Rynki finansowe – cz. I Wielkopolska Wyższa Szkoła Społeczno- Ekonomiczna w Środzie Wielkopolskiej doc. dr Anna Iwańczuk

Plan wykładów Istota i podział rynku finansowego Rodzaje instrumentów finansowych Infrastruktura rynku finansowego Rynek pieniężny Rynek kapitałowy Rynek depozytowo-kredytowy Rynek walutowy Rynek instrumentów pochodnych Nadzór nad rynkiem finansowym Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie

Istota i podział rynku finansowego

Pojęcie rynku finansowego Rynek, na którym dokonuje się transakcji instrumentami finansowymi. Na rynku finansowym następuje przepływ kapitału między podmiotami dysponującymi nadwyżkami i podmiotami zgłaszającymi zapotrzebowanie na środki pieniężne.

Podmioty rynku finansowego gospodarstwa  domowe  –  osoby  fizyczne   przedsiębiorstwa państwo   jednostki samorządowe podmioty zagraniczne instytucje finansowe (banki, SKOKi, fundusze inwestycyjne, emerytalne, zakłady ubezpieczeń, firmy leasingowe)

Finansowanie pośrednie Pośrednicy finansowi (instytucje finansowe) Kapitałodawcy (podmioty z nadwyżką) Kapitałobiorcy (podmioty z niedoborem) Finansowanie bezpośrednie

Podział rynków finansowych pieniężny i  kapitałowy pierwotny  i  wtórny   krajowy, regionalny, ogólnoświatowy   giełdowy i pozagiełdowy   papierów wartościowych, instrumentów  pochodnych,  walutowy, depozytowo- kredytowy

Instrumenty rynku finansowego

Rodzaje instrumentów finansowych (1) Aspekt własnościowy: o charakterze wierzycielskim (mające charakter pożyczki – np. depozyty bankowe, weksle, obligacje) o charakterze własnościowym (mające charakter udziału w majątku, kapitale podmiotu gospodarczego – np. akcje)

Rodzaje instrumentów finansowych (2) Kryterium generowania dochodów: przynoszące stały dochód (zazwyczaj są to obligacje) przynoszące dochód zmienny (akcje)

Rodzaje instrumentów finansowych (3) Kryterium czasu: krótkoterminowe o terminie zapadalności do 1 roku (tzw. instrumenty pieniężne) długoterminowe o terminie zapadalności powyżej 1 roku (tzw. instrumenty kapitałowe)

Rodzaje instrumentów finansowych (4) Podział ze względu na charakter eminentna instrumentu: bezpośrednie instrumenty finansowe – emitowane przez niefinansowe podmioty gospodarcze, władze lokalne, centralny, rządy pośrednie instrumenty finansowe - emitowane przez instytucje finansowe

Infrastruktura rynku finansowego

Elementy infrastruktury Instytucje i systemy: umożliwiające dokonywanie płatności organizujące obrót instrumentami finansowym umożliwiające rozliczanie i rozrachunek zawartych transakcji zapewniające ochronę uczestnikom rynku poprawiające przejrzystość informacyjną regulujące funkcjonowanie systemu finansowego nadzorujące rynek finansowy

Infrastruktura w Polsce (1) Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie pozagiełdowe rynki obrotu instrumentami finansowymi Warszawska Giełda Towarowa Rejestr Papierów Wartościowych Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych Izba Rozliczeniowa WGT Ministerstwo Finansów Komisja Nadzoru Finansowego

Infrastruktura w Polsce (2) Narodowy Bank Polski systemy płatności w złotych: SORBNET, ELIXIR systemy płatności w euro: TARGET2-NBP, SORBNET-EURO, EuroELIXIR Bankowy Fundusz Gwarancyjny system rekompensat KDPW fundusz rozliczeniowy KDPW Biuro Informacji Kredytowej

Rynek pieniężny

Pojęcie rynku pieniężnego Rynek pieniężny to rynek, na którym dokonuje się krótkoterminowych operacji lokacyjnych i depozytowych oraz obraca krótkoterminowymi papierami wartościowymi. Inaczej rynek pieniężny możemy zdefiniować jako rynek płynnych aktywów finansowych, na którym spotyka się popyt z podażą kapitału o terminach płatności do jednego roku.

