BEZPIECZNA SZKOŁA – sposób na unikania sytuacji trudnych i kryzysowych Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Oświęcimiu Placówka akredytowana – KPZ.II.SC.095/1/06 Lidia Sumisławska l.sumislawska@mcdn.edu.pl GG: 13 23 93 07

Wybrane akty prawne dotyczące bezpieczeństwa w szkole Konstytucja RP Ustawa o Systemie Oświaty Ustawa Karta Nauczyciela Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii Ustawa antynikotynowa Rozp. MENiS w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół Rozp. MENiS w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół Rozp. MENiS w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych i niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach oraz ośrodkach

„Bezpieczna i przyjazna szkoła” Nowy program Rządowy program na lata 2008-2013 Załącznik do uchwały nr 172/2008 Rady Ministrów z dnia 19 sierpnia 2008r. „Bezpieczna i przyjazna szkoła”

„Zero tolerancji dla przemocy w szkole” Rządowy program poprawy stanu bezpieczeństwa w szkołach i placówkach 2006-2013 – cele program wycofany Zmniejszenie skali zjawiska agresji przemocy rówieśniczej w szkołach i placówkach systemu oświaty Poprawa skuteczności działań interwencyjnych i korekcyjnych wobec uczniów będących sprawcami przemocy rówieśniczej Zwiększenie skuteczności ochrony ofiar przemocy w środowisku nauczania i wychowania i zwiększenie dostępności i skuteczności udzielanej pomocy Ograniczanie skali występowania innych zjawisk patologicznych (narkomania, alkohol) Korekta aktualnych rozwiązań legislacyjnych i społecznych tworzących warunki dla działalności profilaktycznej i wychowawczej szkół i placówek

Bezpieczna i przyjazna szkoła Założenia programu 1. Działania wychowawcze powinny mieć pierwszeństwo przed restrykcjami Nie oznacza to rezygnacji z oddziaływań prewencyjnych i korygujących polegających na stawianiu granic, ustalaniu zasad, norm, reguł współżycia społecznego w szkole i konsekwentnego ich przestrzegania – egzekwowania 2. Program wychowawczy musi być współtworzony przez wszystkie podmioty zaangażowane w życie szkoły. Jedynie skoordynowane i wielopłaszczyznowe komplementarne działania różnych podmiotów mogą doprowadzić do osiągnięcia celu tj. klimatu społecznego szkoły sprzyjającego uczeniu się i bezpieczeństwu

Bezpieczna i przyjazna szkoła Założenia programu 3. Podejmowane działania wychowawcze powinny obejmować promocję zdrowia – psychicznego, profilaktykę, interwencje kryzysowe, terapię, korektę zachowań oraz przeciwdziałanie oraz redukcję agresji i przemocy 4. Program wychowawczy szkoły powinien uwzględniać aktualny stan wiedzy, diagnozę problemów i trudności występujących w szkole, a także specyfikę lokalnych warunków i właściwości danego środowiska

Bezpieczna i przyjazna szkoła Założenia programu 5. Tworzenie bezpiecznej i przyjaznej szkoły wymaga współuczestnictwa wszystkich reprezentantów społeczności szkolnej – uczniów, nauczycieli, rodziców i innych pracowników szkoły 6. Zapewnienie bezpieczeństwa, przyjaznego klimatu i przeciwdziałanie przemocy w szkole możliwe jest tylko we współpracy z rodzicami uczniów, organizacjami młodzieżowymi i pozarządowymi oraz przedstawicielami środowiska lokalnego

Bezpieczna i przyjazna szkoła Cele programu Poprawa bezpieczeństwa w szkołach poprzez poprawę relacji interpersonalnych i klimatu społecznego w szkole Zwiększenie wpływu rodziców na życie szkoły Zwiększenie umiejętności wychowawczych dyrektorów, nauczycieli i rodziców oraz pracowników administracji Zwiększenie kompetencji społecznych i emocjonalnych uczniów Indywidualizacja kształcenia uczniów, rozwoju ich zainteresowań, zwiększenie autonomii uczniów w szkole Wzmocnienie i rozszerzenie specjalistycznej pomocy psychologiczno-pedagogicznej Ograniczenie skali występowania zjawisk patologicznych (m.in.. przemoc, narkomania, alkoholizm) Przeciwdziałanie agresji i patologii wśród dzieci i młodzieży poprzez sport

