Sosna - królowa naszych lasów Projekt zrealizowany przez grupę uczniów klas I i II w Gimnazjum w Zespole Szkół w Bolewicach

Rodzimych lasów moich ozdobo, O sosno, palmo północy. Postać korynckiej wzniosłaś kolumny, I czołem wsparłaś niebiosy. Hymny ci nuci chór ptasząt tłumny, A wiatry czeszą twe włosy. ( W. Wysocki)

Co o sośnie rzec możemy? Zapewne każdy z nas widział kiedyś sosnę. Może nawet niektórzy posiadają o niej pewne informacje. Ale ile tak naprawdę wiemy o tym drzewie? Czy jesteśmy w stanie odpowiedzieć na parę pytań takich jak na przykład: Czy to prawda, że sosna jest ziołem? Czy nasiona sosny są jadalne? Jakie jest lecznicze zastosowanie sosny?

Co o sośnie rzec możemy? W większości przypadków, prawdą jest, że wiemy niewiele o naszej Królowej Lasu. Tak, sosna jest nazywana Królową, a Polska Królestwem Sosny. Warto więc, żebyśmy się dowiedzieli co nieco, o tak licznie występującym w naszym kraju i naszych okolicach drzewie.

W Polsce Sosna zwyczajna jest głównym gatunkiem lasotwórczym w naszym kraju, szczególnie na terenach nizinnych. Jak podaje Mały Rocznik Statystyczny Polski na terenach leśnych sosna wraz z modrzewiem zajmuje 62% powierzchni lasów państwowych, a w lasach prywatnych ok. 58%.

Główne gatunki sosny w Polsce: Sosna zwyczajna Pinus sylvestris

Główne gatunki sosny w Polsce Pinus cembra Pinus mugo Kosodrzewina (sosna górska) w dolinie Gąsienicowej Tatrry.info.pl Sosna limba

Nasza mała ojczyzna Jak okiem sięgnąć wzdłuż i wszerz wokół naszej miejscowości i na terenie gminy rozciągają się lasy, które w 90% porasta sosna zwyczajna. Nie na darmo w herbie naszej gminy umieszczono sosnę.

O sośnie zwyczajnej... Sosna zwyczajna stała się obiektem naszych obserwacji. Jest zwyczajna - ale tylko w nazwie, ma bowiem nadzwyczajne zalety. Przyglądaliśmy się jej podczas realizacji projektu i spojrzeliśmy na nią z różnych stron.

Spojrzenie na sosnę zwyczajną Odsłona I Spojrzenie na sosnę zwyczajną okiem biologa Opracowanie: Marcelina Stachowiak, Małgorzata Starzak Agata Stawińska, Oliwia Flieger

SOSNA POSPOLITA okiem biologa... Rodzina: sosnowate Grupa: iglaste Nagozalążkowe Drzewo iglaste, długowieczne, zimozielone, światłolubne. Rośnie w lasach zwartych lub mieszanych. Jest jedną z najmniej wymagających sosen, pełni rolę gatunku pionierskiego.

SOSNA POSPOLITA okiem biologa... Drzewo o niewielkich wymaganiach glebowych, dobrze znosi małą ilość opadów, jest stosunkowo odporne na mrozy. Sosna rośnie stosunkowo szybko, co do szybkości wzrostu ustępuje jedynie modrzewiowi.

SOSNA POSPOLITA okiem biologa... Kształt korony i pnia to sylwetka drzewa czyli pokrój. Mała sosenka kształtem przypomina choinkę.

SOSNA POSPOLITA okiem biologa... Z czasem, w miarę wzrostu pokrój staje się mniej regularny. W zależności od miejsca w którym rośnie drzewo pokrój może być różny.

W miejscach otwartej przestrzeni i nasłonecznionych Drzewo rosnąc jest mocno rozgałęzione, szerokie i gęste. U dorosłych sosen pień stosunkowo krótki, a korona nisko osadzona i gęsta, bardzo malownicza i dekoracyjna.

Sosna rosnąca w okolicach Bolewic

Korona sosny zwyczajnej na starość przyjmuje nieregularny kształt, nie posiada wyraźnie zaznaczonego wierzchołka.

W miejscach zacienionych np W miejscach zacienionych np. w lesie pokrój sosny jest nieco delikatniejszy, bardziej przerzedzony (ze względu na mniejszą ilość światła). Drzewa rosnące w zwarciu są dużo wyższe i bardziej strzeliste niż te z otwartych przestrzeni. Ich pokrój jest też zwykle nieco bardziej regularny, jednak nawet one posiadają niesymetryczne i nieregularnie powyginane, często zwieszające się konary.

Różnice w pokroju drzewa, w zależności od miejsca wzrostu

Okiem biologa... Korona Regularne okółki gałęzi sosny są rozmieszczone w dużej odległości od siebie, dzięki czemu korona jest stosunkowo rzadka i prześwitująca. Korona spełnia istotną rolę w życiu drzewa, gdyż w niej odbywają się procesy asymilacyjne i respiracyjne.

Okiem biologa... Pień i kora W zwartym drzewostanie pień wyrasta z szyi korzeniowej i przybiera formę strzały (długi i strzelisty) -przebiega w linii prostej do wierzchołka, a gałęzie korony ułożone są wokół niego mniej lub bardziej estetycznie.

Okiem biologa... Pień i kora Pień dorosłej sosny, choć wysoki i ogólnie dość prosty, na pewnej wysokości przeważnie dzieli się na grube i powyginane konary. Pień do dużej wysokości jest oczyszczony z gałęzi.

Okiem biologa... Pień i kora Pień drzewa jest otoczony korą. Wytwarza ją fellogen. Korek pełni funkcję ochronną przed mrozami, szkodnikami i innymi uszkodzeniami. Korek zbudowany jest z martwych komórek wypełnionych powietrzem.

Okiem biologa... Pień i kora Dolna część pnia ma korę grubą, wielobocznie popękaną na duże, podłużne tafle, szaro- brązową. Gruba warstwa kory, chroni drzewo przed działaniem niskich temperatur. Średnica pnia 0,5m - 1,2m.

Korowina (martwica korkowa) jest zewnętrzną warstwą kory. W miarę starzenia się drzewa w części odziomkowej tkanka korkowa zwiększa swą grubość i pęka. Korowina stopniowo łuszczy się i odpada od pnia. Grubość korowiny wzrasta z wiekiem i jest większa u dołu drzewa, np. u sosny w części odziomkowej dochodzi do kilku centymetrów. Korowina jest jeszcze lepszym zabezpieczeniem drzewa przed czynnikami zewnętrznymi niż sam korek.

Korek Korek jest wytwarzany przez tkankę korkotwórczą i stanowi warstwę kory złożoną z komórek wypełnionych powietrzem i przesączonych substancjami woskowymi. Korek przyrasta co roku na grubość. Warstwa korka jest nieprzepuszczalna dla wody. Zabezpiecza drzewo przed wysokimi wahaniami temperatury i chroni przed atakiem grzybów i owadów.

Cienka i gładka korowina występuje u drzew młodych lub w górnych partiach starszych drzew. Gałązki i górna część pnia sosny zwyczajnej pokryta jest ceglasto-czerwoną korą, łuszczącą się warstwami.

Okiem biologa... Jak rośnie sosna? Sosna jak każda roślina rośnie dzięki odpowiednim tkankom. Sa to tkanki twórcze ( merystemy). Wyróżniamy merystemy wierzchołkowe i boczne.

Okiem biologa... Jak rośnie sosna? Merystemy wierzchołkowe tworzą stożki wzrostu łodygi i korzenia. Dzięki nim pień, gałązki i korzeń przyrastają na długość. www http://users.v-lo.krakow.pl

Okiem biologa... Jak rośnie sosna? Merystemy boczne biorą udział we wtórnym przyroście łodygi i korzenia na grubość. MERYSTEMY BOCZNE Kambium Fellogen miazga twórcza miazga korkotwórcza tworzy się w postaci powstaje pod skórką łodygi i walca wzdłuż łodygi i produkuje nowe warstwy korzenia korka

Okiem biologa... Jak rośnie sosna Wnętrze łodygi ( pnia) zajmuje walec osiowy. Jego centralna część zwana rdzeniem wypełniona jest miękiszem. Na obwodzie walca są wiązki tkanki przewodzącej. Każda z nich zawiera od strony wewnętrznej drewno a od zewnętrznej łyko. Pomiędzy tymi elementami znajduje się miazga, która umożliwia przyrost rośliny na grubość.