Cechy rynku pieniężnego segment rynku finansowego w dużym stopniu kontrolowany przez bank centralny rynek występowania znacznej liczby pośredników finansowych źródło utrzymania płynności finansowej wszystkich podmiotów gospodarczych miejsce kształtowania bazowych stóp procentowych rynek wyznaczający poziom kursów walutowych

Elementy składowe rynku pieniężnego rynek międzybankowy detaliczny rynek bankowy (lokacyjno-kredytowy), rynek krótkoterminowych bonów lokacyjnych rynek walutowy

Rynek międzybankowy - obejmuje transakcje, których stronami są banki Rynek międzybankowy - obejmuje transakcje, których stronami są banki. Najczęściej są to krótkoterminowe transakcje pożyczkowe depozytów (lokat) bankowych, a także transakcje kupna-sprzedaży bonów skarbowych. Rynek pozabankowy - na tym rynku odbywają się transakcje krótkoterminowymi instrumentami dłużnymi kreowanymi przez przedsiębiorstwa, krótkoterminowymi skarbowymi papierami wartościowymi występującymi w obrocie pozabankowym, a także komunalnymi krótkoterminowymi papierami dłużnymi oraz instrumentami krótkoterminowymi kreowanymi przez banki komercyjne nabywane zazwyczaj przez podmioty niefinansowe.

Funkcje rynku pieniężnego przynoszenie dochodu od wolnych w danym momencie aktywów wyrównywanie krótkoterminowych zaburzeń płynności uczestników rynku oraz minimalizację kosztów osiągnięcia i utrzymania płynności finansowej podmiotów gospodarczych dokonywanie transformacji terminów instrumentów finansowych ułatwianie efektywnej alokacji środków pieniężnych w systemie gospodarczym funkcja informacyjna dla banków komercyjnych odnośnie kosztów pozyskania środków umożliwianie realizacji polityki pieniężnej

Uczestnicy rynku pieniężnego instytucje finansowe ( w tym banki komercyjne oraz Narodowy Bank Polski) organy państwowe samorządy terytorialne podmioty gospodarcze osoby fizyczne

Instrumenty rynku pieniężnego lokaty i depozyty międzybankowe bony skarbowe bony pieniężne bony komercyjne certyfikaty depozytowe operacje warunkowe

Stopy procentowe rynku międzybank. WIBID – Warsaw Interbank Bid Rate – średnia stopa procentowa, jaką banki są gotowe zapłacić za środki pieniężne otrzymane jako depozyt międzybankowy (cena zakupu), WIBOR – Warsaw Interbank Offered Rate – średnia stopa procentowa, po jakiej banki są gotowe złożyć posiadane środki pieniężne na lokaty w innych bankach (cena sprzedaży). WIBID < WIBOR cena zakupu < cena sprzedaży

Terminy lokat międzybankowych Nazwa Opis O/N over night Lokata dostarczana dzisiaj – zwrot jutro T/N tommorow-next Lokata dostarczana jutro – zwrot następnego dnia roboczego S/N spot-next Lokata dostarczana z datą transakcji natychmiastowej – zwrot następnego dnia roboczego S/W one-week Lokata dostarczana z datą transakcji natychmiastowej – zwrot 7 dni później 2W two-weeks Lokata dostarczana z datą transakcji natychmiastowej – zwrot 2 tygodnie później 1M one-month Lokata dostarczana z datą transakcji natychmiastowej – zwrot 1 miesiąc później 3M three-months Lokata dostarczana z datą transakcji natychmiastowej – zwrot 3 miesiące później 6M six-months Lokata dostarczana z datą transakcji natychmiastowej – zwrot 6 miesięcy później 9M nine-months Lokata dostarczana z datą transakcji natychmiastowej – zwrot 9 miesięcy później 1Y one-year Lokata dostarczana z datą transakcji natychmiastowej – zwrot 12 miesięcy później

Rynek kapitałowy

Cechy rynku kapitałowego inwestorzy poszukują możliwości  długoterminowych inwestycji  z  oczekiwaniem  dużego  zysku (spekulacja)  przedsiębiorstwa  mogą  występować w  2  obszarach  – jako inwestorzy lub emitenci (pożyczkobiorcy).   stopa  zwrotu  podlega  wahaniom,  jest  uzależniona od  różnych  determinant  ekonomicznych  i  nieekonomicznych.   występuje  ryzyko  inwestycji,  znaczne  większe  niż na  rynku  pienię żnym duże  zróżnicowanie  instrumentów finansowych pod  względem  ryzyka duże znaczenie odgrywa informacja

