KOMUNIKACJA, AKTYWNE SŁUCHANIE, ASERTYWNOŚĆ Małgorzata Koziak Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy Podgłębokie

KOMUNIKACJA Adam Mickiewicz: „Nic pożądańszego a nic trudniejszego na ziemi, jak prawdziwa rozmowa”. Emil Cioran: Mowa i milczenie. „Czujemy się bezpieczniejsi z szaleńcem, który mówi, niż z takim, który nie potrafi otworzyć ust”. Carlos Ruiz Zafon „Mówienie jest rzeczą głupców, milczenie - tchórzy, a słuchanie rzeczą mędrców”. Jean Paul Sartre „Mędrzec nie mówi nigdy, co robi, ale też nie robi nigdy niczego, o czym nie mógłby mówić”. Ambrose Bierce „Człowiek uciążliwy to taki, który mówi, kiedy chce, abyś słuchał”.

KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA Człowiek w kontakcie osobistym komunikuje się za pomocą trzech głównych kanałów komunikacji: Kanał werbalny- merytoryczny (słowa) - 7 % przekazu   Kanał werbalny- tonalny (ekspresja foniczna) - 38 % przekazu tembr, brzmienie głosu, akcentowanie, tonacja, modulacja poziom faktyczny- poziom, w którym rozmawiamy tylko na bezpieczne tematy, nie wymagające od nas zaangażowania emocjonalnego poziom instrumentalny- poziom, w którym porozumiewamy się „instrukcjami” tzn. oczekujemy od odbiorcy komunikatu konkretnych zachowań; poziom afektywny- poziom, w którym w trwający proces komunikacji jesteśmy zaangażowani emocjonalnie, ujawniamy nasze wartości i poglądy. Kanał niewerbalny (ekspresja ciała) - 55% przekazu Mimika, gestykulacja, postawa, wyraz twarzy, kontakt wzrokowy. Inne- ubiór, dokumenty, wzory, foldery

Komunikacja werbalna to przekazywanie informacji za pomocą wyrazów. Dużą rolę odgrywają tu takie czynniki, jak: akcent (badania dowiodły, że jest ważniejszy niż treść wiadomości!) stopień płynności mowy (świadczy o kompetencji i odpowiedzialności) zawartość (treść) wypowiedzi; jest uzależniona od władzy oraz związków międzyludzkich, uzależnionych od przyjętego systemu kulturowego.

Komunikacja niewerbalna Służy przede wszystkim do określania stosunków międzyludzkich, wyrażania stanów emocjonalnych i postaw. Główne formy: Wyraz twarzy(mimika, wyrażająca emocje- szczęście, zdziwienie, strach, smutek, złość, pogarda, zainteresowanie) Kontakt wzrokowy (wpatrywanie się) Postawa ciała Gesty i inne ruchy ciała Ubiór i powierzchowność Kontakt dotykowy Zachowanie przestrzenne

Komunikacja niewerbalna cd

Zachowanie przestrzenne Wyróżnia się cztery strefy używane przez nas nieświadomie podczas interakcji z innymi ludźmi. Są to: strefa intymna (0-45cm), strefa osobista (45-120 cm), strefa społeczna (1,2-3,6 m), strefa publiczna (3,6-6m). Bliskość przestrzenna jest wskaźnikiem lubienia, sympatii. Im mniejszy dystans, tym bliższa relacja.  

RODZAJE (STYLE) KOMUNIKATÓW Komunikaty krytyczne Mają na celu wzbudzanie poczucia winy, przekazanie komuś, że nie jest w porządku   Komunikaty strukturalne Dają przepis na postępowanie, pouczają jak ktoś powinien się zachować, co zrobić Komunikaty opiekuńcze Przekazujący dany komunikat włącza się w rozwiązanie problemu, udziela pomocy, wyręcza, przejmuje inicjatywę na siebie Komunikaty wspierające Dają przestrzeń do działania drugiej osobie, traktując ją jako pełnowartościową jednostkę, która jest w stanie samodzielnie rozwiązywać problemy. Te komunikaty składają się z trzech elementów: Odzwierciedlenie uczuć drugiej osoby Wyrażenie przekonania, że osoba, do której mówimy podejmie dobrą decyzję Zadeklarowanie swojej gotowości do udzielania wsparcia w momencie, kiedy druga osoba będzie tego potrzebowała Mmmmm