Okiem biologa... Jak rośnie sosna? Drewno - transportuje wodę i rozpuszczone w niej sole mineralne z korzeni do pozostałych części rośliny; zbudowane z wydłużonych walcowatych komórek - martwe i w środku puste, ułożone regularnie jadne nad drugimi, tworzą naczynia; Łyko - przewodzi związki organiczne powstałe w procesie fotosyntezy z liści do wszystkich organów; składa się z żywych komórek, leżą jedne nad drugimi, tworzą rurki sitowe.

Okiem biologa... Jak rośnie sosna? Rośliny o łodygach zdrewniałych dzięki miazdze mogą przyrastać na grubość. W klimacie umiarkowanym komórki miazgi dzielą się jedynie wiosną i latem. Wiosną drzewo rośnie najszybciej, późnym latem wzrost słabnie. Komórki drewna powstające latem mają grubsze ściany komórkowe i są mniejsze niż komórki drewna powstające wiosną. Razem tworzą słoje przyrostu rocznego. Na podstawie ich liczby można określić wiek drzewa.

Okiem biologa... Jak rośnie sosna? Sosna, gdy zaczyna rosnąć wypuszcza pąki, z których rosną pędy. PĄKI

Okiem biologa... Jak rośnie sosna? Zaczyna się wzrost

Okiem biologa... Jak rośnie sosna? Wzrost po I tygodniu Młode pędy są początkowo jasnozielone, połyskujące, wyprostowane pionowo w górę

Okiem biologa... Jak rośnie sosna? Wzrost po II tygodniach

Wzrost po kilku tygodniach Pędy to roczny przyrost gałęzi

Okiem biologa... System korzeniowy System korzeniowy wiąże drzewo z podłożem oraz pobiera z gleby wodne roztwory soli mineralnych i przekazuje je do pozostałych części drzewa. Wodę korzeń pobiera z gleby dzięki osmozie. Włośniki wrastają między cząstki gleby i przekazują pobraną wodę do komórek kory pierwotnej. Stamtąd dociera ona do drewna, a ono transportuje wodę do wyżej położonych organów.

Okiem biologa... System korzeniowy System korzeniowy sosny zwyczajnej jest niezwykle silny i głęboki.Utwierdza on pewnie drzewo nawet w bardzo trudnym, np. piaszczystym podłożu.

Okiem biologa... System korzeniowy System korzeniowy palowy. Odgałęzienia boczne odpowiadają za utrzymanie rośliny w podłożu. Sosna zwyczajna słynie z wyjątkowo dużej stabilności. Korzeń główny sosny może sięgać nawet do 3m głębokości!

Okiem biologa... Igły Igły sosny sprawiają że jej gałęzie wydają się optycznie grubsze i ładniejsze. Budowa igły czyni ją niepodatną na parowanie czyli utratę wody. Igły nie opadają na zimę.

Okiem biologa...Igły sosny pospolitej Szpiczaste, nieco spłaszczone, często skręcone wokół osi, szaro-zielone, z dwoma podłużnymi, bardzo delikatnymi, jaśniejszymi paskami, pokryte włoskowatym nalotem.

Okiem biologa... Igły sosny pospolitej Na krótkopędach igły zebrane w pary. Każda taka para jest u podstawy otoczona błonkowatą osnówką. Na długopędach - pojedyncze. Pary igieł są rozmieszczone na gałązkach promieniście i prostopadle do ich osi; powoduje to charakterystyczny dla sosen efekt “grubych gałązek”.

Okiem biologa... Igły sosny pospolitej Okres występowania: cały rok (roślina zimozielona). Trwałość igieł od 3 do 6 lat.

Przekrój poprzeczny igły sosny http://83.14.99.179/materialy/1d/nasienne/nasienne'budowa/nasienne'budowa'slajdy/igla'sosny.html

Przekrój poprzeczny igły sosny Komórki skórki zwykle nie mają chloroplastów. Są przeźroczyste, dzięki temu światło przenika przez nie i dociera do miękiszu palisadowego. Jego komórki są ustawione prostopadle do powierzchni igły. http://www.forum.linum.pl

Przekrój poprzeczny igły sosny Miękisz gąbczasty składa się z komórek o nieregularnych kształtach. Między nimi są duże przestrzenie międzykomórkowe, które łączą się z elementami szparkowymi. Miękisz gąbczasty zapewnia roślinie sytuację gazów niezbędnych do fotosyntezy i oddychania. Odgrywa też rolę w procesie transpiracji.

Przekrój poprzeczny igły sosny Kolenchyma to tkanka roślinna wzmacniająca złożona z komórek żywych, elastycznych i wydłużonych, zawierających chloroplasty, (a także protoplast) otoczonych niezdrewniałą celulozowo-pektynową ścianą mającą charakterystyczne zgrubienia (zwykle są one nierównomierne). http://83.14.99.179/materialy/1d/nasienne/nasienne'budowa/nasienne'budowa'slajdy/igla'sosny.html

Przekrój poprzeczny igły sosny Miękisz asymilacyjny ( miękisz zieleniowy, chlorenchyma) -tkanka roślinna, wyspecjalizowany miękisz, złożony z komórek zawierających liczne soczewkowate chloroplasty. Jest tkanką żywą. Zachodzi w nim proces fotosyntezy, a przez to odżywianie rośliny. http://83.14.99.179/materialy/1d/nasienne/nasienne'budowa/nasienne'budowa'slajdy/igla'sosny.html

Przekrój poprzeczny igły sosny Kanał żywiczny to kanał występujący wewnątrz pnia drzewa lub w liściach. Tworzy się ze specjalnie ukształtowanych przestworów międzykomórkowych w tkance miękiszowej. Występują one najczęściej u roślin iglastych, a wypełnia je żywica. Żywica jest substancją zabezpieczającą roślinę przed infekcjami. http://83.14.99.179/materialy/1d/nasienne/nasienne'budowa/nasienne'budowa'slajdy/igla'sosny.html

Przekrój poprzeczny igły sosny Wiązka przewodząca to pasmo pierwotnej tkanki przewodzącej u roślin naczyniowych, składające się z części sitowej zwanej łykiem, i części naczyniowej zwanej drewnem. Ich system rozciąga się od korzeni do łodyg i liści. Drewno inaczej ksylem służy do transportu wody i zbudowane jest z komórek martwych. Łyko inaczej floem przewodzi produkty fotosyntezy i jest zbudowane z żywych komórek. http://83.14.99.179/materialy/1d/nasienne/nasienne'budowa/nasienne'budowa'slajdy/igla'sosny.html

Przekrój poprzeczny igły sosny Aparat szparkowy to łącznik między wnętrzem a jego otoczeniem. Otwierając go i zamykając, roślina reguluje wymianę gazową oraz transpirację. Przez otwarty aparat szparkowy dwutlenek węgla wnika do przestworów międzykomórkowych miękiszu gąbczastego, a stamtąd przedostaje się do aparatów szparkowych i chloroplastów. Odwrotną drogę pokonuje para wodna oraz wytworzony w procesie fotosyntezy tlen. http://www.forum.linum.pl

Fotosynteza Ponieważ sosny zrzucają igły stopniowo proces fotosyntezy trwa cały rok. Podczas tego procesu z prostych związków nieorganicznych: dwutlenku węgla i wody, przy udziale światła powstaje cukier (glukoza). Rośliny uzyskują z niej potrzebne do życia związki budulcowe i zapasowe oraz energię.

Reakcja fotosyntezy zachodzi tylko w igłach. Fotosynteza Reakcja fotosyntezy zachodzi tylko w igłach. Dzięki temu że w ich komórkach zawarty jest chlorofil, energia świetlna przekształcana jest w energię wytwarzającą glukozę.

Dlaczego nagozalążkowe? Wszystko zaczyna się od....nasiona. Drzewko musi wykiełkować z nasiona. Nasiona dojrzewają w szyszkach. Uwalniają się z nich na skutek działania wiatru oraz ciepła. Są wyposażone w specjalne skrzydełka, aby mogły być noszone przez wiatr. A skąd nasionko?

