Arkadiusz Derkacz Katalog źródeł finansowania małych i średnich przedsiębiorstw Konferencja pt.: „Źródła finansowania przedsiębiorstwa”, Warszawa, 26.09.2011

Strategia finansowa P R Z E D S I E B I O R S T W O X Procesy finansowe Funkcje procesów finansowych Wybór źródeł pozyskania finansowania Określenie korzyści i kosztów zaangażowania kapitału Ocena ryzyka Szacowanie planowanych i rzeczywistych przychodów Ocena płynności finansowej, rentowności i sprawności SPÓJNY PROCES FINANSOWANIA DECYZJE DŁUGOFALOWE DECYZJE OPERACYJNE POZYSKIWANIE KAPITAŁU INWESTOWANIE KAPITAŁU ZARZĄDZANIE KAPITAŁEM RACJONALNA STRUKTURA ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA S T R A T E G I A F I N A N S O W A

Strategia finansowa SPÓJNY PROCES FINANSOWANIA RACJONALNA STRUKTURA ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA S T R A T E G I A F I N A N S O W A Zasady finansowania Cele finansowania Metody i narzędzia Etapy realizacji Etapy kształtowania strategii finansowania Prognoza celów strategii Potrzeby kapitałowe Tworzenie katalogu źródeł finansowania Ocena i wybór strategii finansowej Realizacja wybranej strategii Kontrola i analiza odchyleń

Rodzaje Finansowania Kryterium: Czas dysponowania Kryterium: Pochodzenie kapitału Kapitał krótkoterminowy Kapitał długoterminowy Kapitał wewnętrzny Kapitał zewnętrzny Kryterium: Własność kapitału Kryterium: Przeznaczenie kapitału Kapitał własny Kapitał obcy Finansowanie pierwotne Finansowanie bieżącej działalności Finansowanie rozwoju

Katalog źródeł finansowania Źródła finansowania Kapitał własny Daje prawo własności przedsiębiorstwa, uczestniczy w podziale zysków i partycypuje w pokryciu strat, stanowi bazę gwarancyjną przedsiębiorstwa. Wielkość Kw wpływa na poziom ryzyka finansowego, stabilność i funkcjonowanie firmy, dąży się do jego pomnażania. Możliwy jest efekt mnożnikowy. Brak gwarancji zwrotu Kw, kwestia kosztów Kw. Cel kapitału własnego: finansowanie pierwotne, finansowanie działalności operacyjnej, finansowanie rozwoju przedsiębiorstwa, inwestycje Kapitał wewnętrzny Zysk netto Najważniejsze źródło finansowania przedsiębiorstwa (działalności bieżącej i rozwojowej). Zdolność do osiągania przez przedsiębiorstwo zysku netto w długim okresie czasu zwiększa jego wartość rynkową. Finansowanie aktywów z tego źródła zwiększa niezależność gospodarczą i zdolność kredytową. Efekt mnożnikowy. Pozytywny obraz wobec inwestorów. Amortyzacja Spełnia trzy zasadnicze funkcje. Funkcja umorzeniowa, która spełnia rolę instrumentu pomiaru zmniejszania się wartości początkowej aktywów trwałych. Informuje nas o stopniu ich zużycia. Funkcja kosztowa przenosi wartości zużycia środków trwałych do całkowitych kosztów. Funkcja finansowa stanowi narzędzie do tworzenia funduszy środków finansowych, które można przeznaczyć na pokrycie kosztów bieżących lub nakładów inwestycyjnych.

Katalog źródeł finansowania Źródła finansowania Kapitał własny Kapitał wewnętrzny Przekształcenia w aktywach Uwalnianie środków finansowych i optymalizacja struktury aktywów. Przekształcenia w kapitałach Rezerwy księgowe, przyspieszanie rotacji w aktywach obrotowych. Kapitał zewnętrzny Dopłaty właściciela do kapitału podstawowego Wpływa pozytywnie na płynność finansową, nie wywołuje przyrostu roszczeń właścicieli. Rośnie natomiast baza gwarancyjna przedsiębiorstwa. Dopłaty nowych wspólników do kapitału podstawowego Nie inwestujemy sami, pozyskujemy dodatkowo know how, rozkład ryzyka, wysokie koszty, zmiana struktury właścicielskiej. Venture Capital Główną cechą tego źródła finansowania jest wprowadzenie do firmy nieoprocentowanego kapitału na początku procesu inwestycyjnego. Umożliwia to wdrożenie np. innowacji na rynek, wypełnienie luki rynkowej i uzyskanie satysfakcjonujących dochodów.