Bezpieczna i przyjazna szkoła Jak będą realizowane cele? 1. Diagnozowanie klimatu społecznego szkoły, identyfikowanie czynników ryzyka i czynników chroniących przed agresją i przemocą 2. Stała analiza działań wychowawczych podejmowanych przez szkoły zmierzających do poprawy wzajemnych relacji pomiędzy uczniami a nauczycielami 3. Upowszechnienie wiedzy i doskonalenie umiejętności wychowawczych dyrektorów, nauczycieli, innych pracowników szkoły i rodziców

Bezpieczna i przyjazna szkoła Jak będą realizowane cele? 4. Realizację rekomendowanych i zalecanych programów wychowawczych i profilaktycznych 5. Otwarcie szkoły na potrzeby uczniów, rodziców i przedstawicieli środowisk lokalnych 6. Uruchomienie punktów konsultacyjnych poradnictwa psychologiczno-pedagogicznego 7. Rozwój działalności pozalekcyjnej i pozaszkolnej 8. Stworzenie sprawnego i efektywnego sposobu resocjalizacji

Bezpieczna i przyjazna szkoła Adresaci programu Uczniowie szkół i wychowankowie placówek wymienionych w art. 2 pkt 2, 3-3b, 5 i 7 ustawy o systemie oświaty, w tym ofiary przemocy rówieśniczej, sprawcy i świadkowie przemocy rówieśniczej Dyrektorzy, nauczyciele, wychowawcy i pracownicy administracyjni Rodzice i opiekunowie uczniów i wychowanków Przedstawiciele administracji oświatowej, środowisk lokalnych, organizacji pozarządowych i organizacji młodzieżowych

Bezpieczna i przyjazna szkoła Zagadnienie główne do realizacji Przyjaźnie wspierający program wychowawczy Upowszechnienie wiedzy i doskonalenie umiejętności wychowawczych nauczycieli i rodziców, a także innych pracowników szkoły Uspołecznienie szkoły oraz wzmocnienie pomocy psychologiczno-pedagogicznej Rozwój działalności pozalekcyjnej i pozaszkolnej oraz zwiększenie znaczenia organizacji i stowarzyszeń młodzieżowych w życiu szkoły Poprawa jakości pracy młodzieżowych ośrodków wychowawczych i młodzieżowych ośrodków socjoterapii Monitoring wizyjny wejść do szkół i placówek

Bezpieczna i przyjazna szkoła Ad. 1 Przyjaźnie wspierający program wychowawczy

Bezpieczna i przyjazna szkoła - ustawa o systemie oświaty - Art. 1 system oświaty zapewnia: „realizację prawa każdego obywatela Rzawczypospolitej do kształcenie się oraz prawa dzieci i młodzieży do wychowania i opieki, odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju, wspomaganie przez szkołę wychowawczej roli rodziny, utrzymanie bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki w szkołach i placówkach”

Bezpieczna i przyjazna szkoła Jaki powinien być program wychowawczy? Spójny z programami nauczania Kształtować postawy i umiejętności Budowany z udziałem uczniów, rodziców i nauczycieli Osadzony w tradycji szkoły i lokalnej społeczności Uwzględniać zmiany zachodzące w społeczności szkolej i lokalnej

Jakie cele sobie stawiamy? Jakie zadania chcemy zrealizować? Bezpieczna i przyjazna szkoła Co należy brać pod uwagę przy opracowaniu programu wychowawczego? Jakie wartości są szczególnie ważne dla społeczności szkolnej i lokalnej? Jakie cele sobie stawiamy? Jakie zadania chcemy zrealizować? Kto ma być realizatorem tych zadań? Początkiem tworzenia programu wychowawczego szkoły powinna być rzetelna diagnoza problemów wychowawczych lub rzetelnie wyciągnięte wnioski z ewaluacji zrealizowanego programu