Okiem biologa... rozmnażanie sosny Sosna jest rośliną wiatropylną. Organami rozmnażania są kwiaty męskie i żeńskie. Męskie to pręciki z dwoma woreczkami pyłkowymi, w których powstaje pyłek. Kwiaty żeńskie mają kształt łusek na których znajdują się po dwa zalążki. Każdy z nich ma gametofit, w którym powstają dwie rodnie zawierające po 1 komórce jajowej. Zarówno kwiaty żeńskie i męskie tworzą skupienia zwane kwiatostanami, które przypominają szyszki.

Okiem biologa... Rozmnażanie sosny Kwiaty męskie są jajowate o żółtym zabarwieniu, długości 5–8 mm, gęsto skupione u podstawy młodych pędów. Pojedynczy kwiat stanowią liczne pręciki osadzone na osi, każdy z dwoma pylnikami z wyrostkiem łącznikowym. Po przekwitnięciu kwiaty odpadają pozostawiając fragment pędu bez igieł.

Okiem biologa... Rozmnażanie sosny Żółte kwiatostany męskie sosny zwyczajnej

Okiem biologa... Rozmnażanie sosny Kwiaty żeńskie, w postaci zielonkawych lub czerwonawych łusek zebranych w stojące, szyszeczkowate kwiatostany, wyrastają na końcach młodych pędów. Kwiatostany żeńskie mają postać małych, jajowatych szyszeczek wyrastających parami na szczytach pędów.

Okiem biologa... Rozmnażanie sosny Każde ziarno pyłku ma dwa pęcherze powietrzne, dzięki którym jest lekkie i może być przenoszone przez wiatr na szyszkę żeńską. Kiedy ziarno pyłku dostanie się do zalążka dochodzi do zapylenia. Wówczas łuski nasienne sklejają się i szyszka się zamyka. Po pewnym czasie ziarno pyłku w którym znajduje się gametofit męski, wytwarza wypustkę czyli łagiewkę pyłkową. Transportuje ona gametę męską do komórki jajowej znajdującej się w gametoficie żeńskim. Tam następuje zapłodnienie.

Okiem biologa... Rozmnażanie sosny Połączenie się jąder komórkowych dwóch gamet prowadzi do powstania zygoty, potem po podziałach przyjmuje ona postać zarodka, który ma zawiązki pierwszych liści i korzenia. Zalążek z zarodkiem przekształca się w nasienie. Z osłonki powstaje łupina nasienna, a niektóre komórki gametofitu żeńskiego stają się tkanką odżywczą.

Okiem biologa... Rozmnażanie sosny Zarówno zalążki jak i nasiona są nieosłonięte. Dlatego nagozalążkowe lub nagonasienne. Ich nasiona są odporne na niekorzystne warunki środowiska. Rozsiewa je wiatr. Nasienie które opadło na ziemie kiełkuje, przekształca się w siewkę, czyli młodą roślinę, a potem w dojrzały organizm. U sosny zapłodnienie nastepuje po roku od zapylenia, a dopiero po trzech latach powstaje dojrzałe nasienie.

Cykl rozwojowy sosny zwyczajnej Kwiatostany i kwiaty http://www.sciaga.pl/slowniki-tematyczne/1682/rosliny-nagonasienne/ Cykl rozwojowy sosny zwyczajnej (wg Villee, 1976 )

Okiem biologa... Nasiona Nasiona czarne, długości 4–5 mm, ze skrzydełkiem długim na 12–20 mm, kleszczowato obejmującym nasienie. Nasiona mają przyczepione skrzydła, które umożliwiają przenoszenie się ich do różnych miejsc. Okres dojrzewania nasion: nasiona dojrzewają jesienią następnego roku po wytworzeniu szyszki, a wypadają kolejnej wiosny. Szyszki opadają w całości. http://www.wlin.pl/las/atlas-drzew-i-krzewow/atlas-drzew/sosna-pospolita/

Okiem biologa... Nasiona Nasiona mają ogromną wartość dla leśników. Szyszki muszą być odpowiednio przechowywane w suszarniach. Po wyłuszczeniu nasion, są one zabezpieczane. Niektóre zakłady przechowują nasiona w ciekłym azocie lub w tem. -3 stopni C, aby zachowały się na przyszłe wysiewy.

Okiem biologa... Szyszki Szyszki na sośnie wyglądają jak bombki na choince, która została dopiero co ubrana na święta. Ich dobrą zaletą jest to że w zimie wyglądają jak klejnoty na drzewach.

Okiem biologa... Szyszki Szyszki dojrzewają na przełomie kwietnia- maja. Pod wpływem ciepła szyszka otwiera się i to właśnie z niej wylatują nasionka. W każdej szyszce może być kilkadziesiąt nasion. Niektóre szyszki zbierane są poprzez wspinanie się na drzewo(czyli są wyłączone), a te bardziej popularne przy ich wycince.

Spojrzenie na sosnę okiem leśnika Odsłona II Opracowanie: Marcelina Stachowiak Oliwia Kocka, Alicja Piosik Anna Osses Krystian Starzak

Okiem leśnika ... Sosna bolewicka Nadleśnictwo Bolewice zasłynęło w skali całego OZLP Szczecin z sosny bolewickiej i z prac nad jej zachowaniem i rozpowszechnieniem. Szczególne zasługi miał w tym zakresie długoletni nadleśniczy Edward Zawierucha.Sosna bolewicka tworzy drzewostany nasienne, które podlegają szczególnej ochronie jako odznaczające sie wybitnymi korzystnymi właściwościami.

Okiem leśnika... Sosna bolewicka Badania nad sosną bolewicką zapoczątkowane zostały w 1914r., kiedy to prof.J.Busse uwzględniając jej pochodzenie, intensywność wzrostu, produkcję miąższości i jakość techniczną drewna, opublikował wyniki badań nad sosną z Bolewic.

Okiem leśnika... Sosna bolewicka Dla porównania wartości tej właśnie sosny, rosnącej w Bolewicach zebrano również nasiona z podobnych drzewostanów z nadleśnictw Brójce i Zielonka. Następnie wyhodowano siewki i założono w nadleśnictwie Trzciel powierzchnię doświadczalną, na której miały rosnąć te właśnie siewki.

Okiem leśnika... Sosna bolewicka Okazało się, że jest ona rodzimego pochodzenia - nie stwierdzono zakupu i sprowadzania nasion obcego pochodzenia, szyszki zbierano z miejscowych drzewostanów i łuszczono we własnej wyłuszczarni.

Okiem leśnika... Sosna bolewicka W 1936r. Kongres IUFRO w Budapeszcie zainicjował założenie międzynarodowego doświadczenia proweniencyjnego gatunków drzew leśnych. Publikacje prof. Bussego miały wpływ na włączenie sosny z Bolewic do tych badań.

Okiem leđnika... Sosna bolewicka W skład różnorodnych doświadczeń, które rozpoczęły się w 1938r. weszła sosna z różnych części Europy, w tym także nasza sosna proweniencji bolewickiej. Wyniki tych badań utwierdzają dominację polskiej sosny (polskiego pochodzenia). Sosna z Bolewic była też poddawana badaniom czeskim i amerykańskim.

Okiem leśnika... Sosna bolewicka Wyniki ogłoszone przez Baldwina i Wrighta ze stanu Hampshire (USA) potwierdzają to, że najlepsze przyrosty wykazały sosny z nadleśnictw: Brody, Rychtal i Bolewice (sosna bolewicka miała o 29% większe przyrosty w porównaniu do 30 badanych proweniecji). Sosna z Bolewic była badana wielokrotnie. Okazało się, że dostosowana jest do wielu warunków środowiskowych, wykazuje dużą odporność na osutkę.

Okiem leśnika... Sosna bolewicka Jeden z badaczy napisał tak:" Zadziwiający jest fakt, że sosna ta jest dostosowana do tak wielu różnych warunków siedliskowych. Zawsze jakością swą przewyższa inne sosny". Doświadzczenia trwały wiele lat, ale wniosek był jeden. Sosna z Bolewic wyróżniała się pod względem jakości, wartości hodowlanej i przyrostowości.