Katalog źródeł finansowania Źródła finansowania Kapitał własny Kapitał zewnętrzny Rynek pozagiełdowy Miejsce obrotu papierami wartościowymi poza GPW. W Polsce rynek ten jest nadzorowany przez BondSpot SA (wcześniej MTS CeTO SA). Kapitał obcy Oddany do dyspozycji przedsiębiorstwa na określony czas i za określonym wynagrodzeniem. Generuje koszty, dawcy mają wpływ na cel tego kapitału, ale nie na strukturę własnościową firmy. Kapitał zewnętrzny długookresowy Zwiększa kapitał stały przedsiębiorstwa, co wpływa pozytywnie na stabilność przedsiębiorstwa. Kredyty długoterminowe Rezerwy Zaliczane do Kapitałów obcych są przeznaczone na określony cel, co jest swoistym ograniczeniem. Uwzględnienie ich w całkowitym rachunków kosztów daje gwarancje płynności. Obligacje Trudno dostępne dla MSP, długotrwała procedura, problem obligatariuszy, wysokie koszty, problem realnego uplasowania. Obligacje to kapitał dłużny więc nie wpływają na zmianę struktury włascicielskiej.

Katalog źródeł finansowania Źródła finansowania Kapitał obcy Kapitał zewnętrzny długookresowy Leasing Nie angażuje kapitału własnego, pozytywne rozwiązanie podatkowe, umowa nazwana. Najważniejsze formy leasingu dla MSP to: leasing operacyjny – całość opłat leasingowych stanowi koszt uzyskania przychodu, ŚT nie stanowi aktywów firmy więc go używamy a nie posiadamy. ŚT generuje przychód a nie jest ujęty w strukturze aktywów co zwiększa produktywność przedsiębiorstwa (= przychody / majątek). Leasing finansowy – długookresowa umowa na czas zbliżony do czasu eksploatacji ŚT, który jest wpisany do ewidencji ŚT firmy nie będąca jego właścicielem. Kosztem uzyskania przychodu może być tylko część odsetkowa raty leasingowej, natomiast kapitał spłacany jest z nadwyżki finansowej. Mamy możliwość natomiast amortyzować ŚT. Leasing zwrotny – sprzedaż składnika aktywów przedsiębiorstwa z jednoczesnym podpisaniem umowy leasingu finansowego na ten sam ŚT. Uzyskujemy dopływ kapitału. Fundusze strukturalne i pomocowe/celowe. Dotacje i subwencje. Fundusze poręczeniowe Jest to pośrednie narzędzie/źródło pozyskiwania kapitału poprzez zwiększanie zdolności kredytowej beneficjenta. Franczyza Alternatywne źródło finansowania rozwoju przedsiębiorstwa.

Katalog źródeł finansowania Źródła finansowania Kapitał obcy Kapitał zewnętrzny krótkookresowy Niskie koszty, elastyczność, łatwość dostępu, ryzykowne źródła finansowania. Kredyt handlowy Zobowiązania handlowe, kredyt kupiecki. Możliwe są dwie formy: kredyt dostawcy (odroczony termin płatności, skonta) i kredyt odbiorcy (wcześniejszymi nadpłatami, czy zaliczkami na poczet zakupu). Zobowiązania krótkoterminowe Kredyt krótkoterminowy / obrotowy Fundusze mikro pożyczkowe / fundusz pracy Faktoring Zmienia strukturę majątkową gdyż zamienia należności na gotówkę. Emisja krótkoterminowych papierów dłużnych Hybrydowe źródła kapitału Połączenie kapitału własnego i dłużnego (obligacje zamienne na akcje, mezzanine finance). Derywaty / instrumenty pochodne

E-Mail: arek.derkacz@gmail.com Arkadiusz Derkacz E-Mail: arek.derkacz@gmail.com Tel. Kom.: +48 785 19 00 62