Funkcje rynku kapitałowego wycena  kapitału   ustalenie  realnej  rynkowej  wartości  kapitału wyemitowanego  przez  dany  podmiot)  mobilizacja  kapitału   (następuje  przepływ  kapitału  między  podmiotami  posiadający mi  nadwyżkę,  a  tymi  które  potrzebują środków  na  inwestycj e)   bezpieczeństwo i płynność inwestycji  

Podziały rynku kapitałowego ze  względu  na  strony transakcji:  pierwotny i  wtórny  ze  względu  na  zakres oferty:  publiczny i niepubliczny ze  względu  na  regulację:  giełdowy, pozagiełdowy, prywatny  

Akcje Akcja to podstawowy instrument rynku kapitałowego; papier wartościowy o charakterze własnościowym, który świadczy o udziale jej posiadacza w kapitale spółki akcyjnej. Ze względu na sposób przenoszenia tytułu własności do praw majątkowych, akcje dzielą się na imienne oraz okaziciela.

Elementy dokumentu akcyjnego dane dotyczące firmy (emitenta) i siedziby spółki oznaczenie sądu, w którym spółka jest zarejestrowana oraz numeru (liczby rejestru) data zarejestrowania spółki i emisji akcji wartość nominalna, liczba, seria, rodzaj danej akcji oraz uprawnienia szczególne akcji przy akcjach imiennych - wysokości dokonanej wpłaty ograniczenia co do przeniesienia własności akcji przepisy statutu o związanych z akcją obowiązkach co do świadczeń na rzecz spółki

Wartość akcji wartość nominalna, określona jako wartość kapitału akcyjnego spółki przypadająca na jedną akcję wartość emisyjna, określona jako cena, po jakiej akcja jest sprzedana przez emitenta jej pierwszemu właścicielowi wartość księgowa, określona jako wartość aktywów netto spółki przypadająca na jedną akcję wartość rynkowa, czyli cena akcji na rynku, która powstaje w wyniku spotkania się popytu z podażą akcji na rynku

Obligacje Obligacja jest papierem dłużnym, narzędziem kredytu dla jej emitenta. Emitent jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, które może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny. Emisja obligacji jest jedną z form pozyskania środków finansowych przez przedsiębiorstwa, związki samorządowe lub państwo. Emitent obligacji odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania wynikające z obligacji.

Prawa nabywcy obligacji w przypadku świadczenia pieniężnego - zwrotu, w ściśle określonym terminie, pożyczonej kwoty wraz z należnymi odsetkami, w przypadku świadczenia niepieniężnego - przyznania mu pewnych praw np. do udziału w przyszłych zyskach emitenta, zamiany obligacji na akcje spółki będącej emitentem tych obligacji, czy też prawa pierwszeństwa do objęcia emitowanych w przyszłości akcji spółki.

Elementy dokumentu obligacji podstawa prawna emisji (uchwała właściwych władz o emisji obligacji) nazwa (firma) emitenta nazwa obligacji i cel jej wyemitowania wartość nominalna data, od której nalicza się oprocentowanie oraz jego wysokości zakres i forma zabezpieczenia albo informacja o jego braku data i miejsce wystawienia obligacji

Rodzaje obligacji (1) Kryterium: emitent obligacji skarbowe - emitowane i gwarantowane przez Skarb Państwa; zazwyczaj są długoterminowe (15-30 letnie), ale np. w Polsce emitowane są na okresy krótsze: roczne, dwuletnie, trzyletnie, itp. korporacyjne (przedsiębiorstw) - emitowane przez firmy; nie maja gwarancji Skarbu Państwa komunalne, gminne, municypalne - emitowane przez związki samorządowe - miasta, gminy, powiaty

Rodzaje obligacji (2) Kryterium: termin wykupu krótkoterminowe - okres ich wykupu jest krótszy niż 5 lat średnioterminowe - obligacje o okresie wykupu od 5 do 10 lat długoterminowe - wykup obligacji następuje w okresie powyżej 10 lat

Rodzaje obligacji (3) Kryterium: oprocentowanie o stałym oprocentowaniu - oprocentowanie nie zmienia się przez cały czas, aż do terminu wykupu zmiennym oprocentowaniu - ich oprocentowanie zależy od ustalonego wskaźnika (inflacji, stopy rentowności bonów skarbowych) w okresie poprzedzającym wypłatę odsetek indeksowane - wysokość odsetek oraz kwota wykupu może być uzależniona od np. cen złota, wskaźnika wzrostu cen zerokuponowe - emitowane po cenie niższej niż nominalna, a wykupywane po cenie nominalnej