Okiem leśnika... Sosna bolewicka Zachęcające wyniki badawcze na temat sosny bolewickiej miały wpływ na prowadzenie badań w rodzimym środowisku. Szczegółowe badania i obliczenia wykazały istotne różnice w zmienności następujących cech sosny bolewickiej: - większa wysokość drzew do 32m - większa zasobność drzewostanów - duża prostość drzew

Okiem leśnika... Sosna bolewicka - dobre i wcześniejsze oczyszczanie się strzał z gałęzi - szarobrunatna barwa korowiny -zróżnicowany rodzaj spękania korowiny wzdłuż pnia -długo zachowująca się stożkowatość koron - szaro - zielono -oliwkowa barwa jednorocznych pędów - sinozielona barwa igieł

Okiem leśnika... Sosna bolewicka - większa liczba przewodów żywicznych w igłach i pędach - mocne zażywiczenie pączków. Stwierdzono, że u sosny bolewickiej zachodzi zależność między barwą pędów, barwą i budową pączków, barwą igieł, stopniem zażywiczenia pączków, przyrostem i rozwojem drzew. Drzewa z podanymi cechami, będącymi w korelacji, wykazują duży przyrost i wysoką żywotność.

Okiem leśnika... Sosna bolewicka W 1848 roku władze pruskie nałożyły kontrybucje na właścicieli za stałe popieranie polskich powstań i ruchów wolnościowych, a następnie upaństwowiły najpiękniejszy kompleks leśny tworząc tzw. "Lasy Królewskie". Obecnie w tej części Nadleśnictwa utworzono obszar wyłączonych drzewostanów nasiennych sosny pospolitej proweniencji bolewickiej.

Okiem leśnika... Sosna bolewicka W Nadleśnictwie Bolewice znajduje się 20 wyłączonych drzewostanów nasiennych z sosną proweniencji bolewickiej (165,22 ha). Ten cenny ekotyp sosny zwyczajnej uznany za element bazy nasiennej o znaczeniu ogólnokrajowym, charakteryzuje się wyśmienitymi przyrostami, bardzo dobrą jakością techniczną, dobrą zdrowotnością (w tym dużą odpornością na osutkę sosny), idealnym pokrojem oraz zdolnościami adaptacyjnymi.

Sosna bolewicka Sosna bolewicka, to ekotyp sosny znany doskonale leśnikom, stolarzom i innym osobom, którzy ,,pracują z drzewami’’. Naszej sośnie poświęcony jest specjalny szlak rowerowy (niebieski), tzw. ,,Szlak Sosny Bolewickiej’’. Ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna ,,Bolewickie Bory’’ również w większości dotyczy sosny bolewickiej.

Sosny bolewickie

Okiem leśnika... Choroby i szkodniki Sosna, jak to żywy organizm - ma prawo chorować. Schorzenia, które przytrafiają się drzewom tego gatunku.

Okiem leśnika... Choroby i szkodniki Wybrane choroby siewek, nasion i młodych sadzonek: Szara pleśń (choroba atakuje siewki sosny). Choroba wywołana przez gronowca szarego - grzyba z klasy workowców. Występują przebarwienia i ślady pylącego nalotu. Siewki i sadzonki reagują żółknięciem igieł i szybko brązowieją; młode siewki zamierają.

Okiem leśnika... Choroby i szkodniki Grzybowa choroba siewek. Zgorzel siewek: 1.Zgorzel przedwschodowa – przed ukazaniem się nadziemnych części rośliny, prowadzi do obumarcia kiełków pod ziemią. 2.Zgorzel powschodową – na formujących się liścieniach, łodyżkach oraz liściach w miejscu infekcji następuje silne przewężenie prowadzące do obumarcia roślinki.

Okiem leśnika... Choroby i szkodniki Choroby igieł Osutki sosen Choroba wywołana przez grzyby z klasy workowców i grzybów niedoskonałych. Objawem schorzenia są przebarwienia igieł. Rdza pęcherzykowa igieł Sprawcą choroby jest gatunek grzyba rdzawnikowego.

Okiem leśnika... Choroby i szkodniki Osutki sosen- grupa chorób sosen, wywołanych przez organizmy grzybowe z klasy grzybów niedoskonałych i workowców. Wspólnym objawem porażenia przez patogen są przebarwienia igieł- poszerzające się i żółknące plamy różnej wielkości, oraz przedwczesne opadanie igieł. .http://pl.wikipedia.org/wiki/Osutki_sosen

Okiem leśnika... Choroby i szkodniki Rdza pęcherzykowata- sprawcą choroby jest Coleosporium tussilaginis. Jest to gatunek grzyba rdzawnikowego, z bardzo dużą liczbą żywicieli, zróżnicowanym na wiele form biologicznych. Jest grzybem dwudomowym- drugim żywicielem , może być podbiał pospolity i starzec wiosenny.

Wybrane choroby pędów i pni Obwar sosny (rdza kory sosny) Choroba jest wywołana przez dwudomowy grzyb. Występuje głównie na sośnie zwyczajnej i sosnach dwuigielnych takich jak np. kosodrzewina rosnąca w górach. Skrętak sosny - Dwudomowa choroba drzew iglastych, głównie sosny, wywoływana przez grzyba. W miejscu porażenia pęd zamiera i wygina się powodując powstanie charakterystycznego dla tej choroby zniekształcenia.

Okiem lesnika... Choroby i szkodniki Opieńka sosnowa- wraz z wtargnięciem patogena do rośliny zostaje zainicjowany proces chorobowy, rozwijająca się pod korą grzybnia niszczy tkanki: kambium i łyko miękiszowe oraz przewody żywiczne, a następnie wnika do drewna powodując jego rozkład.

Okiem leśnika... Choroby i szkodniki Pojawienie się objawów opieńkowej zgnilizny korzeni zależy od szybkości i stopnia porażenia przez patogena systemu korzeniowego rośliniowego rośliny- gospodarza. Po infekcji korzenie młodych drzewek mogą zostać bardzo szybko zasiedlone przez patogena. Wówczas symptony choroby występują jeszcze przed śmiercią drzewka albo w trakcie jego zamierania. (Źródło- książka pt. ‘Opieńki', Wydawnictwo -lasy państwowe , autor-Anna Żółciak)

Okiem leśnika... Choroby i szkodniki Huba korzeni- należy do najbardziej gospodarczych chorób drzew leśnych. Sprawcą choroby jest m.in. korzeniowiec wieloletni, który poraża sosnę. http://pl.wikipedia.org/wiki/Sosna#Szkodniki

Okiem leśnika ... Choroby i szkodniki Na obszarach leśnych szkodników jest bardzo dużo, ale w normalnych warunkach drzewa radzą sobie z nimi same. Gdy las jest zdrowy i silny nie odczuwa działania szkodników. Żeby wzmocnić odporność lasu, przerzedza się go w celu większego przyrostu drzew na grubość.

Okiem leśnika... Choroby i szkodniki Jednak cyklicznie zdarzają się gradacje owadów. Dla jednego gatunku gradacja pojawia się co ok. 10 lat. Najgroźniejszym gatunkiem zagrażającym sośnie zwyczajnej jest brudnica mniszka. W przypadku gradacji szkodniki są zwalczane masowo związkami chemicznymi w postaci oprysków. W tym czasie obowiązuje zakaz wstępu do lasu.

Okiem leśnika... Choroby i szkodniki Leśnicy chcąc zapobiec wystąpieniu gradacji danego gatunku szkodnika mniej więcej co 30 lat wykonują monitorowanie tego owada. Jednym ze spodobów takiego monitorowania są jesiennie poszukiwania pierwotnych szkodników sosny. Wykonuje się je jesienią, zwykle po pierwszych przymrozkach, w wyznaczonych drzewostanach, dla drzew mających powyżej 20 lat.

Okiem leśnika... Choroby i szkodniki W przypadku zdrowego lasu w zwalczaniu szkodników pomagają ptaki. Zdrowemu lasowi oprócz szkodników zagrażać mogą także czynniki atmosferyczne taki jak: wiatr, śnieg, burza. Innym czynnikiem zagrażającym są pożary. Leśnicy również czuwają nad tym obszarem- badają wilgotność ściółki. Jeżeli spada ona poniżej określonej normy, zostaje ogłoszony zakaz wstępu do lasu.