Sformułowania sprzyjające sprawnemu komunikowaniu się proponowanie („proszę spróbować..”, „myślę, że..”, „ najkorzystniej byłoby...”) odwołanie się do argumentów („fakty przemawiają za...”, „z analizy wynika..”, „przyjrzyjmy się argumentom”) uspakajanie („proszę się nie martwić..”, „nic nie szkodzi..”, „z pewnością uda się nam znaleźć rozwiązanie”) parafrazowanie streszczenie wypowiedzi rozmówcy w celu upewnienia się co do właściwego zrozumienia („jeśli dobrze rozumiem..” „więc mówi Pan, „reasumując…) odzwierciedlanie uczuć głębsze badanie postaw i opinii („Czuje Pan, że..?”) „odbicie pytania” („nie lubię tej pracy / mówi Pan, że ta praca nie jest odpowiednia?”, „jest nudna / nudzi Pana?”) pytania rozpoznawcze wyodrębniają informacje i fakty („o jakie wyniki Panu chodzi?) pytania rozszerzające pozyskują dodatkowe informacje („proszę sprecyzować pytanie?..) stwierdzenia zachęcają do dalszej rozmowy („rozumiem..”, „to ciekawe..”) konfrontacja ułatwia wykryć niezgodność („a czy zastanawiał się Pan co by było, gdyby..?”)  

KOMUNIKAT „JA” W celu dobrego i sprawnego porozumiewania się w sytuacjach trudnych, tak, aby móc powiedzieć o swoich uczuciach, potrzebach a jednocześnie zostać wysłuchanym, powinniśmy posłużyć się komunikatem typu JA. Mówimy o sobie , nie oceniając rozmówcy Komunikat “ja” składa się z trzech części: Ja czuję (jestem)... kiedy ty ... ponieważ... ad. 1. Wskazuje na konkretne uczucia w danej chwili (jestem zły, smutny, zdenerwowany, jest mi przykro, czuje się niepewnie...) ad. 2. Przedstawia konkretne zachowanie drugiej osoby, które wywołało w nas wcześniejsze emocje. Ad. 3. Opisujemy, jaki wpływ ma na nas przedstawione wcześniej zachowanie, dlaczego wywołuje ono opisane poprzednio emocje.

ZASADY PRZYJMOWANIA INFORMACJI ZWROTNYCH Wysłuchaj uważnie do końca, patrz w oczy Nie rozpoczynaj po cichu przygotowań do odrzucenia krytyki, usprawiedliwiania się, ataku Staraj się zrozumieć, o co krytykującemu chodzi-nie broń się Nie przypisuj rozmówcy pobudek wrogich względem Ciebie Nie krytykuj osoby, która krytykuje Twoje postępowanie Nie mów krytykującej Cię osobie, że jest przewrażliwiona Nie dowcipkuj, nie zmieniaj tematu Nie przypisuj rozmówcy tego, czego nie powiedział Uświadom sobie, że przekaz ukazuje osobisty punkt widzenia osoby informującej i nie jest odpowiedzią na pytanie „jaki jesteś” Wiedz, że informacje zwrotne zwiększają Twoją orientację na temat subiektywnego odbioru Twojego postępowania przez innych Skuteczność Twojego działania, Twój wpływ zależy od tego, jak jesteś odbierany a nie od tego, co o sobie myślisz Daj sobie czas na uspokojenie się, uporządkowanie myśli i rozważenie sensowności zarzutów, zanim ewentualnie podejmiesz dyskusję na ten temat

