KOTLINY JELENIOGÓRSKIEJ PARK KULTUROWY KOTLINY JELENIOGÓRSKIEJ

krajobraz kulturowy - przestrzeń historycznie ukształtowaną w wyniku działalności człowieka, zawierającą wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze

Kotlina Jeleniogórska to miejsce o szczególnych walorach krajobrazu kulturowego w skali całej środkowej Europy

Wyjątkowe wartości kulturowo- krajobrazowe i przyrodnicze Kotliny Jeleniogórskiej oraz jej wielokulturowego dziedzictwa są podstawą dla zarówno ich szczególnej, wzmożonej ochrony jak i ich aktywnego wykorzystania dla rozwoju turystyki i rekreacji - głównej funkcji tego obszaru. Najwłaściwszą formą ochrony tych wartości oraz stworzenia podstaw dla nowoczesnego zarządzania tym zasobem winno być utworzenie Parku Kulturowego, do czego podstawy prawne zawierają przepisy nowej ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, zaś podstawowymi narzędziami dla kształtowania ładu przestrzennego winny być miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego.

Świadomość wielkiej wartości kulturowo-krajobrazowej i przyrodniczej Kotliny, ukształtowanej przez ostatnie stulecia jako niezwykła w skali całej Europy – Dolina Parków i Ogrodów jest coraz powszechniejsza. Wartości te, a także trwająca od kilku lat aktywna działalność środowisk na rzecz ich ochrony, stwarzają szczególnie pozytywne przesłanki dla przyspieszenia działań na rzecz formalnego utworzenia Parku Kulturowego we wschodniej części Kotliny.

– nowa aktywna forma ochrony zabytków Park Kulturowy – nowa aktywna forma ochrony zabytków

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami w następujący sposób określa sposób utworzenia i zarządzania parkiem kulturowym:

Art. 16. 1. Rada gminy, po zasięgnięciu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków, na podstawie uchwały, może utworzyć park kulturowy w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. 2. Uchwała określa nazwę parku kulturowego, jego granice, sposób ochrony, a także zakazy i ograniczenia, o których mowa w art. 17 ust. 1. 3. Wójt (burmistrz, prezydent miasta), w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków, sporządza plan ochrony parku kulturowego, który wymaga zatwierdzenia przez radę gminy. 4. W celu realizacji zadań związanych z ochroną parku kulturowego rada gminy może utworzyć jednostkę organizacyjną do zarządzania parkiem. 5. Park kulturowy przekraczający granice gminy może być utworzony i zarządzany na podstawie zgodnych uchwał rad gmin (związku gmin), na terenie których ten park ma być utworzony. 6. Dla obszarów, na których utworzono park kulturowy, sporządza się obowiązkowo miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego.

Na podstawie analizy bogatych materiałów dotyczących stanu zabytków w obszarze Kotliny Fundacja Karkonoska przedstawiła w październiku 2005 r. „Koncepcję układu przestrzennego Parku Kulturowego Kotliny Jeleniogórskiej. Fundacja prowadzi obecnie, w porozumieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, Związkiem Gmin Karkonoskich, członkami samorządów gmin, działania dotyczące promowania idei utworzenia Parku.

Planowany Park Kulturowy obejmie tereny wschodniej części Kotliny Jeleniogórskiej, położone w łuku Rudaw Janowickich i na przedpolu Karkonoszy, w tym wsie: Mysłakowice, Łomnica, Dąbrowica, Wojanów, Bobrów, Karpniki, Bukowiec (w gminie Mysłakowice), Staniszów (w gminie Podgórzyn) oraz północno- zachodni skraj miasta Kowary. Znajduje się tu powiązany krajobrazowo zespół 12 dawnych romantycznych założeń pałacowo-parkowych. Dawne rezydencje uzupełnia wiejska zabudowa w/w miejscowości - założonych jeszcze w średniowieczu i zachowujących do dziś swój historyczny układ.

Region ten jest jednak niewystarczająco znany i promowany w Polsce i Europie. Konsekwencją utworzenia Parku Kulturowego będzie szeroko rozumiana promocja regionu oparta na jego walorach kulturowych i krajobrazowych. Przyniesie to w efekcie wzmożony ruch turystyczny, który da impuls do rozwoju lokalnej przedsiębiorczości opartej na turystyce. Przyczyni się to tym samym do zmniejszeniu bezrobocia oraz poprawieniu warunków życia mieszkańców. Ponadto wypromowana nowa marka turystyczna „Dolina Pałaców i Ogrodów” będzie znakiem charakterystycznym i stanie się, podobnie jak Dolina Zamków nad Loarą rozpoznawalną w całej wielokulturowej Europie marką regionu jeleniogórskiego.

Programu działań na rzecz utworzenia Parku Kulturowego Kotliny Jeleniogórskiej z określeniem jego uwarunkowań kulturowych, przestrzennych, społeczno-gospodarczych, prawnych i organizacyjnych

Opracowanie zawierać będzie następujące elementy: 1. Wprowadzenie. 2. Syntetyczna identyfikacja i waloryzacja reprezentatywnych cech krajobrazu kulturowego Karkonoszy i Kotliny Jeleniogórskiej ze szczególnym uwzględnieniem jej części południowej i wschodniej.   3. Wykorzystanie zabytków i walorów kulturowych obszaru dla rozwoju turystyki w ujęciu transgranicznym.   4. Określenie uwarunkowań przyrodniczych, przestrzennych, kulturowych i obszarowych form ochrony krajobrazu kulturowego z uwzględnieniem możliwości utworzenia Parku Kulturowego Kotliny Jeleniogórskiej. 5. Studium szans i zagrożeń dla rozwoju społeczno – gospodarczego obszaru oraz korzyści dla współpracy transgranicznej oraz rozwoju lokalnego przy aktywnej ochronie zabytków i krajobrazu kulturowego i strat w przypadku zaniechania takich działań. 6. Opracowanie projektu uchwały o utworzeniu Parku Kulturowego (obejmującego m.in. wskazanie sposobu zarządzania Parkiem i jego uzasadnienie) oraz przeprowadzenie konsultacji wśród samorządów lokalnych i przedstawicieli zainteresowanych środowisk. 7. Przygotowanie projektu w/w uchwały do uchwalenia przez Związek Gmin Karkonoskich wraz z uzyskaniem pozytywnych opinii odpowiednich rad gminnych oraz Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. 8. Opracowanie dokumentacji graficznej i fotograficznej (obejmującej m.in. wykonanie kompleksowej waloryzacji zabytków i krajobrazu kulturowego Karkonoszy i Kotliny Jeleniogórskiej oraz koncepcja układu przestrzennego Parku Kulturowego Kotliny Jeleniogórskiej w skali 1:25.000.

Krzysztof Korzeń, Fundacja Karkonoska Opracowanie: Krzysztof Korzeń, Fundacja Karkonoska V ’ 2006 Kontakt: kkorzen@parkikulturowe.pl