Okiem leśnika... Choroby i szkodniki Szkodniki uszkadzające drewno: -szeliniak sosnowy -przypłaszczka granatka -drwalnik paskowany -zakorek czarny Szkodniki uszkadzające igły: -barczatka sosnówka -strzygonia choinówka -brudnica mniszka

Okiem leśnika... Choroby i szkodniki Szeliniak sosnowy-larwy tego chrząszcza drążą korytarze w drewnie w części przyziemnej młodych sosen. Ciało barwy brązowej bez połysku, twarde u młodych, na pokrywach żółte plamki, ułożone w kilka przepasek. Latają głównie osobniki młode. http://plfoto.com/zdjecie,przyroda,szeliniak-sosnowy-hylobius-abietis,1220725.html

Okiem leśnika... Choroby i szkodniki Przypłaszczek granatek-atakuje głównie sosnę, udaje się w koronę drzew, gdzie żeruje na igłach, uszkadza drzewo. Ze względu na sposób żerowania larwy w obrębie kory, łyka i miazgi kwalifikuje się on do grupy szkodników foliofagicznych. http://pl.wikipedia.org/wiki/Przyp%C5%82aszczek_granatek

Okiem leśnika... Choroby i szkodniki Drwalnik paskowany- właściwym pokarmem zarówno chrząszczy jak i larw jest rozwijająca się w drewnie symbiotyczna grzybnia ambrozyjnego grzyba. W czasie gradacji zasiedla nie tylko drewno w korze, ale i drewno świerzo okorowane, czasem nawet przetarte-na składnicach. Powoduje obniżenie wartości drewna poprzez łatwe rozprzestrzenianie się sinizny. http://pl.wikipedia.org/wiki/Drwalnik_paskowany

Okiem leśnika... Choroby i szkodniki Barczatka sosnówka-motyl, występujący w borach sosnowych rosnących na ubogich glebach. Jest pierwotnym szkodnikiem sosny. Gąsienice żerują na igłach, zjadając jej pędy. http://www.national-geographic.pl/foto/fotografia/barczatka-sosnowka/

Okiem leśnika... Choroby i szkodniki Brudnica mniszka- wyległe gąsienice żerują początkowo na młodych igłach i męskich kwiatach. Żer ich jest bardzo rozrzutny , zjadają one nasadową część igieł i blaszek liściowych. Często tworzy gradacje. http://www.motylenocne.dzs.pl/gatunki-europejskie/brudnica-mniszka/

Okiem leśnika... Choroby i szkodniki Strzygonia choinówka- uszkadza igły sosny . Samice składają bochenkowate, jasno zielone jaja na igłach i młodych pędach sosny. Młode gąsienice obgryzają igły , stare zjadają je całkowicie oraz nagryzają pączki i korę młodych pędów. Ma ubarwienie zmienne. http://szczytno.olsztyn.lasy.gov.pl/owady

Okiem leśnika... Choroby i szkodniki Zakorek czarny-dopada głównie sosnę. Żer może odbywać się w młodszych uprawach , powoduje to osłabienie drzewek. Chrząszcze żerują w okolicy szyjki korzeniowej lub przy najniższych okółkach. http://pl.wikipedia.org/wiki/Zakorek_czarny

Spojrzenie na sosnę okiem zielarza Odsłona III Spojrzenie na sosnę okiem zielarza Opracowanie: Oliwia Flieger Monika Śledź

Sosna w medycynie naturalnej Okiem zielarza... Sosna w medycynie naturalnej Sosna jest to najbardziej popularne drzewo. Mało jednak się mówi o tym, że ta najzwyklejsza sosna to także zioło. Oprócz olejków eterycznych sosna zawiera całą masę substancji pozytywnie oddziałujących na nasze ciało.

Pączki zbierane są zimą i wczesną wiosną. Okiem zielarza... Pączki i młode pędy oraz igliwie to zródło olejków eterycznych, goryczy, kwasów żywicznych, wosków roślinnych, flawonoidów,węglowodanów i witaminy C. Pączki zbierane są zimą i wczesną wiosną.

Okiem zielarza... Kora sosny - zawiera garbniki, kwasy fenolowe, trochę olejków eterycznych. Na drodze suchej destylacji otrzymuje się z niej dziegieć sosnowy o działaniu silnie odkażającym, przeciwzapalnym, przeciwświądowym i miejscowo znieczulającym. Dziegieć sosnowy -ciągliwa gęsta ciecz barwy brunatnej o silnym specyficznym zapachu .Dziegieć sosnowy uzyskiwany jest w trakcie długiej destylacji gałęzi i kory .

Okiem zielarza... Preparaty sosnowe w postaci syropów, wyciągów i odwarów wykorzystuje się przy infekcjach górnych dróg oddechowych. Zaleca się je również w dolegliwościach ze strony układu moczowego ( zakażenie i zapalenie ) i pokarmowego (biegunki, problemy z trawieniem, zaburzenia apetytu).

infekcji skórnych wyprysków i liszajów. Okiem zielarza... Maści z wyciągami sosnowymi wykorzystuje się w dermatologi do leczenia łuszczycy, infekcji skórnych wyprysków i liszajów. Z olejków eterycznych można wykonać inhalację lub stosować je do bazy olejowej przy masażu, np.na obolałe stawy przy schorzeniach reumatycznych, przy infekcji układu oddechowego do nacierania klatki piersiowej.

Okiem zielarza... Olejek terpentynowy - jest uzyskiwany z żywicy działa na skórę, powoduje powstanie rumienia, ponadto działa antyseptycznie. Olejek terpentynowy stosowany zewnętrznie rozgrzewa skórę i działa odkażająco. Stosuje się go do wcierań przy bólach reumatycznych i neuralgicznych.

Okiem zielarza... Kora, szyszki, igły oraz pąki sosny używane są do produkcji tzw. żywicy balsamicznej, z której z kolei produkuje się m.in terpentynę, kalafonię i olejki eteryczne. Produkty te są stosowane w branżach: perfumeryjnej, kosmetycznej, farmaceutycznej i innych. Z żywicy sosny produkuje się kalafonię i proch strzelniczy, z korzeni zwanych karpiną terpentynę.

Okiem zielarza... Terapia sosnowa Syrop z pączków sosny 50 pączków zalać litrem wody i gotować na wolnym ogniu przez 20 minut. Po tym czasie dolać pół litra miodu i ogrzewać przez kolejne 10 minut. Nie wolno dopuścić do wrzenia mikstury . Następnie zdjąć z ognia, przestudzić i odcedzić. Przelać do butelek z ciemnego szkła i przechowywać w piwnicy.

Okiem zielarza... Terapia sosnowa Odwar z pączków sosny Łyżeczkę pączków zalewamy 250 mililitrami wrzątku i gotujemy pod przykryciem, na małym ogniu przez 5 minut . Zdejmujemy z ognia, studzimy przez kwadrans, przyjmujemy 1-3 łyżki, od 2 do 4 razy na dzień po posiłku- jaka środek pomagający w walce z z przeziębieniem.

Okiem zielarza... Terapia sosnowa Inhalacje z olejkiem sosnowym Do szklanki lub małej miseczki nalewamy wrzątek, a następnie dodajemy 10 kropli olejku sosnowego. Wdychamy przez 10-15 minut przy katarze, zapaleniu zatok.

Okiem zielarza... Terapia sosnowa Kąpiel sosnowa Do ¾ wanny dodajemy 10-15 kropli olejku sosnowego. Musimy jednak pamiętać, by dolewać go w strumień wody, żeby dokładnie rozbić olejek na drobniejsze cząsteczki. Nie wolno dopuścić do tego, by cząsteczki olejku na nowo się ze sobą połączyły. W przeciwnym razie można być pewnym podrażnień skóry. Kąpiel sosnowa działa odprężająco i energizująco, a ponadto pomaga w infekcjach układu moczowego.

Okiem zielarza... Terapia sosnowa Masaż Do masażu stosujemy 3,5 kropli olejku sosnowego na łyżkę stołową olejku bazowego do masażu. Masaż z tym olejkiem pomoże zniwelować bóle mięśni i stawowe, a także nas z aktywizuje.

Okiem zielarza... Terapia sosnowa W skład olejku sosnowego znanego i używanego w czasach starożytnych wchodzą m.in pinen, limonen, borneol. W pączkach sosny znajduje się około 0,4 % olejku eterycznego(zawierającego alfa i beta pinen , limonen i borneol, ponadto żywica, związki gorzkie , garbniki i witamina C. Podobne związki zawierają młode pędy sosny.