ZASADY PRZEKAZYWANIA INFORMACJI ZWROTNEJ   Wypowiadaj zarzuty bezpośrednio do osoby zainteresowanej i tylko w cztery oczy Mów o obserwacjach a nie o wnioskach(ocenianiu)- formułuj to co usłyszałeś zobaczyłeś Gdy rozmówca przyjął zarzut do wiadomości, nie powtarzaj tego-to upokarza Krytykuj tylko zachowania, które da się zmienić Unikaj złośliwości oraz sarkazmu Nie pytaj o motywy krytykowanego zachowania i nie próbuj ich odgadywać Unikaj słów "nigdy" i "zawsze" -przesada nie sprzyja wiarygodności. Opisuj to, co zobaczyłeś i usłyszałeś- nie oceniaj i pouczaj Koncentruj się na obserwacjach i informacjach wartościowych dla rozmówcy Skup się na przekazaniu takiej ilości obserwacji, które rozmówca będzie w stanie wykorzystać Bądź wrażliwy i taktowny, formułuj przekaz bez dyskryminacji Szanuj siebie i osobę, której przekazujesz informacje Kieruj informacje imienne do osoby, której zachowanie analizujesz Jeśli nie chwalisz dużo i często, nie spodziewaj się przyjęcia twojej krytyki do wiadomości. To nie tyle zasada, co warunek skuteczności krytyki.

POMOSTY KOMUNIKACYJNE: Rozumienie siebie, wrażliwość, samoświadomość uczuć i sfer podatnych na zranienie Zaufanie do siebie, samoakceptacja Autentyczność Otwartość, mówienie o myślach i swoich uczuciach Odróżnianie faktów od obronnych wyobrażeń Budowanie klimatu bezpieczeństwa i wzajemnego zaufania Umiejętność „czytania między wierszami”, chęć zrozumienia rozmówcy Znajomość sygnałów mowy ciała Używanie komunikatów „ja”, bez ocen i interpretacji Umiejętność parafrazowania

BARIERY KOMUNIKACYJNE   Decydowanie za innych Rozkazywanie: „wyjdź natychmiast…” Grożenie: „jeśli tego nie zrobisz…” Moralizowanie: „powinieneś zrobić…” Nadmierne, niewłaściwe wypytywanie: „gdzie byłeś, z kim, co robiłeś…” Osądzanie Krytykowanie: „czy naprawdę tego nie rozumiesz?, jak mogłeś?...” Obrażanie: „to dlatego, że jesteś leniwy…” Orzekanie: „ciebie ten temat nie interesuje…: Chwalenie, żeby oceniać: „gdybyś się postarał…” Uciekanie od cudzych problemów Doradzanie: „najlepiej byłoby, gdybyś…” Zmienianie tematu Logiczne argumentowanie Pocieszanie

Bariery Komunikacyjne cd Nieostrożność (mówienie bez zastanowienia, nadmierna szczerość) Nadmierne zaabsorbowanie sobą (skłonność do ciągłego mówienia o sobie i słuchania siebie, brak zainteresowania komentarzami innych ) Nastawienie do nadawcy (zbyt negatywne lub zbyt pozytywne) Zniekształcenie Motywu (potwierdzanie przekonań a nie faktów, wyciąganie nieprawdziwych wniosków) Przejaw zachowań obronnych (często w skutek braku przygotowania, przyjmowanie negatywnych uwag jako ataku, brak pewności siebie) Różnice między nadawcą i odbiorcą (językowe, trudne słownictwo, poziom intelektualny, doświadczenie) Niezgodność przekazów (informacja może być taka, jaką ma na myśli przekazujący, jaką interpretuje odbiorca)  

Brak Informacji Zwrotnej komenderowanie(„Musi Pan..”, „W żadnym razie nie może Pani tego zrobić..”) zastraszanie(„Lepiej, żeby Pan to zrobił..”, „Proszę nawet nie próbować tego..”, „Uprzedzam, że konsekwencja Pańskich działań będzie fatalna..”) krytykowanie („Postępuje Pan nieracjonalnie”, „To co Pan mówi jest bez sensu”) obrażanie, zawstydzaniem(„Widzę, że jest Pan laikiem..”) lekceważenie („przecież to co Pan robi jest banalne..”, „ Proszę się już nie trudzić nad tym…”)

AKTYWNE SŁUCHANIE Pełni bardzo ważne funkcje w relacjach międzyludzkich Słuchając, pozwalamy naszemu rozmówcy poczuć naszą akceptację i chęć zrozumienia go. Aktywne słuchanie prowokuje drugą osobę do mówienia. Pozwala jej mówić o tym, co czuje, jak widzi problem, jak daną sytuację przeżywa. Właściwe słuchanie umożliwia mówiącemu samodzielne odszukanie rozwiązania. Aktywne słuchanie zapobiega przedwczesnemu wyciąganiu wniosków. Umożliwia nieudzielanie rad. Słuchając pozwalamy drugiej osobie się wygadać. To często przynosi ulgę – i problemy, troski stają się łatwiejsze do zniesienia.

Techniki aktywnego słuchania Parafrazowanie- ujmujemy w inne słowa sens usłyszanej wypowiedzi, sprawdzając, czy dobrze ją zrozumieliśmy: O ile dobrze Cię zrozumiałem… Chodzi o to, że… Z tego, co mówisz rozumiem, że… Chcesz powiedzieć, że… Odzwierciedlanie- mówimy rozmówcy jakie, według nas są jego odczucia: Zdaje się, że jesteś rozgniewany… Wygląda na to, że Cię rozzłościłem… Oczywiście jesteś zadowolony z tych planów… Klaryfikacja- skupianie się na najważniejszym. Prosimy rozmówcę o skoncentrowanie się na sprawie najważniejszej: Która z tych spraw jest dla Ciebie najważniejsza Zadawanie pytań- ważne jest, by unikać pytań tzw zamkniętych, na które udziela się odpowiedzi: tak lub nie. Pytania otwarte -„Kto?, Kiedy?”, „Gdzie?”, „Jak?”, Co?”, itd. Dają one pytanemu sposobność do nieskrępowanej wypowiedzi i ujawnienia wszystkich informacji związanych z pytaniem.

JAK MÓWIĆ? PAMIĘTAJ O PRZESTRZEGANIU NASTĘPUJĄCYCH ZASAD: Mów płynnie i głośno, Mów zwięźle i jasno, Unikaj powtarzania słów: ,,prawda”, ,,no wiesz”, ,,właśnie”, Nie rozpoczynaj swojej wypowiedzi od ,,a więc”, Myśl o swoich słuchaczach, nie o sobie, Patrz na nich i obserwuj, jak reagują na Twoje wypowiedzi, Uśmiechaj się, Staraj się mówić nie tylko o tym, co Ty uważasz za ważne, ale o tym, co interesuje Twojego rozmówcę, Angażuj jak najwięcej funkcji psychicznych swojego rozmówcy (lub słuchacza) – mów z humorem, pobudzaj wyobraźnię, Zachęcaj innych do wypowiadania się, Korzystaj z modulacji własnego głosu, Przyjmuj swobodną postawę – nie stój w bezruchu, ale nie poruszaj się zbyt szybko, Jeżeli korzystasz z notatek – nie czytaj dokładnie wszystkiego, Jeżeli korzystasz z plansz, nie odwracaj się tyłem do słuchaczy bądź rozmówców.

