DOPALACZE Zagrożenie XXI wieku Opracowała mgr Justyna Kordowiecka

Co to są „dopalacze”? Potoczna nazwa różnego rodzaju produktów zawierających związki stanowiące pochodne zakazanych substancji psychoaktywnych (np. amfetaminy) lub preparaty ziołowe zawierające związki halucynogenne, które nie znajdują się na liście środków kontrolowanych przez ustawę o przeciwdziałaniu narkomani.

Aspekt prawny Do końca września 2010 roku sprzedaż „dopalaczy” odbywała się za pośrednictwem wyspecjalizowanych sklepów (tzw. „smart schops”) stacjonarnych i internetowych. W obecnym stanie prawnym na mocy ustawy z dnia 27 listopada 2010 roku o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz Ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej z dnia 8 października 2010 roku sprzedaż tzw. „dopalaczy” określanych przez ustawodawcę jako środki zastępcze jest zakazana na terenie RP. Osoby oraz podmioty gospodarcze łamiące ten zakaz mogą otrzymać grzywnę w wysokości od 20 tyś do 1 mln złotych.

Podział „dopalaczy” W zależności od pochodzenia substancji zawartych w „dopalaczach”, produkty te dzielimy na: Legal highs; Herbal highs

Legal Highs To produkty o działaniu stymulującym (tzw. party pills), reklamowane jako legalna alternatywa dla ecstasy. Produkty z tej grupy najczęściej zawierają BZP (1-benzylpiperazynę), która jest substancją o działaniu zbliżonym do amfetaminy, choć zdecydowanie słabszym (posiada ok. 10% jej potencjału). Produkty z tej grupy zawierają materiał syntetyczny. Rzadziej materiał roślinny czy substancje półsyntetyczne.

Herbal Highs Tę grupę stanowią substancje pochodzenia naturalnego, roślinnego. W tej grupie ma miejsce zdecydowane zróżnicowanie asortymentu. Oferowana jest tutaj cała gama substancji opartych na egzotycznych roślinach oraz mieszankach ziół o działaniu psychoaktywnym. Do najczęściej występujących należą: Szałwia wieszcza, Kratom, Powój hawajski oraz mieszanki ziołowe

Jak wyglądają ? Postać fizyczna tych produktów zbliżona jest wyglądem do narkotyków. „Dopalacze” występują w postaci: białego proszku, kapsułek lub tabletek, suszu roślinnego (liście, nasiona, ekstrakt, skręty), suszu grzybów.

Jak wyglądają „dopalacze” ?

Jak wyglądają „dopalacze”

Sposób przyjmowania. „Dopalacze” mogą być przyjmowane: doustnie; donosowo; w postaci wywaru; palone.

Jak działają dopalacze? „Dopalacze”, jak większość substancji psychoaktywnych, działają na ośrodkowy układ nerwowy i po ich zażyciu zmienia się nastrój i zachowanie człowieka. Efekty jakie wywołuje spożycie tego typu środków przypominają te po zażyciu amfetaminy i innych narkotyków.

Objawy po zażyciu „dopalaczy” W zależności od przyjętej substancji mogą wystąpić następujące objawy: Pobudzenie psychoruchowe lub odprężenie; Euforia; Przypływ energii; Rozdrażnienie; Gonitwa myśli; Huśtawka nastrojów; Stany depresyjne; Halucynacje; Utrata apetytu; Zaburzenia snu; Przekrwienia gałek ocznych; Wymioty; Biegunka; Trudności z oceną i kontrolą sytuacji (zwiększone ryzyko wypadku, urazów, utraty przytomności);

Objawy po zażyciu „dopalaczy” Wzrost tętna i ciśnienia tętniczego; Podniesienie temperatury ciała; Drżenie rąk; Drgawki; Konwulsje; Zaburzenia koncentracji uwagi; Problemy z oddychaniem; Niezborność ruchowa; Nadwrażliwość na bodźce np. światło; Stany lękowe

„Dopalacze” to substancje, które można przedawkować, także ze skutkiem śmiertelnym.

Sygnały, które mogą wskazywać, że bliska osoba bierze „dopalacze” Zwolnione reakcje, spadek nastroju, stany depresyjne; Zaczerwienione oczy, zmęczenie albo nienaturalne rozbawienie; Wycofanie się z kontaktów z rodziną, zamykanie się w swoim pokoju; Sprzedaż wartościowych rzeczy, kłamstwa, wyłudzanie pieniędzy; Brak apetytu, chudnięcie, wilczy głód po obudzeniu; Mówienie, że dopalacze nie są niebezpieczne, można je brać bez szkody dla organizmu; W rzeczach dziecka są saszetki z kolorową grafiką, tabletki nieznanego pochodzenia, mieszanki ziół; Kłopoty w szkole (wagary, uwagi od nauczyciela, słabe oceny, spóźnienia)