Okiem zielarza... Terapia sosnowa Olejki eteryczne – olejek sosnowy i terpentynowy; Ten pierwszy ma działanie wykrztuśne, odkażające, rozgrzewające, detoksykujące, orzeźwiające i stymulujące odporność organizmu; Olejek terpentynowy ma właściwości poprawiające krążenie (miejscowe przekrwienie), a także psychoaktywne i niestety toksyczne na płuca;

Okiem zielarza... Terapia sosnowa Flawonoidy – działanie przeciwutleniające; Gorycze – wspomagają wydzielanie soku żołądkowego i stymulują łaknienie Witamina C – moduluje odporność i pomaga w walce z przeziębieniem; Garbniki – działanie przeciwzapalne, przeciwbiegunkowe, przeciwkrwotoczne i odkażające; Kwasy fenolowe – właściwości przeciwmiażdzycowe, odkażające, stymulujące odporność.

Okiem zielarza... Terapia sosnowa Oczyszczanie wątroby Przygotuj 5 stołowych łyżek igliwia sosny. Posiekaj drobno i zaparz 0,5 l wrzącej wody. Całość gotuj 10 minut na małym ogniu. Następnie przecedź wywar i wlej do termosu. Zaleca się picie w ciągu dnia małymi łyczkami o dowolnej porze. Należy sporządzać codziennie świeżą mieszankę. Uwaga ! W trakcie kuracji mocz będzie mętny i przybierze różne kolory. Kiedy mocz wróci do prawidłowego zabarwienia (kolor jasnego piwa), zakończ kurację. Terapię należy przeprowadzić w lutym, marcu i kwietniu. http://www.naturalneoczyszczanie.pl/2011/08/oczyszczanie-paczkami-sosny/

Okiem zielarza… Terapia sosnowa Tonik z igieł sosnowych: Należy zerwać garść igieł sosnowych, zalać w garnku niegazowaną wodą mineralną, ugotować i ochłodzić pod przykryciem. Następnie należy wyrzucić igły, a tonik przelać do butelki i przechowywać w lodówce. Stosować 2 razy dziennie. Jakie efekty są widoczne po stosowaniu tego toniku ? - skóra jest gładka jak po peelingu, - twarz przestaje się świecić, - te najmniejsze pryszcze znikają.

Spojrzenie na sosnę pod względem wykorzystania drewna Odsłona IV Spojrzenie na sosnę pod względem wykorzystania drewna Opracowanie: Kamil Ratajczak, Mikołaj Mermela Łukasz Lisek, Jakub Wachowiak

Wykorzystanie drewna sosnowego Drewno sosnowe ma bardzo dobre walory użytkowe. Nadaje się nie tylko na opał, ale głównie ma duże znaczenie gospodarcze.

Wykorzystanie drewna sosnowego Drewno pochodzące z sosen rosnących poza lasem można wykorzystać na opał lub papier. Sosny rosnące w drzewostanach zwartych szybko rosną ( są światłożądne) i dzięki temu mają zazwyczaj długie i proste pnie. Drewno z takich sosen jest wykorzystywane do wyrobu więźb dachowych, (kiedyś do budowy okrętów, masztów, słupów energetycznych).

Wykorzystanie drewna sosnowego Łatwe w obróbce drewno sosny stanowi cenny surowiec w przemyśle stolarskim (stolarka okienna i drzwiowa, podłogi itd.), meblowym, w budownictwie, a także służy do pozyskiwania celulozy (produkcja papieru). Wykorzystuje się je do wyrobu płyt pilśniowych, do produkcji sklejek, wełny drzewnej, stempli górniczych, podkładów kolejowych itd.

Drewno sosnowe- parametry techniczne Parametry techniczne drewna: -bardzo lekkie (ok. 0.4 kg//dm3) -miękkie, -średnio trwałe, -łatwe w obróbce i barwieniu, -mało elastyczne i trudne do polerowania, - bardzo dobrze wchłania impregnaty, - przyjemnie pachnie z powodu silnego żywicowania.

Obróbka mechaniczna Drewno daje się łatwo przepiłowywać, strugać, frezować, szlifować, dobrze się skrawa i łuszczy wzdłuż włókien. Przy obróbce w innych kierunkach powstają często odłupy. Suszenie – łatwe, dosyć szybkie, ze skłonnością do pękania i paczenia się. Skurcz całkowity w kierunku stycznym - 6,1÷9,8%, a w promieniowym - 2,6÷5,1%, wzdłuż włókien niewielki - 0,1÷0,6%.

Obróbka mechaniczna Wykończanie powierzchni – dobre, jednak przy udziale drewna żywicznego utrudnione bejcowanie i lakierowanie. Sklejanie – dobre. Nasycalność – biel podatny na impregnację.

Drewno sosnowe Wady drewna – zbieżystość, niecylindryczność, duża sękatość (w dolnych częściach pnia występuje duża ilość sęków nadpsutych i zepsutych, najczęściej głęboko zarośniętych, niewidocznych na pobocznicy kłody). W drewnie sosny występują liczne pęcherze żywiczne, pęknięcia, nieregularny przebieg włókien.

Drewno sosnowe Drewno jest podatne na zgnilizny, żerowanie owadów szczególnie w strefie bielastej. Mało odporne na występowanie sinizny. Trwałość – twardziel trwała, biel podatna na zaatakowanie przez owady i grzyby.

Drewno sosnowe Wykończenie powierzchni – dobre, jednak przy udziale drewna żywicznego utrudnione bejcowanie i lakierowanie. Sklejanie – dobre. Nasycalność – biel podatny na impregnację.

Właściwości drewna sosnowego Gęstość w stanie suchym - 300÷490÷860 kg/m3, po ścięciu - 750÷820÷850 kg/m3. Drewno cechuje dobra izolacja termiczna i akustyczna. Właściwości mechaniczne – wytrzymałość na zginanie statyczne - 41÷100÷205 MPa, wytrzymałość na rozciąganie wzdłuż włókien - 35÷104÷196 MPa, na rozciąganie w poprzek włókien-1,0÷3,0÷4,MPa. http://www.tyble.pl

Wykorzystanie drewna sosnowego Drewno z konarów i drewno gałęziowe pochodzące z korony może stanowić do 25% miąższości całego drzewa i może być surowcem do przetwórstwa drzewnego, np. do produkcji płyt wiórowych, pilśniowych itp.

Przydatność części drzewa dla przetwórsta drzewnego Ze względów technicznych i użytkowych największą wartość ma drewno pochodzące z grubizny pnia stanowiącej odcinek od szyi korzeniowej do wysokości, gdzie pień ma średnicę ok. 7 cm. W szczególności cenny jest odziomek. Objętość grubizny drzew iglastych wynosi przeciętnie 65-90%. Drewno z pnia służy do produkcji sortymentów klasycznych, w szczególności tarcicy konstrukcyjnej.

Przydatność części drzewa dla przetwórstwa drzewnego Korzenie wraz z pniakiem pozostające w ziemi po ścięciu drzewa nazywa się drewnem pniakowym lub karpiną. Karpina może stanowić do 30% miąższosści drzewa i jest wykorzystywana w przetwórstwie drzewnym jako surowiec do produkcji płyt lub w przemyśle chemicznym. Wartość techniczna drzewa jest tym większa, im mniejszy jest udział drewna gałęziowego i karpiny w ogólnej masie drzewa.

Wewnętrzna budowa drewna Granicą widzialności dla oka ludzkiego jest 0.1 mm, zatem w budowie makroskopowej drewna wyróżnia się elementy o wymiarach większych od 0,1 mm. W przekroju poprzecznym wykonanym prostopadle do kierunku włókien, można zaobserwować najwięcej cech i elementów charakteryzujących budowę pnia.

