węglowodanów.

JADŁOSPIS 2 ŚNIADANIE: płatki śniadaniowe (musli) mleko 0,5 % bułka maślana serek homogenizowany o smaku waniliowym sok grapefruitowy jabłko wartość energetyczna: 750 kcal

DRUGIE ŚNIADANIE: 2 kanapki chleba razowego 5 g masła śmietankowego 2 listki sałaty 2 plastry polędwicy z drobiu sok marchewkowo- jabłkowy wartość energetyczna: 250 kcal

OBIAD: 200 g frytek dorsz pieczony sałatka marchewkowo- jabłkowa ciastko francuskie z kremem herbata z cytryną wartość energetyczna: 890 kcal

PODWIECZOREK: sałatka wieloowocowa 125 ml soku pomarańczowego Wartość energetyczna: 120 kcal.

KOLACJA: Bułka 5 g masła śmietankowego 2 plastry ementalera 1 pomidor 2 plastry polędwicy z drobiu kakao Wartość energetyczna: 500 kcal Wartość energetyczna po całym dniu: 2510 kcal

Oto przykładowy przepis na sałatkę owocową

SMACZNEGO  Sałatka owocowa. Potrzebne składniki: 2 banany, 3 brzoskwinie, 3 jabłka, 7 śliwek, 1 pomarańcza, 2 gruszki, gałązkę winogron. Sposób przygotowania: Wszystkie owoce pokroić w kostkę dodać 1 jogurt i wszystko wymieszać… SMACZNEGO 

ANKIETA W SZKOLE Przeprowadziliśmy wśród gimnazjalistów ankietę dotyczącą żywienia. Opracowane wyniki przedstawiają się następująco:

Ile posiłków zjadasz w ciągu dnia? Jeden Dwa Trzy Więcej niż trzy Brak odpowiedzi

Czy przed wyjściem do szkoły zjadasz śniadanie?

nie jem drugiego śniadania kanapki słodycze owoce Inne(np. drożdżówki)

Jakie najczęściej napoje pijesz w ciągu dnia? napoje gazowane napoje energetyzujące napoje mleczne brak odpowiedzi herbatę soki

nie jem wcale nie jem ich codziennie dwa razy więcej niż dwa razy brak odpowiedzi raz

WNIOSKI: Stwierdziliśmy, że z odżywianiem gimnazjalistów nie jest tak bardzo źle. Trochę niepokoi nas fakt, że są wśród nas osoby, które zjadają tylko jeden posiłek dziennie. Prawie 35% uczniów nie zjada przed wyjściem do szkoły śniadania – a to ono ma dać nam siłę do nauki i dobrego samopoczucia. Większość gimnazjalistów pije soki – brawo! Tylko połowa gimnazjalistów je drugie śniadanie w szkole. Okazało się, że aż 41% gimnazjalistów nie je owoców codziennie.

Przedstawiliśmy wyniki ankiety na gazetce w korytarzu szkolnym.

Wiersze o zdrowym żywieniu – te wygrały.

ROBIMY SAŁATKĘ OWOCOWĄ PLAKATY WYSTAWA ŻYWNOŚCI

MY W PIEKARNI

Dziękujemy za uwagę!