TRUDNOŚCI W UCZENIU SIĘ MATEMATYKI – DYSKALKULIA Prezentację przygotowały Anna Jędrzejczyk Elżbieta Malec

DEFINICJA DYSKALKULII JEDNĄ Z PIERWSZYCH OSÓB, KTÓRA PODAŁA DEFINICJĘ DYSKALKULII BYŁ SŁOWACKI NEUROPSYCHOLOG L.KOŠČ. DYSKALKULIA ROZWOJOWA JEST STRUKTURALNYM ZABURZENIEM ZDOLNOŚCI MATEMATYCZNYCH, MAJĄCYCH SWE ŹRÓDŁO W GENETYCZNYCH LUB WRODZONYCH NIEPRAWIDŁOWOŚCIACH TYCH CZĘŚCI MÓZGU, KTÓRE SĄ BEZPOŚREDNIM ANATOMICZNO-FIZJOLOGICZNYM PODŁOŻEM DOJRZEWANIA ZDOLNOŚCI MATEMATYCZNYCH ZGODNIE Z WIEKIEM.

Dyskalkulia rozwojowa obejmuje specyficzne zaburzenia zdolności matematycznych w kontekście normalnego rozwoju umysłowego. Jest rozpoznawana jako zaburzenie, gdy występują różnice pomiędzy aktualnymi zdolnościami matematycznymi dziecka a tymi, które są odpowiednie dla jego wieku. Powiązania dysleksji z dyskalkulią – warianty specyficznych rozwojowych trudności w uczeniu się.

TYPY DYSKALKULII DYSKALKULIA WERBALNA – przejawia się zaburzeniem umiejętności słownego wyrażania pojęć i zależności matematycznych, takich jak oznaczenie ilości i kolejności przedmiotów, nazywanie cyfr i liczebników, symboli działań. DYSKALKULIA PRAKTOGNOSTYCZNA (WYKONAWCZA) – przejawia się w trudnościach w manipulowaniu konkretnymi lub narysowanymi przedmiotami w celach matematycznych – obliczaniu liczebności, porównywaniu ilości, szeregowaniu przedmiotów wg kolejności rosnącej lub malejącej

DYSKALKULIA LEKSYKALNA – związana jest z brakiem lub znacznym ograniczeniem umiejętności czytania symboli matematycznych, cyfr, liczb, znaków działań, myleniem cyfr o zbliżonym kształcie graficznym np. 6 i 9, 3 i 8. DYSKALKULIA GRAFICZNA – to trudności w zapisywaniu symboli matematycznych. W przypadkach głębokich zaburzeń uczeń nie jest w stanie napisać dyktowanych nazw, a nawet ich odwzorować np. 1345 pisze jako 1000, 3000, 40, 5.

DYSKALKULIA IDEOGNOSTYCZNA (POJĘCIOWO-WYKONAWCZA) – to przede wszystkim niezdolność zrozumienia pojęć i zależności matematycznych oraz wykonywania obliczeń w pamięci. Często uczeń jest w stanie przepisać lub przeczytać liczby, ale nie rozumie co przeczytał lub napisał, np. umie zapisać znak 9, ale nie wie, że 9 to to samo co 10-1 lub 3x3. DYSKALKULIA OPERACYJNA – to zaburzenie umiejętności wykonywania operacji matematycznych, a więc wyklucza rozwiązywanie bardziej złożonych zadań. Typowym przykładem jest zamienianie operacji np.. odejmowanie zamiast dzielenia.

CZYM OBJAWIA SIĘ DYSKALKULIA? W OKRESIE PRZEDSZKOLNYM: Słaba koordynacja wzrokowo-ruchowa Trudności w budowaniu klocków Trudności w rysowaniu- nie umieją narysować koła(3-latki), kwadratu (4-latki), trójkąta (5-latki) W klasie zerowej występują opóźnienia orientacji w schemacie całego ciała i przestrzeni – ma trudności ze wskazaniem na sobie części ciała Nie umie narysować rombu, odwzorować złożonej figury geometrycznej

W OKRESIE SZKOLNYM – Nadal opóźnienie rozwoju orientacji w schemacie ciała i przestrzeni Brak zdolności do rozróżniania cyfr Gubienie cyfr, trudności w zapisie liczb wielocyfrowych Trudności ze zrozumieniem symboli graficznych, które reprezentują cyfry (dzieci mają trudności z oderwaniem się od konkretów i posługiwaniem się reprezentantami symbolicznymi w zakresie pojęć liczbowych) trudności z odczytaniem i zrozumieniem takich symboli jak „plus”, „minus” (nie potrafią ich odczytać albo je mylą) Trudności z nauką tabliczki mnożenia Problemy z przecinkiem przy zapisie liczb dziesiętnych Błędy w zapisach symboli i wzorów Trudności z wyobrażeniem sobie treści zadania Trudności z przekształcaniem wzorów Błędy w zapisie działań pisemnych Trudności w posługiwaniu się pojęciami matematycznymi

