KURS PODSTAWOWY dla kandydatów na sędziów piłki siatkowej KOMISJA SZKOLENIA I KWALIFIKACJI Wydziału Sędziowskiego DZPS Wrocław KURS PODSTAWOWY dla kandydatów na sędziów piłki siatkowej Część II USTAWIENIE POCZĄTKOWE ZESPOŁU Opracowanie: Ryszard Dietrich Jarosław Makowski Tomasz Kuropka

PRZEBIEG PREZENTACJI Wyciąg z Przepisów Metody Kontroli Pozycji Zawodników Analiza typowych ustawień i taktyk zespołów

WYCIĄG Z PRZEPISÓW

USTAWIENIE W CZASIE GRY W momencie uderzenia piłki przez zawodnika zagrywającego, każdy zespół musi znajdować się na własnej połowie boiska, ustawiony zgodnie z porządkiem rotacji (z wyjątkiem zawodnika zagrywającego) Pozycje zawodników numerowane są następująco: Trzej zawodnicy znajdujący się wzdłuż siatki to zawodnicy linii ataku i zajmują oni miejsca: 4 (lewy ataku), 3 (środkowy ataku), 2 (prawy ataku) Trzej pozostali zawodnicy są zawodnikami linii obrony i zajmują miejsca: 5 (lewy obrony), 6 (środkowy obrony) i 1 (prawy obrony)

USTAWIENIE W CZASIE GRY Zależność pomiędzy pozycjami zawodników Każdy z zawodników linii obrony musi znajdować się dalej od siatki niż odpowiadający mu zawodnik linii ataku Zawodnicy linii ataku i linii obrony muszą znajdować się odpowiednio na pozycjach zgodnie z określonym porządkiem

USTAWIENIE W CZASIE GRY Ustawienie zawodników jest określone i sprawdzane przez kontakt stóp z podłożem według następujących zasad: co najmniej część stopy zawodnika linii ataku powinna znajdować się bliżej linii środkowej niż stopy odpowiadającego mu zawodnika linii obrony

USTAWIENIE W CZASIE GRY Ustawienie zawodników jest określone i sprawdzane przez kontakt stóp z podłożem według następujących zasad: co najmniej część stopy każdego zawodnika prawego (lewego) powinna być bliżej linii bocznej prawej (lewej) niż stopy zawodnika środkowego tej samej linii

USTAWIENIE W CZASIE GRY Po wykonaniu zagrywki zawodnicy mogą się przemieszczać i zajmować dowolną pozycję na swoim polu gry

BŁĄD USTAWIENIA Zespół popełnia błąd ustawienia, jeżeli którykolwiek z grających zawodników w momencie uderzenia piłki przez zagrywającego nie zajmuje regulaminowej pozycji na boisku Jeżeli zawodnik zagrywający popełni błąd zagrywki w momencie uderzenia piłki, błąd ten uważany jest jako pierwszy w stosunku do błędu ustawienia Jeśli po uderzeniu piłki zagrywka stanie się błędna, karany jest błąd ustawienia

BŁĄD USTAWIENIA Błąd ustawienia pociąga za sobą następujące konsekwencje: zespół przegrywa akcję ustawienie jest korygowane (zawodnicy powracają na swoje prawidłowe pozycje)

METODY KONTROLI POZYCJI ZAWODNIKÓW Na podstawie opracowania Pana Hejdenberga „2nd Referee” Tłumaczenie: R. Dietrich, K. Sokół, w. Maroszek

WAŻNE CZYNNIKI znajomość taktyki doświadczenie znajomość zespołów Obserwacja ustawienia zespołów jest jednym z najważniejszych zadań sędziego drugiego Przy realizacji tego zadania pomocne są następujące czynniki: znajomość taktyki doświadczenie znajomość zespołów znajomość członków zespołów kartki z ustawieniem protokół zawodów

ZNAJOMOŚĆ TAKTYKI Sędzia, który był zawodnikiem i/lub trenerem, podczas swoich lat aktywności zdobył wiedzę o tym, jak można ustawić zawodników do odbioru zagrywki, jak utrudnić odczytanie gry przeciwnikowi poprzez ustawienie, itp. i dlatego o wiele łatwiej jest mu zrozumieć, co się dzieje na boisku. Przychodzi mu to wręcz intuicyjnie.

