Język psychiatrii: czy mamy wybór? Jacek Wciórka Instytut Psychiatrii i Neurologii, I Klinika Psychiatryczna II Wrocławskie Forum Psychiatrii Środowiskowej Wrocław , 17 października 2012

psychiatria czy życie? E. Munch: Krzyk M. Chagall: Raj E. Monsiel

język (także psychiatrii) w kleszczach / objęciach / sieci interesów kultura wartości ekonomia polityka wiedza

język psychiatrii czy język życia? słowa klucze odniesienie poznawcze: doświadczenie/cierpienie? zdrowie/choroba? sprawność/niepełnosprawność? szczegóły poznawcze: fenomen? objaw? zaburzenie? dysfunkcja? deficyt? defekt? czas: epizod? proces? kryzys? metoda: opieka, leczenie, pomaganie, usługa?

język psychiatrii czy język życia? słowa nazwy „depresja” - czy rozpacz? „schizofrenia” – czy kryzys zaufania? „upośledzenie” – czy niepełnosprawność „objawy negatywne” – czy bezradność, wycofanie? „negatywizm” - czy opór, sprzeciw? „obsesje/kompulsje” – czy przymusy?

język psychiatrii czy język życia? słowa określające osoby pacjent: klient? konsument? użytkownik? beneficjent? ocalony? przymiotniki: „ostry”? „przewlekły”? „podsądny”? „ubezpieczony”? psychiatra: lekarz? terapeuta? profesjonalista? specjalista? przymiotniki: „biologiczny”? „społeczny”? „neuropsychiatra”?

język psychiatrii jako narzędzie wiedzy intencja: rozumienie, wyjaśnianie, wskazywanie, przewidywanie funkcja: nazywanie, symbolizowanie, interpretowanie, konstruowanie, kreowanie, mistyfikowanie, fałszowanie, kuszenia (przykłady): redukcjonizm: język okrawa rzeczywistość konstrukcjonizm: język zastępuje rzeczywistość schematyzm: język ignoruje rzeczywistość ryzyko - np. błędu, złudzenia, nadużycia, rozczarowania

język psychiatrii jako narzędzie wiedzy przypadek schizofrenii paradementia (Brugia 1887) dementia simplex, primitiva (Rieger, 1887) paratonia progressiva (Bernstein 1903) hipofrenia (Berze 1903) dementia primitiva (Sommer, 1907) amblythymia, amblynoja (Evenesen 1905) dementia apperceptiva (Weygandt, 1907) dementia sejunctiva (Gross, 1904) dysphrenia (Wolff, 1908) dementia dissecans (Zweig, 1908) seishin bunretsu byo choroba rozszczepienia umysłu mind-split-disease togo shitcho sho (Kim, 2002) zaburzenie integracji integration disorder salience dysregulation syndrome (van Os, 2009) zespół dysregulacji wyróżniania

język psychiatrii jako narzędzie komunikacji uczestnicy: nadawca, odbiorca i komunikaty porozumienie: wzajemność i ład, warunek wpływu terapeutycznego nie-porozumienia: brak wspólnego języka; nierzetelność, nietrafność, niewiarygodność języka; odmowa; bezład ryzyko  niezrozumienie, dystans, spór, rezygnacja

język psychiatrii jako narzędzie komunikacji przypadek „schizofrenii” 2002 nie wiem 21% choroba bliżej nieokreślona 15% specyficzne doświadczenia 27% szczególne cechy 8% określenia pejoratywne i nieokreślone 3% choroba (psychiczna, umysłowa, nerwowa, głowy 50% 1996 1999 określenia pejoratywne ogółem (odmienność, niższość, ogólne odniesienie do psychiki) 67% 62% określenia neutralne (chorobę, inwalidztwo, brak odporności lub równowagi ) 19% 23% określenia neutralne (zrozumienie, współczucie 8% wypowiedzi dotyczące otoczenia 4% trudno powiedzieć lub odmowa odpowiedzi 10% 12% CBOS, IPiN 2001 CBOS, IPiN 1996, 1999

język psychiatrii jako narzędzie władzy siła języka: funkcja komunikatów: cepy, pułapki, wata, słodycze, podpory i in. inżynieria językowa: budowanie, niszczenie, prowokowanie, inspirowanie, pobudzanie, bawienie, uczenie, pomoc narzędzia władzy językowej słownictwo specjalne (fachowe, „techniczne”, naukowe, postępowe, nowoczesne) kontekst przekazu (emocje, okoliczności, „autorytet”, medium) intensywność przekazu (perswazja, zaskoczenie, osaczenie, dyktat) ryzyko przemocy, nadużyć: naznaczanie, nierówne traktowanie, wykluczanie,

język psychiatrii jako narzędzie władzy przykład „schizofrenii” „schizofrenia” – jako jedna z przesłanek wykluczenia eugenicznego вялотекущая шизофрения (schizofrenia „skradająca się”, „pełzająca”) – jako przesłanka prześladowania politycznego „schizofrenia” jako stygmat ograniczający równy dostęp do zatrudnienia, leczenia sanatoryjnego i innych dóbr „schizofrenia” jako refundacyjne wskazanie ograniczające dostęp do zalecanej farmakoterapii przeciwpsychotycznej „schizofrenia” jako argument wykluczający lub poniżający w sporach publicznych

język między psychiatrią a życiem żywe narzędzie rzeczywistość - odzwierciedla, odgaduje, konstruuje? różne języki – ta sama rzeczywistość relacja wymiany (kontakt, diagnostyka, terapia) – ani narzecze „tubylców”, ani żargon „odkrywców” zmienia się i zmienia nas niesie obietnice i ryzyko służy nie zawsze dobremu panu

… czy mamy wybór? właściwy język… nośny, komunikatywny, przyjazny … właściwa pomoc szukanie trafnego języka docenić obce języki: ułatwiają życie docenić swój język: ucząc się obcych nie zapominać rodzimego

… czy mamy wybór? wieloletni kryzys psychotyczny: zatarta tożsamość Danuta K. wieloletni kryzys psychotyczny: zatarta tożsamość wycofanie, rezygnacja PANSSs=70 P N G schizofrenia

… czy mamy wybór? 10 października 2012 r. Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego