Materiały dydaktyczne Podstawowe pojęcia mikro i makroekonomiczne 2017-03-28 Podstawy ekonomii Podstawowe pojęcia mikro i makroekonomiczne Japan Project dr Grzegorz Wróbel www.grzegorzwrobel.pl

Materiały dydaktyczne 2017-03-28 Zagadnienia tematu Ekonomia i jej podstawowe pojęcia Krzywa możliwości produkcyjnych Popyt, podaż, rynek Równowaga rynkowa Interpretacja makroekonomii Problemy makroekonomiczne Ruch okrężny płatności w gospodarce Japan Project dr Grzegorz Wróbel www.grzegorzwrobel.pl

Ekonomia i jej podstawowe pojęcia Ekonomia jest to nauka, która bada jak ludzie radzą sobie z ograniczonością zasobów tzn. jak dzielą środki na różne cele, gdy ich zasób okazuje się zbyt skąpy. Jest to zatem nauka o gospodarowaniu. Postępować gospodarnie tzn. zgodnie z zaleceniami ekonomii, czyli racjonalnie, oszczędnie. Można to robić w dwojaki sposób: Uzyskiwać z posiadanego zasobu jak największe korzyści lub Postępować tak aby zużyć jak najmniej zasobów do osiągnięcia danego celu www.japanproject.pl

Podstawowe pojęcia www.japanproject.pl Wyborów dokonuje się w różnych procesach: produkcji: co i jak produkować; podziału: jak dzielić rezultaty produkcji pomiędzy członków społeczeństwa; wymiany: od kogo kupować, komu sprzedawać, po jakiej cenie; konsumpcji: jakie potrzeby zaspokajać i w jakiej kolejności. www.japanproject.pl

Podział nauki ekonomii Problemy ekonomiczne można rozpatrywać z różnych punktów widzenia: z poziomu całego społeczeństwa, gospodarki – makroekonomia, z poziomu pojedynczych podmiotów gospodarczych - mikroekonomia www.japanproject.pl

Pozytywizm i normatywizm w ekonomii Zasadniczo w badaniach ekonomicznych posługujemy się dwoma podejściami: pozytywnym i normatywnym. Podejście pozytywne odpowiada na pytania jak jest, jaki jest stan rzeczy? Podejście normatywne zawiera w sobie ocenę: jak być powinno, jak mogłoby być lepiej? www.japanproject.pl

Podstawowe pojęcia www.japanproject.pl Model ekonomiczny, rzadkość , potrzeby , użyteczność, koszt alternatywny www.japanproject.pl

Podstawowe pojęcia www.japanproject.pl EKONOMIA jest nauką o ... potrzeby są nieograniczone zaspokajaniu potrzeb oznacza to, że wszystkim wyborom towarzyszą koszty alternatywne które dotyczą konsumpcji dóbr i usług konieczne jest dokonywanie wyboru które są produkowane z rzadkich zasobów podaż surowców jest ograniczona www.japanproject.pl

Podstawowe pojęcia www.japanproject.pl OGRANICZONY DOCHÓD zmusza Cię do zakupu biletu na koncert kilku płyt TWOIM WYBOREM JEST bilet na koncert KOSZTEM ALTERNATYWNYM SĄ płyty z których zrezygnowałeś Koszt alternatywny = koszt utraconych możliwości www.japanproject.pl

Krzywa możliwości produkcyjnych Dobra konsumpcyjne A C max E B D C Dobra inwestycyjne I max Jest graficzną prezentacją różnych kombinacji dóbr, które mogą być wytworzone, gdyby wszystkie zasoby były efektywnie wykorzystywane. www.japanproject.pl

Krzywa możliwości produkcyjnych Krzywa możliwości produkcyjnych oddziela zbiór kombinacji nieefektywnych (D) od zbioru kombinacji nieosiągalnych (E). Kombinacje nieefektywne to takie, przy których wytwarzaniu zasoby gospodarcze nie są w pełni wykorzystywane (marnotrawstwo części zasobów) Kombinacje nieosiągalne to takie zestawy dóbr konsumpcyjnych i inwestycyjnych, których wytworzenie przy zasobach , jakimi w danej chwili dysponuje gospodarka jest niemożliwe. Dobra konsumpcyjne zaspokajają konkretne potrzeby społeczeństwa w danej chwili, na bieżąco Dobra inwestycyjne, to środki produkcji wykorzystywane przez przedsiębiorstwa do produkcji dóbr i usług www.japanproject.pl

Krańcowa stopa substytucji Krańcowa stopa substytucji to relacja przyrostu jednych dóbr w stosunku do drugich W omawianym przypadku to stosunek przyrostu dóbr inwestycyjnych do przyrostu dóbr konsumpcyjnych. KSS podaje informację z jakiej ilości dóbr inwestycyjnych należy zrezygnować chcąc zwiększyć produkcje dóbr konsumpcyjnych o jedna jednostkę www.japanproject.pl

Charakterystyka rynku Rynek to: Obszar, miejsce, w którym kupujący i sprzedawcy dokonują wymiany określonych towarów Instytucja, przez którą działają siły popytu i podaży Układ, przez który kupujący i sprzedający oddziałują na siebie wzajemnie dla określania cen i ilości towarów będących przedmiotem transakcji Ogół stosunków pomiędzy sprzedającymi a kupującymi kształtujących ceny, popyt i podaż. Grupa firm i jednostek kontaktujących się wzajemnie ze sobą w celu zakupu lub sprzedaży określonego dobra. Podstawowymi elementami rynku niezależnie od przyjętej definicji są: popyt, podaż, ceny www.japanproject.pl

Charakterystyka rynku. Popyt Popyt to: ilość dobra jaką nabywcy gotowi są kupić w określonym czasie przy danym poziomie ceny. Rozróżniamy: popyt potencjalny i popyt efektywny www.japanproject.pl

Determinanty popytu www.japanproject.pl Cena danego dobra Ceny innych dóbr Dochody konsumentów Oczekiwania dotyczące przyszłych dochodów i przyszłych cen Gusty konsumentów Moda, reklama Jakość produktów i usług Sezonowość www.japanproject.pl

Relacja pomiędzy popytem a ceną Generalna prawidłowość: jeżeli rośnie cena dobra, najprawdopodobniej zmniejszy się popyt na to dobro. Bywają również produkty na które popyt rośnie wraz ze wzrostem ceny i spada wraz ze spadkiem ceny. Są to produkty zaspokajające podstawowe potrzeby np. żywnościowe, a zjawisko to występuje w grupie konsumentów o najniższych dochodach. Zjawisko to nosi nazwę paradoksu Giffena. www.japanproject.pl

Dobra normalne i podrzędne Jeśli rosną dochody gospodarstw domowych, to pojawi się możliwość zakupu dóbr, które do tej pory były nieosiągalne. Jeżeli wzrost dochodów prowadzi do wzrostu popytu na dotychczasowe dobra, to dobra należą do grupy dóbr normalnych Niekiedy przy wzrastających dochodach konsumenci ograniczają spożycie pewnych dóbr. Są to tzw. Dobra podrzędne. www.japanproject.pl

Ceteris Paribus www.japanproject.pl W określonym czasie mogą zmieniać się wszystkie determinanty popytu. Uwzględnienie ich wszystkich definiowałoby bardzo złożoną funkcję. W celu uproszczenia analizy przy badaniu współzależności pomiędzy popytem a jednym z jego determinantów stosuje się formułę ceteris paribus, tzn. zakłada się, że pozostałe czynniki są niezmienne. www.japanproject.pl

Cena a wielkość popytu cena 1 2 3 4 5 6 10 20 30 40 zestawienie popytu cena wielkość popytu 6 5 4 3 2 1 8 11 15 20 26 38 Prawo popytu: Ilość dóbr i usług jaką konsumenci chcą i są w stanie nabyć przy różnych poziomach cen (popyt) maleje wraz ze wzrostem ich ceny na rynku, przy założeniu, że wszystkie pozostałe czynniki są niezmienne (ceteris paribus) www.japanproject.pl

Charakterystyka rynku: podaż Podaż: to ilość dobra, jaką producenci zamierzają sprzedać w danym czasie, przy danej cenie. Produkty możemy podzielić na dwie zasadnicze kategorie: dobra konsumpcyjne, dobra produkcyjne www.japanproject.pl

Determinanty podaży www.japanproject.pl Cena danego dobra Ceny czynników produkcji Stosowane technologie Oczekiwania producentów dotyczące przyszłych cen Moda Sezonowość www.japanproject.pl

Cena a rozmiar podaży www.japanproject.pl zestawienie podaży cena 1 2 3 4 5 6 10 20 30 40 zestawienie podaży cena wielkość podaży 6 5 4 3 2 1 32 29 24 20 12 Prawo podaży: Ilość dóbr i usług oferowana na rynek (podaż) wzrasta wraz ze wzrostem ich ceny na rynku, przy założeniu, że wszystkie pozostałe czynniki są niezmienne (ceteris paribus) www.japanproject.pl