Zasady wyboru i pozyskiwania finansowania Teoria hierarchii Teoria ta związana jest z metodami pozyskiwania źródeł finansowania dzieląc je na wewnętrzne i zewnętrzne. Wykorzystując ta teorię zakłada się hierarchiczny dobór źródeł finansowania uznając jednocześnie, że: preferuje się wewnętrzne źródła finansowania; unika się nagłych zmian w wysokościach dywidend; w sytuacji kiedy zyski zatrzymane przewyższają nakłady inwestycyjne przedsiębiorstwo w pierwszej kolejności spłaca swoje zobowiązania a nadwyżki inwestuje w łatwo zbywalne papiery wartościowe; w sytuacji konieczności przedsiębiorstwo w pierwszej kolejności sięga po kapitał obcy długoterminowy a w ostateczności po kapitał własny zewnętrzny. Taka strategia pozwala zachować niski wskaźnik zadłużenia, co spowodowane jest szybką akumulacją nadwyżki finansowej. Tworzą się rezerwy finansowe, które zmniejszają zapotrzebowania na kapitał dłużny. Teoria substytucji Teoria ta jest związana z metodami pozyskiwania kapitału dzieląc źródła jego pozyskania na własne i obce. Zasadnicza kwestia sprowadza się tutaj do ustalenia wzajemnych stosunków kapitału własnego do kapitałów obcych w przedsiębiorstwie. Celem jest uzyskanie optymalnej struktury kapitałów zaangażowanych w organizacji. Prowadzi to do optymalizacji wartości rynkowej przedsiębiorstwa (EBIT/WACC). W świetle złotej zasady finansowania można stwierdzić, że zadłużenie przedsiębiorstwa nie powinno być większe od wartości kapitałów własnych (Kw / Ko >1). Uważa się, że taka struktura kapitału zapewnia utrzymanie długookresowej płynności finansowej. Przewaga kapitałów własnych w strukturze pasywów jest uważana za przejaw rozsądnego zarządzania przedsiębiorstwem. Złota zasada bilansowa zakłada natomiast całkowite sfinansowanie majątku trwałego kapitałem własnym. Gdy te dwie wielkości są sobie równe, a więc wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym oscyluje w granicach 1, oznacza to utrzymanie stabilności finansowej przez przedsiębiorstwo (Kw / Aktywa trwałe >1). Wersja liberalna dopuszcza finansowanie majątku trwałego kapitałem stałym, a więc oprócz kapitału własnego możliwe jest również zastosowanie długoterminowych kapitałów obcych. Wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym powinien być wyższy od 1 (Ks / Aktywa trwałe >1; Ks = Kw+ Ko długoterminowy). Przy wskaźniku mniejszym od 1 może wystąpić sytuacja zagrożenia płynności. Oznacza ona finansowanie majątku trwałego i potrzeb inwestycyjnych przedsiębiorstwa krótkoterminowymi kapitałami obcymi. Ich wymagalność w krótkim czasie może oznaczać brak środków pieniężnych i naruszenie równowagi finansowej. Istnieje realne zagrożenie braku wypłacalności.

Zasady wyboru i pozyskiwania finansowania Mechanizm dźwigni finansowej jest związane ze sposobem finansowania działalności inwestycyjnej firmy, a konkretnie ze strukturą kapitału firmy lub inaczej relacją między finansowaniem działalności firmy długiem a finansowaniem kapitałem własnym. Dźwignia finansowa określa relację wielkości kapitału obcego do kapitału własnego. Stosowanie dźwigni finansowej polega na powiększaniu udziału długu w całym kapitale firmy, w celu zwiększenia poziomu dochodowości (stopy zwrotu - ROE) z kapitału własnego. Wykorzystanie kapitałów obcych pozwala na zwiększenie przychodów ze sprzedaży w stosunku do tych, które możliwe są do osiągnięcia przy finansowaniu działalności jedynie środkami własnymi. Do momentu, kiedy koszt kapitałów obcych jest niższy od rentowności majątku, firma osiąga dodatkowe korzyści wyrażające się wzrostem rentowności kapitałów własnych. Inaczej mówiąc wzrost rentowności kapitału własnego ponad rentowność kapitału ogółem, dzięki zaangażowaniu kapitału obcego, jest nazywany efektem działania dźwigni finansowej. Mechanizm dźwigni finansowej polega na zastosowaniu kapitału dłużnego w celu zwiększenia rentowności kapitału własnego. Dzieje się tak wtedy, gdy koszty pozyskania kapitałów dłużnych są niższe od stopy zwrotu z inwestycji w przedsiębiorstwie. Rezultatem funkcjonowania dźwigni finansowej jest odpowiednio ukształtowana relacja między kapitałami własnymi i obcymi, która może przyczynić się do zwiększenia efektywności działania przedsiębiorstwa a w szczególności podnieść rentowność kapitałów własnych. Wraz ze wzrostem zadłużenia czyli zwiększania się udziału kapitałów obcych w kapitale całkowitym wzrasta stopa zwrotu z kapitału własnego. Jeżeli koszt kapitałów obcych jest niższy od stopy zysku to działa mechanizm dźwigni finansowej. Jeżeli jednak dopuścimy do tego, aby to osiągamy efekt maczugi finansowej, co powoduje zmniejszenie ROE. Średnioważony koszt kapitałów odzwierciedla koszty kapitałów z różnych źródeł przy określonym ich udziale w kapitale całkowitym. Koszt kapitału własnego jest równy wymaganej stopie zwrotu, jakiej wymagają właściciele przedsiębiorstwa. Kategorie kosztu kapitału własnego należy rozumieć tutaj jako wielkość obliczoną wg określonego wzoru, która to wartość nie powoduje jednak realnego odpływu środków pieniężnych z przedsiębiorstwa.