DOŚWIADCZENIE Długoletnie doświadczenie sędziowskie powoduje, że wiele reakcji przychodzi automatycznie Natomiast sędzia, który nie ma doświadczenia, musi być bardzo skoncentrowany i wiele wysiłku poświęcić nauce Wiele mechanizmów sędziowania musi być realizowane płynnie, w ramach wytrenowanej techniki. Pozwala to sędziemu skoncentrować się na innych aspektach gry, które są także istotne przy podejmowaniu decyzji. Uzyskanie doświadczenia wymaga regularnego treningu. Przecież zespoły trenują bardzo ciężko, więc dlaczego sędziowie nie mieli by również trenować?

ZNAJOMOŚĆ ZESPOŁÓW Jeśli sędzia sędziuje wielokrotnie podczas sezonu lub przez jakiś czas kilkukrotnie danemu zespołowi, nabywa wiedzy na temat taktyki stosowanej przez drużynę i poznaje specyficzne dla tego zespołu rozwiązania Doskonałym sposobem na szybkie poznanie drużyny jest analiza akcji, ustawień oraz specyficznych zmian / zastąpień Można tego dokonać podczas oglądania meczu z trybuny lub na wideo, co daje możliwość uzyskania wszystkich interesujących informacji

ZNAJOMOŚĆ CZŁONKÓW ZESPOŁÓW Sędziowanie spotkań tym samym zawodnikom wielokrotnie podczas sezonu lub przez wiele lat daje sędziemu dobrą wiedzę o ich indywidualnych umiejętnościach i pełnionych funkcjach na boisku Również istotne jest, gdy sędzia spotyka zespoły trenowane przez danego trenera. Najczęściej kolejne drużyny poznają bowiem i stosują jego strategię oraz pomysły

Jednak istnieją również metody korzystania z nich podczas gry. KARTKI Z USTAWIENIAMI Kartki z ustawieniami mogą być bardzo przydatne w niektórych sytuacjach Głównie są one wykorzystywane przed rozpoczęciem seta, gdy sprawdzane jest ustawienie zespołów na boisku. Jednak istnieją również metody korzystania z nich podczas gry. Kilka z nich zaprezentowanych jest w dalszej części prezentacji

P R O T O K Ó Ł Protokół jest dokumentem, który powinien rozwiązać większość wątpliwości dotyczących ustawienia Czerpanie informacji z protokołu wymaga jednak pewnej wiedzy i umiejętności Po pierwsze sędzia musi być w stanie pełnić funkcję sekretarza oraz musi umieć dokonywać wszystkich zapisów związanych z prowadzeniem protokołu Następnie sędzia musi przeanalizować sposób prezentacji pewnych informacji i nauczyć się, jak je uzyskać

P R O T O K Ó Ł Sekretarz jest osobą, która sprawdza stale protokół Sędzia drugi może to zrobić głównie podczas przerw oraz między setami. Wówczas ma on możliwość samodzielnego uzyskania informacji z protokołu (który jednak obrócony jest zazwyczaj do góry nogami)

M E T O D Y wiedzieć, której metody używa znać kilka metod Sędziowie stosują indywidualne sposoby na właściwe rozpoznawanie ustawienia zespołów, ale bez względu na to, którą metodę lub który sposób stosuje, sędzia powinien: wiedzieć, której metody używa znać kilka metod

M E T O D Y Stosowana przez sędziego metoda powinna być przystosowana do jego własnych umiejętności oraz do poziomu zespołów Jeśli sędzia drugi sędziuje spotkanie zespołowi stosującemu ustawienia łatwo rozpoznawalne, wybierze oczywiście prostszą metodę niż przy sędziowaniu zespołowi z bardziej skomplikowaną taktyką

zarówno przy zagrywce jak i podczas wymiany M E T O D Y Celem sędziego drugiego powinna być samodzielność w radzeniu sobie z obserwacją ustawienia na poziomie zawodów, które sędziuje Metoda wykorzystywana przez sędziego, powinna pomóc w obserwacji: zajmowanych pozycji zawodników w ramach zespołu, aktualnej pozycji zawodnika zarówno przy zagrywce jak i podczas wymiany

P R Z Y K Ł A D I Zespół z lewej strony rozpoczyna grę zagrywką. Sędzia drugi dowiaduje się lub wie wcześniej, że zawodnik nr 4 jest zawodnikiem rozgrywającym zespołu z prawej strony. To oznacza, że zawodnik nr 8 zespołu po lewej stronie ma tą samą pozycję, co zawodnik rozgrywający zespołu z prawej strony, podczas gdy zespół z prawej strony odbiera zagrywkę Zawodnikiem rozgrywającym w zespole z lewej strony jest zawodnik nr 2, który rozpoczyna grę na pozycji 2. Zespół z lewej strony rozpoczyna grę zagrywką, zatem zespół z prawej strony dokona rotacji, gdy wygra akcję i zdobędzie zagrywkę. Wówczas zawodnik nr 10 w zespole po prawej stronie będzie na tej samej pozycji, co zawodnik rozgrywający w zespole po lewej stronie (podczas odbioru zagrywki)

P R Z Y K Ł A D I I Te same zespoły co w przykładzie I kilka przejść rotacyjnych później Żeby ustalić czy zawodnik rozgrywający nr 4 jest zawodnikiem linii obrony (na pozycji 5) czy zawodnikiem linii ataku (na pozycji 4) należy spojrzeć na zawodnika zespołu przeciwnego odpowiadającego mu pozycją. Wiemy z przykładu I, że jest to zawodnik nr 8 i obecnie jest on na pozycji nr 5. W związku z tym zawodnik rozgrywający nr 4 również jest na pozycji nr 5, tak więc jest zawodnikiem linii obrony

UWAGA 1: Metoda działa oczywiście pod warunkiem że zawodnicy zespołu zagrywającego stoją na właściwej pozycji! Tak jest prawie w każdym przypadku, ale należy na to zwracać uwagę UWAGA 2: Należy pamiętać, że dwaj zawodnicy linii obrony, którzy nie wykonują zagrywki są na pozycjach 5 i 6 bez względu na to, gdzie się znajdują w stosunku do zagrywającego oraz, że zawodnik zagrywający ma pozycję nr 1 bez względu na to w jakim miejscu stoi w polu zagrywki Po ustaleniu pozycji zawodnika rozgrywającego, należy na tej podstawie sprawdzić ustawienie pozostałych zawodników. Dobrze jest wiedzieć, którzy zawodnicy są ustawieni po przekątnej w stosunku do siebie. W pierwszej kolejności należy sprawdzić, kto jest po przekątnej z zawodnikiem rozgrywającym, a następnie także pozostałych zawodników. Często pełnią oni te same funkcje w zespole, jak np. odbierający, środkowy itp., co ułatwia zapamiętanie dzięki zrozumieniu ich pozycji z taktycznego punktu widzenia

Korzystanie z kartek z ustawieniem ma jedną ważną wadę: gdy zawodnicy i trenerzy widzą, że sędzia musi używać kartek z ustawieniem, mogą szybko uznać to za jego brak pewności siebie. Z drugiej strony: jeśli pomaga mu to lepiej wykonywać pracę, to jest to wciąż dobry powód do korzystania z nich! Dlatego też sposób ten jest przede wszystkim przeznaczony do wykorzystania podczas treningu sędziowskiego przy sędziowaniu sparingów. Celem sędziego pełniącego funkcję sędziego drugiego powinno być, jak wspomniano wcześniej, samodzielność w radzeniu sobie z obserwacją ustawienia, na poziomie zawodów, które dany sędzia sędziuje (z kartkami z ustawieniem w kieszeniach) PAMIĘTAJ!: zespoły mogą ćwiczą swoje ustawienie taktyczne przez całe miesiące – jeśli nie jesteś pewny, że błąd został popełniony, nie gwiżdż!

Analiza typowych ustawień i taktyk zespołów

Spotykane Warianty Ustawień Wariant I – obecnie najczęściej stosowany Wariant II Za Rozgrywającym idzie Przyjmujący Za Rozgrywającym idzie Środkowy W wariancie II pozycje poszczególnych zawodników muszą być takie same jak w wariancie I. Zmieniają się tylko funkcje pełnione na boisku przez rozpatrywane numery zawodników. Np. w wariancie I zawodnik nr 2 pełni rolę przyjmującego zaś w wariancie II środkowego

ANALIZA WARIANTÓW USTAWIEŃ Za Rozgrywającym idzie Przyjmujący

R wbiega pod siatkę z za P (jest trzech w ataku) ROTACJA 1 (rozgrywający w I strefie) – taktyka zespołu R wbiega pod siatkę z za P (jest trzech w ataku) 1 R 2 P 6 Ś 3 Ś L 7 5 P 4 A

R może wchodzić za wcześnie (przed wykonaniem zagrywki) ROTACJA 1 – typowe błędy R może wchodzić za wcześnie (przed wykonaniem zagrywki) Błąd 1 R 2 P 3 Ś L 7 5 P 4 A

Rotacja I – rozgrywający w strefie 1 2/P 3/S 3/S 2/P R 4/A

R wchodzi pod siatkę a A cofa się do ataku z prawego; trzech w ataku ROTACJA 2 (rozgrywający w VI strefie) – taktyka zespołów R wchodzi pod siatkę a A cofa się do ataku z prawego; trzech w ataku 3 Ś 4 A 2 P 1 R L 7 5 P

ROTACJA 2 – typowe błędy P i L muszą być bliżej linii bocznych niż R Ś musi być bliżej linii bocznej niż A A musi być bliżej linii środkowej niż R 3 Ś 2 P 4 A 1 R L 7 5 P

ROTACJA 2 Ś musi być bliżej linii bocznej niż A R musi być pomiędzy P i L A musi być bliżej linii środkowej niż R 3 Ś 2 P 4 A Błąd 1 R L 7 5 P

ROTACJA 2 Ś musi być bliżej linii bocznej niż A R musi być pomiędzy P i L Błąd A musi być bliżej linii środkowej niż R 3 Ś 2 P 4 A 1 R L 7 5 P

ROTACJA 2 Ś musi być bliżej linii bocznej niż A R musi być pomiędzy P i L Błąd A musi być bliżej linii środkowej niż R 3 Ś 2 P 4 A 1 R L 7 5 P

ROTACJA 2 Ś musi być bliżej linii bocznej niż A P i L muszą być bliżej linii bocznych niż R Błąd A musi być bliżej linii środkowej niż R 3 Ś 2 P 4 A 1 R L 7 5 P

R w 6-tej strefie P Ś A R R Ś A P P Błąd R A R P Ś A Ś

R wchodzi pod siatkę, Ś cofa się do ataku; trzech w ataku ROTACJA 3 (rozgrywający w V strefie) – taktyka zespołów 4 A 3 Ś R wchodzi pod siatkę, Ś cofa się do ataku; trzech w ataku 2 P 5 P 1 R 6 Ś

ROTACJA 3 – typowe błędy P/5 (w pierwszej linii) musi być bliżej siatki niż P/2 (druga linia) 4 A 3 Ś 1 Ś musi być bliżej linii środkowej niż R R musi być bliżej prawej niż P (2) 2 P 5 P 1 R 1 6 Ś 1

P/5 (w pierwszej linii) musi być bliżej siatki niż P/2 (druga linia) ROTACJA 3 – typowe błędy P/5 (w pierwszej linii) musi być bliżej siatki niż P/2 (druga linia) 4 A Błąd 3 Ś 1 2 P 5 P 1 R 1 6 Ś 1

Ś musi być bliżej linii środkowej niż R ROTACJA 3 – typowe błędy 4 A 3 Ś 1 Ś musi być bliżej linii środkowej niż R 2 P Błąd 5 P 1 R 1 6 Ś 1

R musi być bliżej prawej niż P (2) ROTACJA 3 – typowe błędy 4 A 1 3 Ś Błąd R musi być bliżej prawej niż P (2) 2 P 5 P 1 R 1 6 Ś 1

Rotacja 3 – rozgrywający w 5 strefie P/5 R Ś P/5 Ś R A Tu zwracamy szczególną uwagę Ś A R P

ROTACJA 4 (rozgrywający w IV strefie) – taktyka zespołów R przebiega na prawą, Ś cofa się do ataku; A szykuje się do ataku z 2 linii 4 A 3 Ś 2 P 5 P 6 Ś 1 R

ROTACJA 4 (rozgrywający w IV strefie) – typowe błędy P/5 musi być bliżej siatki niż A/4 Błąd 4 A 3 Ś 2 P Błąd 2 5 P 6 Ś 1 R R/1 musi być bliżej lewej linii niż Ś/6

ROTACJA 4 (rozgrywający w IV strefie) – UWAGA!!! P/5 musi być bliżej siatki niż A/4 To też nie jest błąd (nie mylić z rotacją 3 - R w V strefie); P5 i P/2 nie są na środku i nie ma między nimi bezpośredniej zależności 4 A 3 Ś 2 P To nie jest błąd (nie mylić z rotacją 3 - R w V strefie); zespoły mogą to stosować celem zmylenia przeciwnika, że R jest w 2 linii 5 P 6 Ś 1 R R/1 musi być bliżej lewej linii niż Ś/6

Rotacja 4 – rozgrywający w IV strefie Ś P/5 R P/5 A/4 Ś R P/5 Ś R A/4 Błąd

Ś zbiega do środka; A szykuje się do ataku z 2 linii (z prawego) ROTACJA 5 (rozgrywający w III strefie) – taktyka zespołów Ś zbiega do środka; A szykuje się do ataku z 2 linii (z prawego) 6 Ś 5 P 4 A 1 R Ś/L 3 2 P

P/2 musi być bliżej siatki niż Ś/L/3 ROTACJA 5 (rozgrywający w III strefie) – typowe błędy P/2 musi być bliżej siatki niż Ś/L/3 Błąd 6 Ś 5 P 4 A 1 R 3 Ś/L 2 P

Rotacja 5 – rozgrywający w III strefie Tu akurat L zmienił A P/2 Ś R R P/2 Ś Blisko błędu

Ś zbiega do środka; A szykuje się do ataku z 2 linii (z prawego) ROTACJA 6 (rozgrywający w II strefie) – taktyka zespołów Ś zbiega do środka; A szykuje się do ataku z 2 linii (z prawego) 6 Ś 1 R 5 P 4 A 2 P 3 Ś

P/2 musi być bliżej siatki niż P/5 ROTACJA 6 (rozgrywający w II strefie) – typowe błędy Błąd P/2 musi być bliżej siatki niż P/5 6 Ś 1 R 5 P 4 A 2 P 3 Ś

Rotacja 6 – rozgrywający w II strefie P/2 Ś/3 R P/2 R Ś/3

Podsumowanie wariantu I

R 1 1 2 R 1 1 R 1 R 1 3 4 R 1 5 R 1 6