Równowaga rynkowa www.japanproject.pl cena podaż (S) A P1 P4 D E P* C B popyt (D) Q2 Q* Q1 ilość Będzie zatem istniała jedna szczególna cena, przy której nastąpi zrównoważenie się ilości popytu i podaży. www.japanproject.pl

Niedobór rynkowy www.japanproject.pl Niedoborem rynkowym określamy sytuację, w której istnieje nadwyżka zapotrzebowania zgłaszanego przez konsumentów nad produkcja dostarczaną na rynek przez producentów. Może być spowodowany ingerencją rządu wprowadzającego górny pułap cen (ceny maksymalne) w imię ochrony interesów konsumentów. www.japanproject.pl

Nadwyżka rynkowa www.japanproject.pl Nadwyżka rynkowa to nadwyżka produktów nad ich zapotrzebowaniem na rynku. Może być konsekwencją ingerencji rządu na rynek wprowadzającego ceny minimalne, mogące zagwarantować producentowi opłacalność produkcji. www.japanproject.pl

Przyczyny zmian popytu Zmiana ceny dobra powoduje ruch po krzywej popytu lub podaży. Przyczyny przesuwania się krzywej popytu mogą być: Zmiany dochodu Zmiany cen innych dóbr (substytucyjnych, komplementarnych) Zmiany gustów i mody Reklama Sprzedaż ratalna Przewidywania przyszłych zmian cen i dochodów www.japanproject.pl

Przyczyny zmian podaży Przyczyny przesuwania się krzywej podaży mogą być: Zmiany cen czynników wytwórczych Postęp techniczny i wydajność Warunki pogodowe (sezonowość) Podatki, subsydia www.japanproject.pl

Równowaga długookresowa W ekonomii długi okres to taki okres, który jest wystarczający, aby przedsiębiorstwo mogło powiększyć swoje moce wytwórcze drogą inwestycyjną. Okres krótki, to taki okres w którym przedsiębiorstwo może zwiększyć produkcję tylko i wyłącznie poprzez pełniejsze (efektywniejsze, sprawniejsze) wykorzystanie istniejącego potencjału wytwórczego. www.japanproject.pl

Równowaga rynkowa długookresowa popyt (D2) cena ilość P1 P2 Q1 Q2 E1 popyt (D) podaż (S) podaż (S2) E2 Jest to sytuacja najbardziej typowa. W długim okresie zostanie sprzedana znacznie większa ilość produktów przy niższej cenie.

Równowaga rynkowa długookresowa popyt (D2) cena ilość P1 P2 Q1 Q2 E1 popyt (D) podaż (S) podaż (S2) E2 Inwestycja jaka miała miejsce w długim okresie w tym przypadku mogła mieć na celu poprawę warunków pracy pracowników lub ograniczenie do minimum zanieczyszczeń ochrony środowiska. Konsekwencją w tym przypadku jest wzrost zarówno ceny równowagi rynkowej jak i ilości równowagi.

Równowaga rynkowa długookresowa popyt (D2) cena ilość P1=P2 Q1 Q2 E1 popyt (D) podaż (S) podaż (S2) E2 Stałej cenie towarzyszy w tym przypadku wzrost wielkości produkcji zapewniający równowagę na rynku. www.japanproject.pl

Definicja makroekonomii. Różnica między mikro i makroekonomią Definicja makroekonomii. Różnica między mikro i makroekonomią. Cel analiz ekonomicznych Makroekonomia jest nauką o gospodarce jako całości. Różnica mikro i makroekonomii polega nie tylko na skali przeprowadzanej analizy ale również na odrębności celu analizy. W mikroekonomii najważniejsze jest szczegółowe zrozumienie zasad działania konkretnych rynków. Pomija się zatem wiele powiązań pomiędzy tymi rynkami, które w konsekwencji wpływają na charakter i sposób ich funkcjonowania Makroekonomia bada duże agregaty takie jak: popyt globalny, inwestycje sektora przedsiębiorstw itp. Przy takim sposobie analizy percepcja szczegółów jest zamazana, natomiast uwaga koncentruje się na obrazie ogólnym.

Ujęcie i cel analizy

Podstawowe zagadnienia makroekonomiczne Stopa inflacji to procentowy przyrost przeciętnego poziomu cen dóbr i usług w ciągu roku Bezrobocie to liczba osób zarejestrowanych jako poszukujące pracy i jednocześnie nie mające zatrudnienia. Podstawowym miernikiem bezrobocia jest stopa bezrobocia. Definiuje się ja jako odsetek siły roboczej pozostającej bez pracy. Siła robocza to liczba osób pracujących lub poszukujących pracy. Realny produkt narodowy brutto (PNB). Jest on miarą całkowitego dochodu osiągniętego przez daną gospodarkę narodową. Przyrost realnego PNB określa się mianem wzrostu gospodarczego. Polityka makroekonomiczna to zespół narzędzi ekonomicznych takich jak: podatki, podaż pieniądza, stopa procentowa, wydatki rządowe wykorzystywanych w celu zaplanowanego oddziaływania na gospodarkę.