Bezpieczna i przyjazna szkoła Jak tworzyć program wychowawczy? Diagnoza problemów wychowawczych lub rzetelnie wyciągnięte wnioski z ewaluacji zrealizowanego programu Dyskusja nad sposobami realizacji celów Wypracowanie metod dających spójność oddziaływań wychowawczych Realizacja celów, skuteczność stosowanych metod i środków powinna być monitorowana

Wypracowane przez społeczność szkolną wartości Bezpieczna i przyjazna szkoła Co ma charakteryzować program wychowawczy szkoły? Wypracowane przez społeczność szkolną wartości Tradycja szkoły, obyczaje i uroczystości Zagadnienia lub problemy, których rozwiązanie jest najbardziej godne uwagi z punktu widzenia środowiska: uczniów, rodziców i nauczycieli

Bezpieczna i przyjazna szkoła Ad. 2 Upowszechnienie wiedzy i doskonalenie umiejętności wychowawczych nauczycieli i rodziców, a także innych pracowników szkoły

Bezpieczna i przyjazna szkoła Zwiększenie kompetencji wychowawczych rodziców i nauczycieli Kreowanie przyjaznego, wspierającego środowiska poprzez poprawę relacji między uczniami oraz nauczycielami i uczniami Poszerzanie kompetencji psychospołecznych oraz przeciwdziałaniu wczesnemu „wypaleniu zawodowemu” nauczycieli Zwiększenie umiejętności nauczycieli i przygotowanie ich do podejmowania działań o charakterze interwencyjnym w pracy z uczniem i jego rodzicem w kierunku odpowiedzialności za podejmowane działania i decyzje Wspomaganie rozwoju samoświadomości, kształtowanie umiejętności życiowych oraz społeczno-emocjonalnych dzieci Upowszechnianie zaufania i wzajemnego szacunku w relacjach szkolnych, wsparcie w budowaniu konstruktywnej współpracy z rodzicami oraz zapobieganie konfliktom Przekształcać środowisko szkoły w środowisko otwarte na innowacje i poszukujące nowych rozwiązań

Bezpieczna i przyjazna szkoła Ad. 3 Uspołecznienie szkoły oraz wzmocnienie pomocy psychologiczno-pedagogicznej

Bezpieczna i przyjazna szkoła Budowanie systemu wsparcia szkoły, niezbędnego we wprowadzaniu zmian programowo-organizacyjnych, uwzględniającą różnorodność uczniowską Poszerzenie zasięgu i dostępności pomocy psychologiczno-pedagogicznej i logopedycznej w szkole Weryfikacja zadań i określenie roli pedagoga i psychologa szkolnego w tworzeniu bezpiecznych warunków nauki Kontynuacja tworzenia punktów konsultacyjnych pomocy psychologiczno-pedagogicznej, które byłyby bliżej dzieci i rodziców potrzebujących pomocy i wsparcia Zachęcenie jednostek samorządu terytorialnego do opracowania i wdrożenia planów wsparcia wychowania angażujących rodziców, szkoły, placówki oświatowe, organizacje pozarządowe, kościoły, związki wyznaniowe, organizacje społeczne zrzeszające cudzoziemców oraz miejscowe autorytety

Bezpieczna i przyjazna szkoła Ad. 4 Rozwój działalności pozalekcyjnej i pozaszkolnej oraz zwiększenie znaczenia organizacji i stowarzyszeń młodzieżowych w życiu szkoły