Podsumowywanie Jak podsumowywać? Poprawnie dokonane podsumowanie wytwarza poczucie zrozumienia. Jak podsumowywać? Własnymi słowami, w taki sposób by nie brzmiało jak mechaniczne powtórzenie wypowiedzi partnera. Nie powinno zawierać ani nowych informacji, ani różnych od tych, które zostały już wyartykułowane. Porzucić uprzedzenia. Słuchacz uprzedzony, jest pseudo słuchaczem. Należy zatem odłożyć własne opinie i uwzględnić stanowisko innych. W poprawnym podsumowaniu nie artykułujemy uprzedzeń, opinii czy interpretacji, za wyjątkiem tych, które pochodzą od partnera rozmowy. Podsumować krótko i wyczerpująco. Prezentować tylko właściwe informacje. Podsumowanie powinno ograniczać się do treści, które obejmują dane podsumowanie. Okazać emocje. Obok informacji merytorycznych, podsumowanie powinno zawierać również ujawnienie emocji. Zupełnie beznamiętne nie wzbudzi zaufania u rozmówcy i może odebrać mu pewność, że faktycznie rozumiemy jego i jego sytuację. Forma pytania. Każde podsumowanie powinno zakończyć się znakiem zapytania, np. „Świetnie nam dzisiaj poszło, prawda?” To wywoła reakcję u innych. Pozwoli sprawdzić wzajemne zrozumienie i zaakceptować je.

ASERTYWNOŚĆ Asertywność to w psychologii termin oznaczający bezpośrednie wyrażanie emocji (gniewu, strachu, zaangażowania, radości, rozpaczy, oburzenia) i postaw w granicach nie naruszających praw i psychicznego terytorium innych osób oraz własnych, bez zachowań agresywnych, a także obrona własnych praw w sytuacjach społecznych. Jest to umiejętność nabyta.

Asertywność- prawo do: - wyrażania własnych myśli i opinii, nawet jeśli różnią się one od poglądów innych ludzi, - wyrażania własnych uczuć i brania za nie odpowiedzialności - mówienia "tak" bez poczucia winy - mówienia "nie" bez poczucia winy - mówienia "nie wiem" bez konieczności usprawiedliwiania się - mówienia "nie rozumiem" bez konieczności usprawiedliwiania się - zmiany zdania bez konieczności usprawiedliwiania się - popełniania błędów i do ponoszenia za nie odpowiedzialności - proszenia o to, czego się chce - szacunku u innych ludzi oraz ich szanowania - wysłuchania i poważnego potraktowania - niezależności - odnoszenia sukcesów - odmówienia sobie i innym asertywnego zachowania

5 praw Herberta Fensterheima: Masz prawo do robienia tego, co chcesz — dopóki twoja działalność nie rani kogoś innego. Masz prawo do zachowania swojej godności poprzez asertywne zachowanie — nawet jeśli rani to kogoś innego — dopóki twoje intencje nie są agresywne, lecz asertywne. Masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb — dopóki uznajesz, że druga osoba ma prawo odmówić. Istnieją takie sytuacje między ludźmi, w których prawa nie są oczywiste. Zawsze jednak masz prawo do przedyskutowania i wyjaśnienia problemu z drugą osobą. Masz prawo z korzystania ze swoich praw. Jeśli z nich nie korzystasz, to godzisz się na odebranie ich sobie.

ASERTYWNOŚĆ Umiejętność, dzięki której ludzie otwarcie wyrażają swoje myśli, uczucia i przekonania, nie lekceważąc uczuć i poglądów swoich rozmówców. W sytuacjach konfliktowych pozwala osiągnąć kompromis bez poświęcania własnej godności i rezygnacji z uznawanych wartości Nie prowadzi do naruszenia praw innych Zakłada działanie zgodnie z własnym interesem oraz stanowczą obroną siebie i swoich praw Jest umiejętnością kluczową, kiedy trzeba oprzeć się naciskom Nie stanowi gwarancji sukcesu ale daje satysfakcję z wyrażania własnych uczuć po to, by konflikt można było rozstrzygnąć bez poczucia winy, czy nieszczerości.