Wskaźnik cen dóbr konsumpcyjnych

Wskaźniki cen

Inflacja

Dynamika PKB w Polsce w latach 2000 - 2006 roku

Stopa bezrobocia

Materiały dydaktyczne 2017-03-28 Stopa bezrobocia 2004-2006 W końcu stycznia br. liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy wyniosła 2365,8 tys. i była o 56,4 tys. większa od notowanej przed miesiącem oraz o 500,9 tys. niższa niż przed rokiem. Stopa bezrobocia wyniosła 15,1% i w porównaniu z grudniem zwiększyła się o 0,2 pkt (przed rokiem wyniosła 18,0% i w porównaniu do grudnia 2005 r. wzrosła o 0,4 pkt). Stopa bezrobocia w ujęciu rocznym spadła o 2,9 pkt, podczas gdy odpowiednio w ub. roku obniżyła się o 1,4 pkt. W stosunku do stycznia 2006 r. stopa bezrobocia obniżyła się we wszystkich województwach, najbardziej – w dolnośląskim i lubuskim (po 4,1 pkt), zachodniopomorskim (o 4,0 pkt) oraz pomorskim (o 3,9 pkt). Najwyższą stopę bezrobocia notowano nadal w woj. warmińsko-mazurskim (24,2%) i zachodniopomorskim (22,1%), natomiast najniższą – w woj. małopolskim (11,6%), mazowieckim i wielkopolskim (po 12,0%). Liczba nowo zarejestrowanych bezrobotnych w styczniu br. wyniosła 260,2 tys. osób i była o 9,3% mniejsza niż przed rokiem. Wśród nowo zarejestrowanych największą grupę nadal stanowiły osoby rejestrujące się po raz kolejny, a ich udział wśród nowych rejestracji zwiększył się w stosunku do stycznia ub. roku o 0,6 pkt, do 82,8%. Osoby dotychczas niepracujące stanowiły 23,0% bezrobotnych nowo zarejestrowanych ogółem (wobec 23,3% przed rokiem). Z ewidencji bezrobotnych skreślono 203,8 tys. osób, tj. o 5,5% więcej niż w styczniu ub. roku. Liczba osób, które wykreślono z powodu podjęcia pracy była o 0,7% niższa niż przed rokiem i wyniosła 94,6 tys., nadal jednak była to główna przyczyna wyrejestrowywania się (46,4% ogółu wyrejestrowanych, wobec 49,4% przed rokiem). Pracę niesubsydiowaną (w tym sezonową) podjęło 88,5 tys. osób, a subsydiowaną (m.in. prace interwencyjne i roboty publiczne) – 6,1 tys. osób (w styczniu ub. roku odpowiednio 86,9 tys. i 8,5 tys.). Spośród pozostałych osób wykreślonych z ewidencji, nieznacznie zmniejszył się udział osób, które utraciły status bezrobotnego w wyniku niepotwierdzenia gotowości do podjęcia pracy (o 0,3 pkt do 31,2%). Udział osób wyrejestrowanych w związku z rozpoczęciem szkolenia lub stażu u pracodawców wzrósł o 0,6 pkt (do 6,6%). Zwiększył się także udział osób bezrobotnych, które dobrowolnie zrezygnowały ze statusu bezrobotnego – o 0,6 pkt do 5,4%. Odsetek osób, które nabyły prawa emerytalne lub rentowe wyniósł 0,9%, wobec 1,0% przed rokiem. Japan Project dr Grzegorz Wróbel www.grzegorzwrobel.pl

Podmioty gospodarcze i transakcje między nimi Na rynku funkcjonują dwa podstawowe rodzaje podmiotów gospodarczych: gospodarstwa domowe przedsiębiorstwa Transakcje zawierane przez gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa Gospodarstwa domowe Przedsiębiorstwa Dysponują czynnikami produkcji dostarczonymi przedsiębiorstwom Wykorzystują czynniki produkcji dostarczane przez gospodarstwa domowe do wytwarzania dóbr i usług Otrzymują dochody od przedsiębiorstw w zamian za dostarczone czynniki wytwórcze Płacą gospodarstwom domowym za wykorzystanie czynników produkcji Wydają dochody na dobra i usługi wytwarzane przez przedsiębiorstwa Sprzedają dobra i usługi gospodarstwom domowym

