Leczenie otyłości Magdalena Hurkacz Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM we Wrocławiu

Definicja otyłości Otyłość to uwarunkowane nadmiernym rozwojem tkanki tłuszczowej zwiększenie masy ciała znacznie powyżej wartości prawidłowych, ustalonych dla danego wieku, płci i rasy. Od 1985 roku uznaje się ją oficjalnie za chorobę przewlekłą

Przyczyny otyłości Przyczyną otyłości jest przyjmowanie nadmiaru energii w stosunku do jej zużycia. Nie zawsze jest ona bezpośrednią konsekwencją przejadania się i braku aktywności fizycznej. Występowanie otyłości warunkują: czynniki genetyczne (ok. 20% przypadków), zaburzenia czynności gruczołów wydzielania wewnętrznego, niewłaściwy skład diety, częstość i obfitość spożywanych posiłków, zażywanie niektórych leków uszkodzenie podwzgórza mózgu

Przyczyny otyłości Często jest uwarunkowana psychospołecznie („zajadanie stresów”, niekorzystne nawyki żywieniowe w rodzinie) i ekonomiczne. Otyłość może być także skutkiem niedożywienia płodu, które jest rekompensowane w okresie pourodzeniowym lepszą przyswajalnością pokarmu oraz wzmożonym łaknieniem. Stałe przekarmianie dziecka zwiększa prawdopodobieństwo jej wystąpienia

Przyczyny otyłości Zaburzenia przemiany materii Obecność tzw. „oszczędnych genów” Programowanie otyłości w okresie płodowym Zaburzenia utleniania węglowodanów Brak uczucia sytości Ograniczenie termogenezy poposiłkowej

Przyczyny otyłości Zaburzenia czynności gruczołów wydzielania wewnętrznego Podwyższona aktywność białek stymulujących syntezę triglicerydów Nieodpowiednia dieta i nieregularne posiłki Ograniczenie ruchu i wysiłku fizycznego Zaburzenia funkcji neuronów

Ocena masy ciała Otyłość u osób dorosłych stwierdza się, gdy odsetek tłuszczu w ciele niezależnie od wieku przekracza 25% należnej masy ciała u mężczyzn i 30% u kobiet. Otyłość rozpoznaje się najczęściej na podstawie pomiarów antropometrycznych. W celu wyliczenia idealnej masy ciała (IMC) stosuje się wzór Lorenz’a: IMC = (wzrost [cm] - 100) 2- {(wzrost [cm] 2 150) : K} Współczynnik K dla kobiet wynosi 4, a dla mężczyzn 2.

Ocena masy ciała Za najlepszy sposób oceny masy ciała uważa się wyznaczenie wskaźnika masy ciała (WMC), zwanego także wskaźnikiem Queteleta, lub BMI (ang. body mass index). Jest to stosunek masy ciała wyrażonej w kilogramach do kwadratu wzrostu podanego w metrach. BMI = aktualna masa ciała [kg] / {wzrost [m]}2

Ocena masy ciała pacjentów dorosłych na podstawie średnich wartości BMI (w kg/m2). Typ Kobiety Mężczyźni Norma 21 23 Otyłość umiarkowana 25 29,9 Otyłość znaczna 30 39,9 Otyłość patologiczna >40 >40

Klasyfikacja otyłości u osób dorosłych wg kryterium WHR.   Typ otyłości Kobiety Mężczyźni Otyłość trzewna WHR  0,8 WHR 1,0 Otyłość udowo WHR < 0,8 WHR< 1,0 – pośladkowa

Typy otyłości Otyłość typu "jabłko" - (inne określenia: otyłość brzuszna, wisceralna - tkanka tłuszczowa zlokalizowana jest głównie wewnątrz jamy brzusznej) częściej dotyczy mężczyzn. Otyłość typu "gruszka" - (udowo-pośladkowa) częściej występuje u kobiet. Obydwa typy otyłości można w prosty sposób zróżnicować, obliczając stosunek obwodu talii do obwodu bioder, tzw. wskaźnik talia/biodra lub WHR (ang. waist to hip circumference ratio)

Konsekwencje otyłości Zaburzenia oddychania Schorzenia układu sercowo-naczyniowego Kamica żółciowa Zaburzenia hormonalne Dna moczanowa Udar mózgu Choroba niedokrwienna serca Cukrzyca Zmiany zwyrodnieniowe stawów Nowotwory złośliwe Żylaki kończyn dolnych

Programy walki z otyłością mogą obejmować: Zmiany w środowisku życia tj. modyfikację stylu życia, zmianę zawodu, miejsca zamieszkania, sytuacji rodzinnej, sposobu wypoczynku oraz zainteresowań i celów życiowych. Zmiany zachowań indukowane za pomocą zajęć edukacyjnych oraz oddziaływań psychoterapeutycznych.

Programy walki z otyłością mogą obejmować: Wprowadzenie kontrolowanego sposobu żywienia wg zaleceń lekarza lub dietetyka (5 posiłków dziennie z niedoborem energetycznym o różnym nasileniu). Zwiększenie ilości ruchu i wysiłku fizycznego.