ASERTYWNOŚĆ cd Żeby być w porządku sami możemy przyjąć postawę asertywną: mówmy tylko o sobie, własnych doświadczeniach, poglądach i przeżyciach nie filozofujemy, nie krytykujmy i nie oceniajmy innych nie ukrywamy się za innymi (my, wy, oni), pamiętając o własnej, niewątpliwej przecież, wartości, szacunku i sympatii dla siebie nie udzielajmy innym rad, nie ingerujemy w życie drugiego człowieka pomożemy opowiadając o własnych przeżyciach i zachowaniach w podobnych sytuacjach nie przerywajmy innym i nie komentujmy ich słów. nie musimy walczyć z czymkolwiek i kimkolwiek, mamy prawo do wolności przyjmujemy postawę„ Jestem w porządku”, ocena innych nie jest jedyną obiektywną prawdą czy wyrokiem, jest jedną z możliwych opinii. dopuszczamy posiadanie przez innych odmiennego zdania. Opinia innych jest tylko tą, z którą możemy się zgodzić lub nie. jeśli ktoś nas ocenia krytycznie, zgodnie lub niezgodnie z prawdą, to potraktujmy tę ocenę jak opinię i wyraźmy własne zdanie na ten temat. jeżeli ktoś nas krytykuje na podstawie pojedynczych faktów, to należy sprowadzić uogólnienie do konkretnego faktu, a potem ustosunkować się do tego faktu.

TRENING ASERTYWNOŚCI Powstał jako procedura leczenia pacjentów o” zahamowanej osobowości” - Andrew Salter (pionier treningu asertywności, autor pierwszej książki z tego obszaru :Conditioned Reflex Theraphy 1949) Wyróżnił 6 rodzajów umiejętności, których opanowanie może pomóc człowiekowi w przezwyciężaniu zahamowań Werbalna ekspresja uczuć Niewerbalna ekspresja uczuć Przeciwstawienie się komuś, z kim się nie zgadzamy i atak Używanie zdań zaczynających się od „ja” Akceptowanie pochwał i chwalenie samego siebie Spontaniczność i zdolność do życia teraźniejszością

Asertywność... to umiejętność spokojnego: bez skrępowania, tremy, wstydu, zażenowania, unikania, zwodzenia, fantazjowania, odraczania w czasie, lęku, przerażenia itd. mówienia o sobie dobrze mówienia o swoich wadach przyznawania się do błędów i przepraszania wyrażania uczuć jakie żywimy do innych wyrażania czasowych stanów emocjonalnych jakie żywimy do innych proszenia o coś co chcemy lub nam się należy odmawiania czegoś komuś przyjmowania komplementów przyjmowania krytyki i negatywnych ocen kończenia trudnych spraw, rozmów reagowania na trudne sprawy innych

Asertywna odmowa Zawiera 4 elementy: Początkiem wypowiedzi jest słowo NIE Określenie czego nie chcemy, czego nie decydujemy się wykonać, na co się nie zgadzamy Krótkie, ale prawdziwe uzasadnienie odmowy, bez kłamstwa, wykrętów, usprawiedliwień i pouczeń Podtrzymanie dobrych relacji

Metody zachowań asertywnych: zdarta płyta -  unikanie presji otoczenia, która polega na konsekwentnym powtarzaniu tego samego argumentu do momentu, gdy argumenty drugiej strony wyczerpią się zasłona dymna -  jest ona skuteczna w sytuacji agresji werbalnej otoczenia. Polega na pozornym akceptowaniu kierowanej pod naszym adresem krytyki bez kontratakowania partnera asertywne uznanie błędu – metoda przydatna jest w sytuacji gdy wina leży po naszej stronie. Wiąże się z gotowością akceptowania własnych błędów jako faktu zupełnie naturalnego przy równoczesnym niewystępowaniu nadmiernego poczucia winy kompromis – najbardziej popularna strategia asertywna umożliwiająca prowadzenie mediacji z partnerem. Mediacja ta ma na celu wypracowanie obustronnych ustępstw wypytywanie o strony ujemne – przydatne w sytuacji podejrzewania partnera o ukrywanie prawdziwych przyczyn niezadowolenia wypytywanie o strony dodatnie – pozwala uniknąć nadmiernej presji ze strony partnera zmuszając go zarazem do udowodnienia pozytywnych aspektów czynności, do której nas namawia.