Ruch okrężny w gospodarce schemat Wydatki na dobra i usługi Dobra i usługi Gospodarstwa domowe Przedsiębiorstwa Usługi czynników produkcji Dochody czynników produkcji przepływ zasobów rzeczowych przepływy pieniężne

Rachunek dochodu narodowego: sposoby mierzenia Trzy sposoby mierzenia skali działalności gospodarczej. wartość wytworzonych dóbr poziom dochodów czynników produkcji (czyli wartość dostarczonych przez nie usług) wartość wydatków na dobra i usługi Zakładając że wszystkie dochody są wydatkowane oznacza to, że zawsze otrzymamy ten sam wynik szacunku rozmiarów działalności gospodarczej niezależnie od przyjętego sposobu mierzenia.

Produkt Krajowy Brutto: interpretacja Produkt Krajowy Brutto (PKB) jest miarą wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

Wartość dodana Koszty rzeczowe czynników wytwórczych zużytych do produkcji dóbr Wartość dóbr wyprodukowanych w przedsiębiorstwie Wartość dodana - = Wartość dodana jest to przyrost wartości dóbr w wyniku określonego procesu produkcji Po co wprowadzamy pojęcie wartości dodanej? Aby uniknąć podwójnego liczenia w rachunku dochodu narodowego

Dobra finalne i pośrednie Dobra finalne to dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika. Są to dobra konsumpcyjne lub dobra kapitałowe (inwestycyjne) Dobra pośrednie to dobra częściowo przetworzone, które stanowią nakład w procesie produkcji w innych przedsiębiorstwach, gdzie są używane.

Rachunek dochodu narodowego - przykład Dobro Sprzedaw-ca Nabywca Wartość transakcji Wartość dodana Wydatki na dobra finalne Dochody czynników wytwór czych Stal Producent stali Producent maszyn 1000 - Producent samocho- dów 3000 Maszyna 2000 Opony Producent opon Producent samochodów 500 Samochody Producent samocho-dów Konsumenci 5000 1500 Całkowita wartość transakcji Produkt Krajowy Brutto PKB 11500 7000 Co się dzieje z różnicą pomiędzy dochodami gospodarstw domowych a ich wydatkami (2000) ?

Inwestycje i oszczędności Inwestycje to zakupy nowych dóbr kapitałowych przez przedsiębiorstwa. Oszczędności to ta część dochodu, która nie została wydana na zakup dóbr i usług..

Ruch okrężny płatności Oszczędności (2000) Inwestycje (2000) Gospodarstwa domowe Przedsiębiorstwa Dobra i usługi Usługi czynników produkcji Wydatki na dobra i usługi Dochody czynników produkcji Dobra kapitałowe dla przedsiębiorstw

Oszczędności = inwestycje Wprowadźmy następujące oznaczenia: Y – to PKB, dochody gospodarstw domowych, jednocześnie wartość produkcji C – wydatki konsumpcyjne, S – oszczędności, natomiast I – inwestycje Wykorzystując przyjęte oznaczenia możemy zapisać: S Ξ Y - C oraz Y Ξ C + S Ponieważ PKB można wyrazić jako sumę wydatków inwestycyjnych i konsumpcyjnych można więc zapisać Y Ξ I + C Na mocy definicji, że wymienione wcześniej trzy sposoby mierzenia PKB dają ten sam wynik otrzymujemy: Y Ξ C + S Ξ C + I a zatem prawdziwe jest że: S Ξ I

Ruch okrężny płatności: wnioski Faktyczne inwestycje i faktyczne oszczędności muszą zawsze sobie być równe Gospodarstwa domowe swoją nadwyżkę dochodu nad konsumpcją pożyczają przedsiębiorstwom na zakup dóbr inwestycyjnych poprzez pośrednictwo instytucji finansowych i banków oraz rynek papierów wartościowych Nie sprzedana część produkcji będzie musiała powiększyć stan zapasów. Zapasy to dobra trzymane obecnie w przedsiębiorstwie na potrzeby przyszłej produkcji

Źródła literatury podstawowej Begg D.: Ekonomia cz.II, PWE, wydanie II – s.17-46 Kamerschen, McKenzie, Nardinelli, Ekonomia, Wyd. Solidarność, wydanie III s. 107-120 Samuelson, Nordhaus: Ekonomia 1, PWN, wydanie I, -s. 133-150, 170-199