W NAUCE GEOMETRII DZIECI Z DYSKALKULIĄ BORYKAJĄ SIĘ Z NASTĘPUJĄCYMI TRUDNOŚCIAMI: Mylenie stron i kierunków Pomijanie drobnych elementów graficznych figur Trudności z umiejscowieniem znaków i figur w przestrzeni Mylenie kształtów figur geometrycznych Trudności z zadaniami geometrycznymi Trudności z wykonywaniem rysunków wspomagających wykonanie zadań Uczeń z dyskalkulią może mieć bardzo ciekawe , oryginalne propozycje rozwiązań zadań, ale jednocześnie popełniać podstawowe błędy rachunkowe. Jest w stanie szybko wykonać działania w pamięci, ale pisemnie popełniać błędy z powodu np.. przestawiania cyfr.

Pierwszą wskazówką do rozpoznania dyskalkulii może być posiadanie przez ucznia orzeczenia o dysleksji lub dysgrafii. Dyskalkulię można rozpoznać wtedy, gdy zasób wiadomości i umiejętności z matematyki badanego dziecka ( mierzony rzetelnym testem) jest istotnie niższy w stosunku do: klasy, do której uczęszcza jego wieku życia jego globalnego wieku inteligencji Przy rozpoznaniu dyskalkulii należy wykluczyć jako przyczyny: zaburzenia receptorów upośledzenie umysłowe brak motywacji do nauki, niewłaściwe metody nauczania Te czynniki mogą być przyczyną zwykłych trudności w opanowaniu matematyki, a nie dyskalkulii.

JAK POSTĘPOWAĆ Z DZIECKIEM Z PROBLEMEM DYSKALKULII ? Konieczne jest budowanie w nim poczucia własnej wartości Nie należy traktować go jak chorego, niezdolnego czy leniwego Nie można zbyt często wytykać błędów, zwłaszcza publicznie Nie należy wyśmiewać się z niego Nie można łudzić się, że sam z tego wyrośnie

CO MOŻE ZROBIĆ NAUCZYCIEL, ABY POMÓC DZIECKU Z DYSKALKULIĄ ? Uczeń powinien siedzieć blisko nauczyciela, by łatwiej i szybciej uzyskał pomoc Należy odwoływać się do konkretów: modeli ,rysunków Pozwolić pracować więcej z kalkulatorem Ograniczać liczbę działań, wyznaczać zadania proste i typowe Pozwolić korzystać z tabliczki mnożenia (w razie potrzeby) Wydłużać czas przewidziany na wykonanie zadań związanych z czytaniem, pisaniem i liczeniem Odpytywać częściej, ale z mniejszej partii materiału

Można pomóc w odczytywaniu dłuższych poleceń i upewnić się czy uczeń dobrze je zrozumiał Można zezwolić na wykonywanie obliczeń „wybranym” przez ucznia sposobem Można przedstawiać zadanie poprzez graficzne obrazowanie jego treści Należy nagradzać za wysiłek i pracę a nie za efekty Bardzo ważna jest współpraca z rodzicami. Należy uświadomić rodzicom, że dyskalkulia jest deficytem, który wymaga zarówno od nauczycieli jak i rodziców wytężonej pracy. Nie należy zwalniać ucznia z systematycznych ćwiczeń i pracy nad sobą.

PODSUMOWANIE Dyskalkulia jest rzadko rozpoznawana i diagnozowana. Dotyka z reguły dzieci dyslektyczne, czyli mające trudności z pisaniem i czytaniem. Pięć razy częściej dotyka chłopców niż dziewczęta. Przypadki dyskalkulii, przy braku innych objawów dysleksji są bardzo rzadkie. Występują około 1% uczniów. Około 11% dyslektyków ma wybitne osiągnięcia w matematyce, jednak brak wczesnego rozpoznawania dysleksji z reguły prowadzi do negatywnych następstw. Ważna jest więc odpowiednia wczesna diagnoza. Symptomy specyficznych trudności w uczeniu się matematyki powinny być zauważone w okresie przedszkolnym. Są to głównie objawy dysharmonii rozwoju psycho-ruchowego.

Ogólną zasadą postępowania w pracy z uczniem z dyskalkulią powinno być bazowanie na tym co uczeń potrafi robić dobrze oraz szukanie dla niego możliwości działania, nawet poza matematyką, w których miałby szanse osiągnięcia sukcesu i rozwijania wiary we własne możliwości. Należy pamiętać, że te trudności w uczeniu się nie zależą od poziomu inteligencji dziecka, od kompetencji nauczyciela, nie są też wynikiem lenistwa czy złej woli uczniów.

LITERATURA J. Bil: Dyskalkulia – opracowanie internetowe M. Bogdanowicz: Dekalog dla nauczycieli dzieci dyslektycznych E. Gruszczyk- Kolczyńska: Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki, WSiP, Warszawa 1994 J. Skrzypiec – Biały: Dyskalkulia – opracowanie internetowe B. Stryczniewicz: Praca z uczniem mającym trudności z matematyką, Opole 2004