DWIE NIEASERTYWNE POSTAWY ŻYCIOWE: ULEGŁOŚĆ- Ty jesteś w porządku- ja nie jestem w porządku polega na rezygnacji z respektowania swoich praw, podporządkowaniu się innym ma ona miejsce kiedy ktoś nad nami dominuje (faktycznie lub tak się nam wydaje) inni za ciebie decydują i im ulegasz, bo są lepsi, silniejsi, mają nad tobą władzę, wiedzą coś lepiej AGRESJA- ty nie jesteś w porządku- ja jestem w porządku dotyczy sytuacji kiedy to my sami dominujemy nad kimś i przejawia się poprzez szantaż (np. emocjonalny), inwazję, rozkazywanie, pouczanie, przemoc słowną (i niestety czasem fizyczną). wykorzystujemy swoje wpływy, stanowisko, siłę Zarówno uległość, jak i agresja to zachowania, które w dłuższej perspektywie, ponawiane, powtarzane są zgubne dla obu stron.

Dlaczego zachowujemy się agresywnie? boimy się, że nie dostaniemy tego, co chcemy frustracja, życie w stresie poczucie ciągłego napięcia nie wierzymy w samych siebie (niska samoocena) wcześniej okazywało się to skuteczne chcemy zwrócić na siebie uwagę chcemy zademonstrować swoją władzę chcemy wyładować złość (będącą często wynikiem nierealnych oczekiwań) chcemy manipulować innymi (zbyt wysokie mniemanie o sobie), uważanie się za kogoś lepszego Co ryzykujemy? konflikty w stosunkach z innymi ludźmi (czują się zagrożeni) utratę szacunku dla samego siebie utratę szacunku dla innych będziemy nie lubiani poważny stres dojdzie do przemocy rezultaty przeciwne do zamierzonych

Dlaczego zachowujemy się ulegle? mamy niską samoocenę boimy się utraty aprobaty ze strony innych obawa przed podejmowaniem decyzji boimy się reakcji innych, krytyki uważamy, że jest to właściwe, grzeczne zachowanie chcemy uniknąć konfliktów chcemy manipulować innymi Co ryzykujemy? utratę poczucia własnej wartości poczucie krzywdy, złość, frustrację zachęcanie innych do dominacji wybuch agresji spowodowany kumulacją uczuć

Dlaczego zatem reagujemy nieasertywnie? Dlaczego kolekcjonujemy w sobie poczucie krzywdy, straty, zgadzamy się na konieczność ograniczenia własnych potrzeb? Albo też zgadzamy się, aby owładnęły nami furie wściekłości i aby nasze relacje z ludźmi przypominały manewry wojskowe? Odpowiedź jest dość prosta: - bo nie umiemy inaczej - bo mamy taki, utrwalony wzorzec zachowania - bo nie chcemy kogoś urazić lub stracić czyjejś akceptacji, przyjaźni, miłości, nie chcemy popsuć sobie stosunków koleżeńskich w pracy lub relacji sąsiedzkich... i nie wiemy jak to robić inaczej!

Korzyści z zachowań asertywnych jesteśmy zadowoleni z siebie i z innych mamy szacunek dla siebie i innych pomaga nam to w osiągnięciu celów i realizacji naszych potrzeb dzięki temu mniej ranimy innych dzięki temu rośnie wiara w siebie daje to poczucie kontroli nad własnym życiem jesteśmy uczciwi w stosunku do innych ułatwia sprawną komunikację w zespole, wzmacniają naszą pozycję w czasie negocjacji, polepszają atmosferę w miejscu pracy, zmniejszają poziom stresu i korzystnie wpływa na nasz (a przy okazji również innych) stan zdrowia. Co ryzykujemy? będziemy nie lubiani za to, że wyrażamy swoje odczucia etykietę człowieka idącego przez życie przebojem zmiany w naszych relacjach z innymi

Zasadnicze własności asertywności: - Postępowanie w sposób uczciwy - potrafisz powiedzieć to, co myślisz tak, aby nikt nie poczuł się urażony; - Nienaruszanie praw - korzystanie z praw osobistych w taki sposób, aby równocześnie szanować i przestrzegać prawa osób trzecich; - Dbanie o własny, dobrze pojęty, interes - umiejętność słusznego oceniania, co jest dla ciebie korzystne i czemu możesz poświęcić swój czas i uwagę.