Bezpieczna i przyjazna szkoła Priorytety zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych Rozwijanie umiejętności społecznych i emocjonalnych dzieci i młodzieży umożliwiających prawidłowe funkcjonowanie w relacjach interpersonalnych i grupowych Wspieranie rozwoju dzieci i młodzieży poprzez rozwijanie zainteresowań, uzdolnień, talentów, doskonalenie różnych umiejętności i pogłębianie wiedzy Kreowanie wzorca lidera młodzieżowego funkcjonującego w społeczności globalnej, działającego na rzecz społeczności lokalnej, wykorzystującego różnorodne, nowoczesne technologie Wyrównywanie szans edukacyjnych i kulturowych oraz dostęp do aktywności sportowej dzieci i młodzieży z terenów wiejskich

Bezpieczna i przyjazna szkoła Organizacja zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych adresowanych do szerokiej grupy uczniów: zdolnych i utalentowanych, przejawiających trudności w nauce, z środowisk zaniedbanych i zagrożonych wykluczeniem społecznym Umożliwienie działania w szkole stowarzyszeń i innych organizacji, których celem jest działalność wychowawcza oraz rozszerzenie i wzbogacenie form działalności dydaktycznej Otwarcie szkoły – gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalne - na organizacje młodzieżowe Otwarcie szkoły na realizację szkoleń młodzieży w zakresie działalności społecznej oraz realizację autorskich projektów o zasięgu lokalnym Upowszechnianie wśród młodzieży mediacji rówieśniczej jako sposobu rozwiązywania sporów i konfliktów

Bezpieczna i przyjazna szkoła Aktywne, stymulujące rozwój, wzbogacających o doświadczenia intelektualne, emocjonalne i społeczne, uczestnictwo w zajęciach sportowych, artystycznych, działaniach charytatywnych Rozwój sportu szkolnego poprzez: Udostępnienie szkolnej bazy sportowej Organizacja sportowych zajęć pozalekcyjnych Rozwój uczniowskich/szkolnych/międzyszkolnych klubów sportowych Rozwój szkolnego/międzyszkolnego współzawodnictwa

Bezpieczna i przyjazna szkoła Ad. 5 Poprawa jakości pracy młodzieżowych ośrodków wychowawczych i młodzieżowych ośrodków socjoterapii

Bezpieczna i przyjazna szkoła Poprawa realizacja postanowień sądu rodzinnego o umieszczeniu młodzieży w placówkach Opracowanie standardów pracy w ośrodkach, świetlicach socjoterapeutycznych oraz opracowanie standardów pracy resocjalizacyjnej, wychowawczej w stosunku do dzieci i młodzieży naruszającej dyscyplinę, popełniającej wykroczenia i czyny karalne Doskonalenie umiejętności socjoterapeutycznych kadry

Bezpieczna i przyjazna szkoła Ad. 6 Monitoring wizyjny wejść do szkół i placówek

Bezpieczna i przyjazna szkoła Podstawy prawne 2007-2009 program wspierania organów prowadzących Monitoring ustanowiono uchwałą Nr 156/2007 RM z 5.09.2007 Zmieniony uchwałą Nr 104/2008 RM z 12.05.2008 oraz rozporządzeniem RM z 06.09.20087 w sprawie form i zakresu finansowego wsparcia (Dz.U. Nr 163, poz 1155, z późniejszymi zmianami)

Dla porównania wyjątki z nieaktualnego programu: Wyznaczniki zakresu obowiązków koordynatora Indywidualna diagnoza potrzeb placówki, Uwzględnienie wnoszonych uwag ze strony współpracujących ze szkołą podmiotów i agend szkolnych - rady pedagogicznej, rady rodziców, samorządu uczniowskiego, Uwzględnienie uwarunkowań środowiskowych i specyfiki lokalnej, Uwzględnienie hierarchii potrzeb - co wymaga natychmiastowej interwencji, priorytetowych oddziaływań, zmiany w stylu działalności wychowawczo-opiekuńczej.