Co zrobić, gdy podejrzewamy, że dziecko używa „dopalaczy” lub innych narkotyków Nie zwlekaj, zareaguj od razu, ale nie działaj pod wpływem emocji – porozmawiaj z dzieckiem; Zapytaj o powody, dlaczego używa tych substancji; Uświadom mu konsekwencje i zagrożenia związane z ich używaniem; Nie daj się przekonać argumentom dziecka, że to niegroźne lub, że to taka moda; Powiedz, że martwisz się o dziecko a to co zauważyłeś mocno Cię niepokoi; Określ jasno zasady i postawę wobec dopalaczy; Jeśli uznasz za konieczność wprowadź nowe zasady i konsekwencje (np. czasowe cofnięcie przywilejów)

Co zrobić, gdy podejrzewamy, że dziecko używa „dopalaczy” lub innych narkotyków Jeśli stwierdzisz, że zagrożenie jest poważne, szukaj pomocy u specjalistów (psycholog, pedagog szkolny, terapeuta uzależnień); Rozmawiaj na temat postawy asertywności, czyli umiejętności obrony własnego zdania w sytuacji namawiania do czegoś, co jest związane z zachowaniem niebezpiecznym; Zawiąż koalicję z innymi rodzicami – porozmawiajcie o problemie wspólnie łatwiej stawić czoła i znaleźć rozwiązanie.

Czynniki chroniące Okazywanie miłości i zainteresowania życiem dziecka (mów dziecku, że jest dla Ciebie najważniejszą osobą, że zależy Ci by było zdrowe i szczęśliwe, poznaj jego przyjaciół, zainteresowania, sposoby spędzania wolnego czasu); Dobre porozumiewanie się z dzieckiem (rozmawiaj z dzieckiem, często pytaj o jego zdanie, rozmawiaj także na trudne tematy – narkotyki, alkohol, dojrzewanie)

Czynniki chroniące Zdrowa dyscyplina (postaw jasne granice – wyraź zdecydowany sprzeciw wobec używania narkotyków i innych środków psychoaktywnych, podaj oczekiwania dotyczące godzin powrotu do domu, kontaktów z kolegami, sprawdzaj na co wydawane jest kieszonkowe); Wspieranie dziecka (doceniaj wysiłki w osiąganiu celów, chwal dziecko za sukcesy i odpowiedzialność – podnosisz tym samym jego samoocenę. Zapewnij, że zawsze może liczyć na Twoją pomoc w trudnych sytuacjach)

Mity na temat „dopalaczy” „Dopalacze” to tylko niegroźne zioła. Część „dopalaczy” określana jest jako zioło. Producenci sugerują, że są to rośliny używane w medycynie ludowej. Najczęściej jest to produkt nasączony różnymi chemicznymi substancjami, które mają zwiększyć efekt działania. Niektóre mieszanki mają 10 lub więcej różnych substancji. Nie jest możliwe przewidzenie wpływu działania tych mieszanek na organizm człowieka. Niektóre z nich działają stymulująco inne uspokajająco lub halucynogennie. Oddziaływanie na organizm różnych substancji może być niebezpieczne. Skoro produkty są bezpieczne, dlaczego nie zostały zarejestrowane do spożycia przez ludzi?

Mity na temat „dopalaczy” Dopalacze są produktami kolekcjonerskimi Na opakowaniach „dopalaczy” widnieją wyraźne ostrzeżenia: „nie do spożycia przez ludzi”. Na niektórych opakowaniach można znaleźć także informację, by „w przypadku spożycia niezwłocznie udać się do lekarza”. „Dopalacze” sprzedawane są jako „produkty kolekcjonerskie” czy to oznacza, że oferta jest adresowana do kolekcjonerów tabletek, którzy umieszczają je w klaserach obok kolekcji znaczków czy monet?

Mity na temat „dopalaczy” Dopalacze są legalne w całej Europie Poziom kontroli nad substancjami zawartymi w „dopalaczach” jest różny w zależności od kraju. Istnieją kraje bardziej liberalne (Holandia). Są też kraje, które prowadzą politykę restrykcyjną, a lista substancji zakazanych obejmuje większość składników „dopalaczy”. W ostatnim czasie kilka państw w tym Polska i Irlandia przyjęło nowe rozwiązanie prawne zakazujące wprowadzania do obrotu „dopalaczy”.

Gdzie szukać pomocy? Antynarkotykowy Telefon Zaufania – 801 199 990 (czynny codziennie od 16 do 21) Antynarkotykowa Poradnia Internetowa www.narkomania.org.pl Informator na temat placówek udzielających pomocy z problemem narkotykowym dostępny jest na stronie: www.kbpn.gov.pl

Bibliografia www.dopalacze.info.pl www.kbpn.gov.pl Ulotka informacyjna opracowana przez Grażynę Florczak (parpamedia)