ETAPY ASERTYWNEJ ODMOWY Etap pierwszy: powiedz- nie Etap drugi: poinformuj jasno o tym, jak zamierzasz postąpić, odwołując się do siebie, do swoich osobistych preferencji (wolę, chcę, wybieram, jest dla mnie ważne) lub postanowień (mam zamiar, postanowiłem, zdecydowałem). Etap trzeci: podaj krótkie wyjaśnienie, dzięki któremu rozmówca może lepiej zrozumieć twoje postępowanie. Etap czwarty: możesz dodać komentarz podtrzymujący relację.   Przykłady asertywnej odmowy: Nie, nie mogę dziś przyjść do ciebie, ponieważ wyjeżdżam poza miasto. Nie, nie zostanę dziś po lekcjach, gdyż mam do załatwienia ważną sprawę rodzinną. Nie, nie napiszę tego sprawozdania na jutro, ponieważ dziś nie będę miał czasu, ale za to chętnie zrobię to na poniedziałek. Asertywna odmowa nie zawiera pretensji ani usprawiedliwień. Zwykle osoby mające kłopoty z odmawianiem czują się nie w porządku – stąd przepraszanie, usprawiedliwianie lub próba udowodnienia, że to rozmówca nie jest w porządku skoro zgłasza prośbę, której trzeba odmówić – stąd pretensje.

Asertywna reakcja cd Reakcja na pochwałę: -grzeczne przyjęcie, np. "Dziękuję, mam świadomość, że to dzięki mnie", "Bardzo się cieszę, że to słyszę", -odmowa przyjęcia, np. "Pozwolę sobie zaprzeczyć", "Uważam, że nie masz racji" Przyjęcie krytyki: -zgoda, np. "Tak, jestem tego samego zdania" "Zgadzam się z twoją opinią" -zaprzeczenie, np. "Moim zdaniem mylisz się" "Niestety, nie zgadzam się z tym”

JAK STAĆ SIĘ BARDZIEJ ASERTYWNYM : uświadom sobie swoje mocne i słabe strony staraj się postrzegać popełniane błędy jako okazje do nauki i lepszego działania w podobnych sytuacjach w przyszłości unikaj porównywania się z innymi mierz swe sukcesy własnymi możliwościami i potencjałami zaakceptuj fakt, że nie każdy musi być wobec ciebie miły i troskliwy postaraj się właściwie korzystać z posiadanych przez ciebie różnych sposobów zachowań nie obawiaj się podejmować ryzyka w kontakcie z innymi  

Zachowanie asertywne fizycznie To przede wszystkim: jak najczęstsze uśmiechanie się, mówienie mocnym, pewnym i jednostajnym głosem, chodzenie z mocno podniesioną głową, chodzenie sprężystym, zdecydowanym krokiem; ubieranie się w sposób odpowiedni do okoliczności, wieku itp., dbanie, aby w głosie słychać było pewność siebie i przekonanie o słuszności wypowiedzi, zwracanie bacznej uwagi na mijane osoby - nie należy jednak przyglądać się komuś zbyt długo; podczas rozmowy lub innego kontaktu bezpośredniego należy zawsze patrzeć drugiej osobie prosto w oczy; podczas witania się lub żegnania należy mocno ściskać drugiej osobie dłoń; zwracanie uwagi i rejestrowanie wszystkiego, co ma miejsce wokoło; zachowywanie się w sposób zdradzający dużą czujność i brak całkowitego zawierzenia.