Wewnętrzna budowa drewna Wyróżnia się następujące strefy ułożone koncentrycznie: rdzeń, twardziel, biel, miazgę (widoczną pod mikroskopem), łyko, tkankę korkotwórczą (widoczną pod mikroskopem) i korek z korowiną. W strefie twardzieli i bielu widoczne są współśrodkowe słoje przyrostów rocznych. http://www.drzewa24.pl

Budowa wewnętrzna drewna -rdzeń Rdzeń zbudowany jest z tkanki miękiszowej złożonej z komórek wypełnionych powietrzem lub treścią plazmatyczną i stanowi fizjologiczną oś pnia. W przekroju poprzecznym pnia rdzeń wyróżnia się w postaci ciemniejszej plamy zajmującej położenie centralne lub mimośrodowe.

Budowa wewnętrzna drewna -rdzeń Wartości parametrów mechanicznych rdzenia są małe. Komórki rdzenia szybko ulegają rozkładowi. Obecność rdzenia wpływa ujemnie na wytrzymałość i trwałość drewna. W wysokowartościowych sortymentach drewna obecność rdzenia jest niedopuszczalna (wyjątek mogą stanowić elementy wycięte z pełnego pnia o dużych przekrojach, w których rdzeń zajmuje położenie centralne).

Budowa wewnętrzna - twardziel Twardziel (drewno twarde) jest to wewnętrzna strefa drewna otaczającego rdzeń, zazwyczaj ciemniejsza, nie zawierająca żywych komórek. Twardziel nie spełnia funkcji fizjologicznych i nie przewodzi wody. Twardziel sosny - intensywnie brązowo(żółto)czerwonawa (im ciemniejsza tym drewno bardziej trwałe i wytrzymałe).

Budowa wewnętrzna - biel Biel (drewno miękkie) stanowi żywą tkankę drewna o jasnej barwie, obwodowootaczającą twardziel. Biel jest tkanką o dużej wilgotności, spełniającą funkcję przewodzenia wody, soli mineralnych i substancji wzrostowych w górę, od korzeni do koron, oraz jest miejscem gromadzenia substancji zapasowych (np. cukrów i skrobi) niezbędnych do życia drzewa w okresie spoczynkowym. Biel u sosny jest szeroki i jasnożółty.

Twardziel i biel Wilgotność bielu i twardzieli znacznie się różnią: twardzieli wynosi 30-60%, a bielu 80- 150%. Wyjątek stanowi drewno topolowe, w którym twardziel ma wilgotność większą, wynoszącą 130-190%, a biel 80-160%. Nierównomierna zawartość wilgoci w bielu i twardzieli utrudnia proces suszenia tarcicy iglastej w suszarniach. Stąd jest celowe wstępne suszenie na wolnej przestrzeni (tzw. sezonowanie).

Budowa wewnętrzna drewna - miazga Miazga jest to żywa tkanka tworząca warstwę grubości jednej komórki, leżącą miedzy drewnem a łykiem. Pokrywa ona równomiernie całą powierzchnię drewna w pniu, w korzeniach i w gałęziach z wyjątkiem ich najmłodszych części. Miazga jest tkanką twórczą, która przez podział komórek wytwarza nowe słoje bielu do wewnątrz oraz nowe warstwy łyka na zewnątrz pnia.

Budowa wewnętrzna drewna -miazga Aktywność miazgi przypada na okres wegetacyjny drzewa. W tym okresie komórki miazgi są pilnie uwodnione, przez co kora jest słabo związana z drewnem i można ją łatwo odrywać dużymi płatami. Z chwilą gdy miazga przestaje być czynna drewno obumiera.

Słoje roczne Słoje roczne powstają w wyniku przyrostu drzewa na grubość przez podział komórek miazgi tworzącej pierścień otaczający tkankę. Miazga jest tkanką żywą, zachowującą zdolność podziału przez okres życia drzewa. W naszej szerokości geograficznej drzewa żyją w cyklu rocznym podzielonym na okres wegetacyjny - przypadający na miesiące wiosenne i letnie, oraz okres spoczynkowy - przypadający na jesień i zimę.

Okres wegetacyjny Każdego roku w okresie wegetacyjnym komórki miazgi dzielą się w kierunku rdzenia i wytwarzają przyrost tkanki bielastej otaczający dookoła przyrosty z lat poprzednich. W wyniku tego podziału powstają słoje przyrostów rocznych, czyli słoje roczne. W wyjątkowych przypadkach (pogodowych) mogą powstawać słoje pozorne (powstanie dwóch słojów w ciągu roku).

Budowa wewnętrzna drewna Drewno obejmuje przestrzeń między rdzeniem a miazgą, stanowiąc największą część objętości pnia. Barwa drewna sosnowego jest rożna. Może być żółtawo-biała lub czerwono-biała. Drewno sosny zwyczajnej posiada bardzo wyraźne słoje i widoczne centki przewodów żywicznych.

Odsłona V Sosna w literaturze Opracowanie: Marcelina Stachowiak

Naszą sosnę można odnaleźć nie tylko w lesie, ale także w książkach i tomikach poezji. Drzewo to można spotkać m.in w wierszu Bronisławy Orłowskiej, który zaczyna się słowami: Na złotych piaskach wyrosłaś O sosno! Gdzie rdzawe mchy tylko rosną. Ty w niebo czoło podniosłaś.

Dla wielu wybitnych pisarzy sosna była obiektem inspiracji. Sosna w literaturze Dla wielu wybitnych pisarzy sosna była obiektem inspiracji. Najczęściej pełni ona funkcje drugoplanowe. Jednak, jeśli z uwagą przeczytamy niektóre książki na pewno natkniemy się na nią, chociażby np. las, w którym skryli się bohaterowie był sosnowy. Najczęściej właśnie w takim lesie chowają się główni bohaterowie powieści.

Sosna w literaturze Nawet Bilbo Baggins z ,,Hobbita'' przynajmniej raz był bezpiecznie ukryty w gąszczu sosen. Nie wspominając już o tym, że Gandalf, czarodziej z tej samej książki schował się na sośnie podczas ataku wrogów. Czyżby las sosnowy i sosna, jako kryjówka była po prostu przypadkowo zamiłowana przez wędrowców i uciekinierów, czy jest ona po prostu popularna jako drzewo w powieściach?

Powieści z sosną "Ludzie bezdomni'' Stefana Żeromskiego - Opisana w powieści sosna rosła na krawędzi kopalnianego zawaliska, z jedną połową pnia na górze, drugą spadającą poza krawędź. Doktor Judym, bohater powieści, rozmyślał przy niej o swoim życiu. Drzewo nabrało symbolicznego znaczenia, odzwierciedlając swoim rozdarciem dramatyczne losy i dylematy życiowe bohaterów powieści.

Powieści z sosną "Chłopi'' Władysława Reymonta - Bór sosnowy przedstawiony w Chłopach Władysława Reymonta jest mroczny i niedostępny, ale także wyniosły i mocarny. Sosny opierają się zimowym zawieruchom, ale poddają człowiekowi karczującemu las.

"Percy Jackson i Bogowie Olimpijscy'' Ricka Riordana Sosna w literaturze "Percy Jackson i Bogowie Olimpijscy'' Ricka Riordana Córka władcy piorunów, Zeusa, została zamieniona w sosnę gdy potwory miały ją zabić. Jej ojciec aby ją ochronić przed nimi zmienił ją w drzewo. Od tego momentu chroniła ona granice Obozu Herosów.

Sosna w powieści romantycznej Sosna pojawia się również w motywie miłosnym. Chodzi tutaj o Tristana i Izoldę. Po wygnaniu Tristana, kochająca się para spotyka się w miejscu, gdzie ,,chroni ich noc i życzliwy cień wielkiej sosny’’. Znowu sosna służy głównym bohaterom jako element schronienia. Co nie oznacza, że jej rola jest mała - wręcz przeciwnie.

Ciekawostki o sośnie Odsłona VI Opracowanie: Marcelina Stachowiak Alicja Piosik

Ciekawostki Według tradycji ludowej sosna jest drzewem obdarzonym życiodajną mocą i właściwościami magicznymi. Dawniej w wigilię Bożego narodzenia wieszano u pułapu chaty wierzchołki sosny- podłaźniki. Miały za zadanie chronić dom przed urokami i nieczystymi mocami. Z czasem polską podłaźniczkę zastąpiła stojąca choinka- drzewko bożonarodzeniowe charakterystyczne dla tradycji niemieckiej.

na cześć dobrego ducha w niej zamieszkującego. Ciekawostki Już przed 3 tysiącami lat w Chinach panował zwyczaj picia herbaty pod sosną na cześć dobrego ducha w niej zamieszkującego.