Dla porównania wyjątki z nieaktualnego programu: Zakres zadań szkolnego koordynatora ds. bezpieczeństwa diagnoza pojawiających się w szkole zagrożeń; analiza potrzeb szkoły lub placówki; ocena stanu bezpieczeństwa; wnioskowanie o podjęcie działań; wnioskowanie o ujęcie niezbędnych priorytetów; stałe monitorowanie zachowanie ucznia; opracowywanie i kontrolowanie przestrzegania szkolnych procedur; podejmowanie działań mających na celu kształtowanie umiejętności zagospodarowania wolnego czasu; podejmowanie działań mających na celu promowanie zdrowego stylu życia; opracowanie systemu nagradzania uczniów ; aktywizacja rodziców; koordynowanie działań związanych z rozwiązywaniem problemów wychowawczych i opiekuńczych

Procedura: Zasady, reguły, kroki, postępowania w jakiejś sprawie, zwykle o charakterze urzędowym lub prawnym

Każda szkoła powinna Opracować konieczne procedury Skutecznie wdrażać procedury Przestrzegać procedur przez ogół Propagować procedury Monitorować przydatność i skuteczność

Procedury wewnątrzszkolnego postępowania Procedury tzw Procedury wewnątrzszkolnego postępowania Procedury tzw. POLICYJNE (ustalone, obowiązujące) Procedura postępowania w sytuacji naruszenia godności osobistej nauczyciela lub innego pracownika szkoły (zgodnie z prawem nauczyciel jest funkcjonariuszem państwowym) Procedura postępowania w sytuacji gdy uczeń na terenie szkoły jest pod wpływem środków psychoaktywnych (lub ma środki psychoaktywne, lub stwierdzenia prawdopodobieństwa, że uczeń jest pod wpływem środków psychoaktywnych) Procedura postępowania w sytuacji stwierdzenia, że uczeń na terenie szkoły pali papierosy (lub, że uczeń posiada papierosy) Komentarz: jeśli uczeń na terenie szkoły pali papierosy istnieje realne zagrożenie groźby pożaru Procedura postępowania w sytuacji stwierdzenia, że uczeń na terenie szkoły pije alkohol (lub istnieje prawdopodobieństwo, że uczeń posiada napoje alkoholowe) Procedura postępowania w przypadku posiadania przez ucznia niebezpiecznych przedmiotów (lub gdy istnieje prawdopodobieństwo, podejrzenie ich posiadania)

Procedury wewnątrzszkolnego postępowania (do ustalenia przez RP) - przykłady Procedura postępowania w sytuacji zakłócania przez ucznia toku lekcji Procedura postępowania w sytuacji stwierdzenia uchylania się ucznia od realizacji obowiązku szkolnego Procedura postępowania w sytuacji nieusprawiedliwionej dłuższej nieobecności ucznia w szkole Procedura postępowania z uczniem zachowującym się w sposób agresywny Procedura postępowania w przypadku przyjścia po dziecko osoby niewskazanej przez rodzica do odbioru dziecka Procedura postępowania w przypadku przyjścia po dziecko osoby będącej pod wpływem…alkoholu (lub gdy mamy podejrzenie)

Przegląd programów profilaktycznych Drugi elementarz, czyli program siedmiu kroków Nie pal przy mnie, proszę Jak żyć z ludźmi Dziękuję – nie Zanim spróbujesz Spójrz inaczej Spójrz inaczej na agresję Program domowych detektywów Tak czy nie Debata Spotkania NOE Odczuwaj, ufaj, umów Trening Zastępowania Agresji (ART) Korekta Podaj dłoń Nasze spotkania Program rówieśniczego doradztwa Program aktywizacji samorządów uczniowskich Śnieżna kula Program aktywizacji profesjonalnej nauczycieli – wychowawców „Trzy koła” Szkoła Animatorów Profilaktyki Przygotowanie do profilaktyki domowej Szkoła dla rodziców i wychowawców Jak radzić sobie z trudnymi zachowaniami u dzieci Kontakt – bus Zanim nie jest za późno Odlot

