WYZWANIA STOJĄCE PRZED SYSTEMEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH Zakład Ubezpieczeń Społecznych II cykl seminariów WYZWANIA STOJĄCE PRZED SYSTEMEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH 1

ZUS, Aktuariusz Zakładu Podniesienie wieku emerytalnego Konieczne uwarunkowania oraz wpływ na stopę zastąpienia Anna Kwiecińska ZUS, Aktuariusz Zakładu Warszawa, 11 maja 2011 2

3

Główne punkty prezentacji Podniesienie wieku emerytalnego może, w przypadku emerytur nowosystemowych, podnieść stopę zastąpienia o kilka procent a nominalną wartość emerytury nawet o kilkadziesiąt procent. Korzyści te nie pojawią się automatycznie: konieczne jest dostosowanie/ stworzenie miejsc pracy odpowiednich dla osób w wieku obecnych emerytów. Przykłady polityki niektórych firm i krajów pokazują iż jest to możliwe. 4

Przykład 1: Kobieta przechodząca na emeryturę w wieku 60 lat Kobieta zaczyna pracę 1 stycznia 2011 w wieku 25 lat i pracuje nieprzerwanie do 31 grudnia 2045, zarabiając przez cały przebieg ubezpieczenia przeciętne wynagrodzenie. W momencie przejścia na emeryturę: wynagrodzenie: 22 037 PLN emerytura: 5 606 PLN stopa zastąpienia w relacji do wynagrodzenia brutto: 25,44% stopa zastąpienia w relacji do wynagrodzenia pomniejszonego o składki na ubezpieczenie społeczne: 29,48%. 5

Stosunek emerytury do przeciętnego wynagrodzenia 6

Kobieta pracująca 5 lat dłużej Zakładamy, że kobieta z przykładu 1 pracuje 5 lat dłużej zarabiając nadal przeciętne wynagrodzenie. W momencie przejścia na emeryturę: wynagrodzenie: 29 037 PLN emerytura: 9 592 PLN stopa zastąpienia w relacji do wynagrodzenia brutto: 33,04% stopa zastąpienia w relacji do wynagrodzenia pomniejszonego o składki na ubezpieczenie społeczne: 38,28% nominalny wzrost emerytury: o 71,11%. 7

Przykład 2: Mężczyzna przechodzący na emeryturę w wieku 65 lat Mężczyzna zaczyna pracę 1 stycznia 2011 w wieku 25 lat i pracuje nieprzerwanie do 31 grudnia 2050, zarabiając przez cały przebieg ubezpieczenia przeciętne wynagrodzenie. W momencie przejścia na emeryturę: wynagrodzenie: 29 037 PLN emerytura: 9 592 PLN stopa zastąpienia w relacji do wynagrodzenia brutto: 33,04% stopa zastąpienia w relacji do wynagrodzenia pomniejszonego o składki na ubezpieczenie społeczne: 38,28%. 8

Stosunek emerytury do przeciętnego wynagrodzenia 9

Mężczyzna pracujący 5 lat dłużej Zakładamy, że mężczyzna z przykładu 2 pracuje 5 lat dłużej zarabiając nadal przeciętne wynagrodzenie. W momencie przejścia na emeryturę: wynagrodzenie: 38 040 PLN emerytura: 16 207 PLN stopa zastąpienia w relacji do wynagrodzenia brutto: 42,61% stopa zastąpienia w relacji do wynagrodzenia pomniejszonego o składki na ubezpieczenie społeczne: 49,38% nominalny wzrost emerytury: o 68,96%. 10

Opinia ISSA „Wszędzie podniesienie wieku emerytalnego wydaje się być najlepszym rozwiązaniem – czy, w każdym razie najlepszym z trudnych wyborów.” „(…) W praktyce, polityka zatrudnienia dostosowana do starszych pracowników jest niezbędna, w przeciwnym razie jest ryzyko, że wielu ubezpieczonych będzie za starych żeby pracować, a za młodych żeby przejść na emeryturę”. ISSA Social Policy Highlight 15 (2010), sekcja Retirement age and the employment of older workers 11

Publikacje socjolog prof. A.M. Guillemard (Sorbona) Potrzebne są reformy strukturalne, a nie parametryczne. Obecnie mamy nowe wymagania w stosunku do pracowników takie jak mobilność, autonomia i kształcenie przez cały okres trwania kariery. Na rynku pracy najbardziej dyskryminowani są młodsi i starsi pracownicy. Potrzebna jest polityka aktywizacji ze strony państwa. Guillemard A.M. (2010), Les défis du vieillissement. Age, Emploi, Retraite. Perspectives internationales, wyd. Armand Colin, inne publikacje 12

Raport Economist Intelligence Unit Potrzebne jest nowe podejście do kariery i do struktury płac, potrzebne są ścieżki kariery w dół, a nie tylko w górę. Miejsca pracy powinny być dostosowywane do zmieniającej się struktury wiekowej pracowników – przykład fabryki BMW. Zaledwie 14% mężczyzn w wieku 65+ jest aktywnych zawodowo w krajach rozwiniętych, w porównaniu z 35% w krajach rozwijających się. Economist Intelligence Unit A silver opportunity? Rising longevity and its implications for business, raport sponsorowany przez AXA 13

Pozytywny przykład Japonii W Japonii udało się wypracować konstruktywne rozwiązania na poziomie przedsiębiorstw. Firma rozwiązując umowę o pracę z pracownikiem w wieku emerytalnym stara mu się zaproponować inne stanowisko, mniej wymagające, za mniejsze wynagrodzenie. 14

Dane dla Wielkiej Brytanii – średnie zarobki tygodniowe jako funkcja wieku Źródło: Les Mayhew Increasing longevity and the economic value of healthy ageing and working longer, publikacja Cass Business School 15

Dane historyczne oraz projekcja LE oraz HLE dla Wielkiej Brytanii Źródło: Les Mayhew Increasing longevity and the economic value of healthy ageing and working longer, publikacja Cass Business School 16

Konkluzja Osiągnięcie korzyści finansowych z ewentualnego podniesienia wieku emerytalnego nie wyniknie automatycznie z matematyki aktuarialnej… …wymaga zdecydowanych zmian na rynku pracy. 17