Ciekawostki Zwyczaj picia herbaty pod sosną przejęli w VIII wieku Japończycy, czynili tak w celach obrzędowych. Jeszcze w XVI wieku samurajowie urządzali uroczystość picia herbaty pod sosnami rosnącymi wokół świątyni Kitano-Tenmangū w Kioto. W japońskich ogrodach sosna była symbolem długiego życia. W japońskiej sztuce układania kwiatów – ikebanie – gałązki sosny symbolizują skały i kamienie. http://kraj-na-dalekim-wschodzie- japonia.blogspot.com/

Ciekawostki Według mitologii greckiej lasy i polany były zamieszkane przez nimfy (m.in. driady) i średniej rangi męskich bogów, w tym Pana. Pan zakochał się w nimfie zwanej Pitys. Zazdrosny o nią kochanek – Boreasz, zrzucił ją ze skały. W miejscu śmierci z ciała nimfy wyrosła sosna. Krople żywicy, widoczne na złamanych przez wiatr gałęziach sosny, uważano za łzy Pitys wspominającej swoją młodość i obydwu adoratorów. Szyszka sosny symbolizowała prawdopodobnie żywotność i płodność.

Ciekawostki Starożytny Rzym Boginią przyrody i płodności, nazywali Wielką Matką i także ofiarowali jej świętą sosnę. Podczas uroczystości poświęconych tej bogini do obrządku wykorzystywano młode sosenki.Uważane były za symbol płodności i często są w tym charakterze stosowane również współcześnie – umieszczane na szczytach nóg drewnianych łóżek i jako ozdobne rzeźbienia. Szyszki są dalej poświęcane małym duszkom w różnych uroczystościach.

Ciekawostki Słowianie Słowianie traktowali sosny z szacunkiem i powagą. Podczas obchodzenia Święta Wiosny sosna odgrywała rolę przedmiotu liturgicznego. Gałąź sosnową lub małe drzewko przybierano w kwiaty i inne ozdoby i obnoszono po domach życząc szczęśliwego „nowego latka”.Sosna była także świętym drzewem słowiańskiego demona Boruty. Według wierzeń, jako władca lasu i opiekun zwierząt, zamieszkiwał starą sosnę w centrum puszczy.

Ciekawostki - bursztyn Bursztyn, czyli skamieniała przez wieki żywica niektórych gatunków sosny, zwany złotem północy znany był od najdawniejszych czasów jako lek i amulet. Słowiańska nazwa bursztynu - jantar wywodzi się z litewskiego dialektalnego jentaras. http://www.aleksandrabizuteria.pl/kamienie-szlachetne/bursztyn/

Ciekawostki - bursztyn Bursztyn można określić jako „żyjący kamień”, ponieważ na bieżąco zachodzą w nim przemiany chemiczne. Ma bardzo wysoką temperaturę topnienia. Można go w prosty sposób odróżnić od taniej podróbki: prawdziwy bursztyn ma opadać w słodkiej wodzie, a unosić się w słonej (morskiej). Bursztyn jest cieplejszy od innych kamieni, a także posiada zdolność elektryzacji, ładując się ujemnie. Otrzymuje się z niego wspomniany kwas bursztynowy, kalafonię i olej. Ogrzany w dłoniach, wyzwala miły zapach.

Ciekawostki Najwyższa sosna zwyczajna w Europie Jak podaje strona Tall Trees, najwyższa obecnie w Europie sosna zwyczajna rośnie na terenie rezerwatu przydrożnego w Puszczy Białowieskiej i mierzy 45.3m. http://www.encyklopedia.puszcza-bialowieska.eu

Ciekawostki Najgrubsza w Polsce (a być może nawet w Europie!) sosna zwyczajna - tzw. Sosna Waligóra - rośnie w pobliżu Sulechowa w woj. lubuskim. Obwód jej pnia wynosi 5.68m, a wysokość 27m. http://pl.wikipedia.org/wiki/Sosna_Walig

Ciekawostki W Ameryce rosną sosny ościste - niewielkie drzewa znane z długowieczności. Niektóre okazy liczą około 4700lat. Na świecie występuje około 80 gatunków sosny. 60-letnia sosna produkuje w ciągu doby tyle tlenu, ile wynosi dobowe zapotrzebowanie tego pierwiastka dla 3 osób, czyli 1350-1800 litrów!

Ciekawostki Gdyby zabrakło sosny, tak licznie występującej w lasach, powietrze byłoby o wiele bardziej zanieczyszczone. Byłoby w nim również o wiele więcej CO2, czyli dwutlenku węgla znanego nam z lekcji przyrody lub chemii. Duże stężenie tego gazu, powoduje pogłębienie się efektu cieplarnianego. Wzrost CO2 powoduje zwiększenie się ,,zatrzymywania ciepła’’, a co za tym idzie - temperatury panującej na Ziemi.

Ciekawostki Ważne jest zmniejszenie emisji CO2. Pomaga nam w tym właśnie, m.in.... sosna! Działa ona jak fabryka: pochłania z powietrza szkodliwy tlenek i wydziela niezbędny do życia tlen. Dorosła sosna to wielka fabryka tlenu - wytwarza tlen dla trzech osób. Igły sosny zwyczajnej i kosodrzewiny skupiają się po dwie na krótkopędach, natomiast u limby jest ich aż pięć !

Wykorzystane źródła J. Balerstet, W.zLewiński, J. Prokop Podręcznik Biologia 1 Zakres rozszerzony Operon 2003 Rutkowski Opowieści leśnika Centrum Informacyjne Lasów Państwowych 2003 Anna Żółcik Opieńki Centrum Informacyjne Lasów Państwowych http://www.nutrivitality.pl/zioa-i-ich-zastosowanie/sosna.html http://portalwiedzy.onet.pl/92449,,,,sosna_zwyczajna,haslo.html http://dzieci.erys.pl/lesnoteka/drzewa/sosna_zwyczajna http://www.zaradni.pl/porada/331,jak_czerpac_zdrowie_z_natury_sosna_zwyczajna www.ochoroba.pl/816-sosna-zwyczajan-pinus-silvestris. http://iglakopis.w.interia.pl/#Pinus-Sosna http://www.drzewa24.pl/drewno-iglaste.html http://www.encyklopedialesna.pl WWW.drzewa.nk4.netmark.pl www.zdrowazywnosc.biz.pl/porady-dla-zdrowia

Wykorzystane źródła www.akademia.marwlo.cad.pl/Mat_wyklad/.../Budowa_drewna1.pdf Joseph Bédier Dzieje Tristana i Izoldy Zielona Sowa http://www.we-dwoje.pl/bursztyn;-;nie;tylko;ozdoba,artykul,18665.html http://www.we-dwoje.pl/sosna;-;zastosowanie;w;medycynie;naturalnej,artykul,21234.html http://www.naturalneoczyszczanie.pl/2011/08/oczyszczanie-paczkami-sosny/ http://www.national-geographic.pl/foto/fotografia/barczatka-sosnowka/ http://www.tyble.pl http://pl.wikipedia.org/wiki/Zakorek_czarny http://www.cyberbaba.pl/leczenie-ziolami http://www.pasieka.rostkowski.info/kosmetyki.htm http://pl.wikipedia.org/wiki/Sosna http://aktywni.pl/aktualnosci/lecznicze-zastosowanie-sosny/ http://mamzdrowie.pl/paczki-sosnowe-wlasciwosci-i-zastosowanie/ http://pl.wikipedia.org/wiki/Sosna#Literatura)

Wykorzystane źródła http://pl.wikipedia.org/wiki/Kolenchyma http://pl.wikipedia.org/wiki/Mi%C4%99kisz_asymilacyjny http://pl.wikipedia.org/wiki/Wi%C4%85zki_przewodz%C4%85ce Małgorzata Jefimow, Marian Sęktas Podręcznik do biologii dla gimnazjum "Puls życia 1" Sylwan 1985r. Nr 4 Edward Zawierucha: Sosna zwyczajna ( Pinus Sylwestris L.) proweniencji bolewickiej w świetle badań naukowych. Wykłady prowadzone przez pracownika Nadleśnictwa w Bolewicach. www.stat.gov.pl http://ksp.republika.pl/glinskie.htm http://wizaz.pl