Przykładowy program poprawy efektywności wychowania i opieki w szkole - przykład Lp. Nazwa działalności Realizator Forma realizacji Termin 1. Jak radzić sobie z dzieckiem agresywnym? Koordynator Szkolenie dla nauczycieli 1-2 spotkania 2. Odpowiedzialność nieletnich za czyny zagrożone Warsztaty dla rodziców klas IV-VI 1 spotkanie 3. Przemoc rówieśnicza – rozpoznanie i reagowanie Warsztaty dla nauczycieli 1-2 spotkania

Inne osoby/instytucje pomocne w pracy wychowawczo-profilaktycznej szkoły Szkolny Rzecznik Praw Ucznia – osoba zaufania uczniowskiego, lubiana, z autorytetem; czuwa nad przestrzeganiem praw ucznia-człowieka, szkolny mediator, pomaga w rozwiązywaniu konfliktów uczniowskich; (rzecznika wybiera ogół uczniów w demokratycznych wyborach) Koordynator (lub komisja) ds. promocji zdrowia i edukacji prozdrowotnej – lider, rzecznik, propagator, inspirator (szkoła możne dołączyć do sieci szkół promujących zdrowie) Samorząd uczniowski Rada rodziców

Ważne telefony - awaryjne - 997 - Policja 998 - Straż Pożarna 999 - Pogotowie Ratunkowe 112 - Centrum Dowodzenia (z tel. komórkowego) 986 - Straż Miejska 992 - Pogotowie Gazowe itp.

Ważne telefony - interwencyjne - OŚRODEK INTERWENCJI KRYZYSOWEJ - bezpłatna całodobowa pomoc psychologiczna dla osób w kryzysach życiowych – Kraków, ul. Radziwiłłowska 8b: 012-421-92-82.

Ważne telefony - zaufania - OGÓLNY TELEFON ZAUFANIA: 012-413-71-33, pn. – nd. (16 - 21). MŁODZIEŻOWY TELEFON ZAUFANIA: 92-88 pn. – pt. (10 - 14). TELEFON ZAUFANIA DLA NARKOMANÓW: 012-262-96-29 (9 - 18). TELEFON ZAUFANIA DLA RODZIN NARKOMANÓW: 012-412-77-22, pn. – pt. (16 - 19). CENTRUM PSYCHIATRII I PSYCHOSOMATYKI "PSYCHOSOMA” bezpł. tel.: 0800-271-004 (codziennie 9 - 21). (depresje, nerwice, uzależnienia, kryzysy życiowe) ALKOHOLOWY TELEFON ZAUFANIA, całodobowy, tel. 012-411-60-44.

Ważne telefony - informacyjne - BIURO NUMERÓW - 118-913 PRZYTULISKO DLA BEZDOMNYCH im. Brata Alberta tel. 012-421-85-25. Kraków, ul. Kościuszki 22 IZBA INFORMACJI MŁODZIEŻOWEJ, tel. 012-429-65-69 (pn., pt. 10 - 14, wt. – czw. 13 - 17) Kraków, ul. Basztowa 5 - bezpłatne informacje i porady w zakresie kształcenia, wyboru zawodu, rozwiązywania problemów szkolnych i życiowych, przepisów prawa, problemów zdrowotnych, możliwości spędzania czasu wolnego

Telefony do rzeczników Telefony informacyjno-interwencyjny RZECZNIKA PRAW UCZNIA tel. (012) 422-00-80 31-156 Kraków ul. Basztowa 22, Biuro Rzecznika Praw Dziecka tel. (22) 696 55 50 (pn - pt w godz.: 8.15-16.15), fax: (22) 629 60 79 (całodobowo); rzecznik@brpd.gov.pl, 00-656 Warszawa, ul. Śniadeckich 10 Biuro Praw Ucznia i Rodzica W sprawach pilnych telefon: 0 697 700 300; W sprawach wymagających poufności mail, lub na gg: Krzysztof Olędzki biuro@prawa-ucznia.pl, rzpuir@vp.pl, gg 2910251; Szkoły i nauczycieli łamiących prawo można zgłaszać pod numer zgłoszeniowy gg 4999311