Wymiennik węglowodanowy - 1 WW (jednostka chlebowa) - jest to taka ilość pożywienia, w której znajduje się 10 gram cukru lub jej kaloryczna równoważność. Jako wzorzec przyjęto kromkę chleba o wadze 25 gram o wartości energetycznej ok. 40 kcal

Wymiennik białkowy (WB) - jest to taka ilość pożywienia, w której znajduje się 10 gram białka zwierzęcego lub jego równoważność. Jako wzorzec przyjęto porcję mięsa cielęcego o wadze 50 gram. Dostarcza ono ok. 40 kcal energii.

Wymienniki tłuszczowe (WT) - jest to taka ilość pożywienia, w której znajduje się 10 gram tłuszczu lub jego równoważność. Jako wzorzec przyjęto porcję masła o wadze 12 gram.

Leczenie otyłości u dorosłych dieta Tabela . Zasady diety niskokalorycznej u dorosłych   Okres trwania Kaloryczność 2 tygodnie 1500 kcal 2 tygodnie 1000 kcal 2 tygodnie 500 kcal Stopniowo Powrót do diety o deficycie 500 - 1000 kcal w stosunku do zapotrzebowania wysiłek fizyczny farmakoterapia

Farmakologiczne leczenie otyłości u dorosłych Wycofane z lecznictwa leki przyspieszające zużycie energii   Nazwa leku Działanie niepożądane Hormony tarczycy Nadczynność tarczycy Dinitrofenol Neuropatia i zaćma Aminorex Pierwotne nadciśnienie płucne Amfetamina Uzależnienie Fenfluramina wady zastawek, nadciśnienie płucne

Leki stosowane w terapii otyłości Nazwa leku Teronac (syn. Mazindol) Sibutramina (syn. Meridia) Orlistat (syn. Xenical) Mechanizm działania Hamuje łaknienie ośrodkowo, hamuje wychwyt zwrotny noradrenaliny i dopaminy w OUN, jest jednym z najsilniejszych leków hamujących łaknienie  Hamuje wychwyt zwrotny: serotoniny - nasila poposiłkowe uczucie sytości, noradrenaliny – nasilając termogenezę zwiększa wydatek energetyczny, podwyższając przy tym częstość bicia serca i ciśnienie krwi Inhibitor lipazy trzustkowej, zmniejszający przyswajalność tłuszczów, stosuje się go z dietą ubogotłuszczową, aby nie wywołać biegunek tłuszczowych

Preparaty stosowane we wspomagającym leczeniu otyłości u dorosłych Fucus – lek homeopatyczny L-karnityna Herbatki zawierające senes lub kruszynę Bio-Chrom Herbaton  Mechanizm działania Stymuluje wytwarzanie hormonów tarczycy, dzięki czemu zwiększa zużycie energii Zwiększa transport kwasów tłuszczowych do mitochondriów, gdzie zachodzi ich spalanie Działają przeczyszczająco, skracają czas przebywania pokarmu w jelicie cienkim, a tym samym wchłanianie składników odżywczych Preparaty zawierające chrom nasilają przemianę materii Preparat zawiera wyciągi: z morszczynu, owoców głogu, liści brzozy, ziela pokrzywy oraz kory kondurago; przyspiesza podstawową przemianę materii, poprawia trawienie poprzez pobudzanie wydzielania żółci oraz soku żołądkowego i trzustkowego, działa także słabo moczopędnie

Preparaty stosowane we wspomagającym leczeniu otyłości u dorosłych Redusan Trimline  Mechanizm działania Preparat złożony (tabletki + kapsułki) - składniki tabletek (fosforany, siarczan cynku oraz drożdże wzbogacone w chrom) nasilają przemianę materii, składniki kapsułek (polisacharydy: gumy oraz glukomannan) pęcznieją powodując uczucie sytości Preparat złożony zawierający włókna ksantynowe oraz witaminy: A, C, D, PP, kompleks witamin B oraz sole mineralne: żelazo, miedź i cynk; pęcznienie włókien ksantynowych przyspiesza wystąpienie uczucia sytości; witaminy i minerały zapobiegają wystąpieniu niedoborów, którym sprzyja dieta z ograniczeniem ilości kalorii

Leczenie otyłości u dzieci Dieta niskotłuszczowa Terapia ruchowa Modyfikacja zachowań

Aby skuteczniej zapobiegać otyłości u dzieci należy: Zwiększyć częstotliwość i czas karmienia niemowląt piersią. U dzieci do 2 roku życia zmniejszyć zawartość białka w diecie, zwiększyć natomiast zawartość tłuszczu. W żywieniu dzieci w wieku szkolnym zmniejszyć zawartość tłuszczu na rzecz węglowodanów i błonnika.

Aby skuteczniej zapobiegać otyłości u dzieci należy: 4. Uzmysłowić rodzicom, że potrzeby psychiczne dziecka można zaspokajać bez podawania słodyczy, stosowanego jako metoda „nagradzania” bądź „pocieszania”. Poprzez nacisk organizacji konsumenckich doprowadzić do ograniczenia liczby reklam niezdrowej żywności, emitowanych w godzinach najwyższej oglądalności telewizji przez dzieci i młodzież