Co my rzeczywiście wiemy o funkcjonowaniu polskiego rynku pracy? Adrian Burda Koło Naukowe Analizy Danych oraz Koło Naukowe Makroekonomii i Gospodarki Światowej Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Plan prezentacji 2. Metodyka ekonometryczna 3.Rezultaty empiryczne 1. Wprowadzenie Polski rynek pracy w latach 1995-2010 Cele badania, hipotezy badawcze 2. Metodyka ekonometryczna Dane i ich charakterystyki Model 3.Rezultaty empiryczne Analiza wybranych reakcji na szoki Porównanie z wcześniejszymi badaniami autora Porównanie z innymi badaniami 4.Wnioski

Zacieśnienie polityki monetarnej Rynek pracy w latach 1995-2010 Zacieśnienie polityki monetarnej Kryzys rosyjski Fluktuacje bezrobocia wynikają z szoków makroekonomicznych……

Obecna sytuacja na rynku pracy - porównanie międzynarodowe

Długookresowe wyzwanie – niska stopa zatrudnienia (odsetek zatrudnionych w populacji15-64 lata, Eurostat, ) Średniookresowy poziom bezrobocia i zatrudnienia zależy głównie od instytucji rynku pracy

Cele badania empirycznego Głębokość fluktuacji na rynku pracy i trwałość ich efektów Średniookresowy poziom bezrobocia i zatrudnienia Instytucje rynku pracy Szoki makroekonomiczne Identyfikacja i ocena powyższych zależności Weryfikacja teorii ekonomicznych dla gospodarki polskiej (np. histereza, reguła Nickella)

Dane Okres: Q1:1995 – Q3:2010 T=63 Produkt na pracującego – PKB realny/zatrudnienie - Y Liczba zatrudnionych (BAEL) - Emp Liczba aktywnych zawodowo (BAEL) -LF Płace realne - przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej (w cenach z 2000) – Wr Ceny – indeks cen CPI - P Zmienne zlogarytmowano Sezonowość – zmienne sztuczne (scentrowane) Źródło: ILO, GUS, Eurostat

Stopień zintegrowania zmiennych – nieodsezonowanych Korzystamy też z analizy graficznej Zmienna ADF KPSS Decyzja Zatrudnienie 2 1 I(1) Aktywni zawodowo Płace realne Produktywność Poziom cen CPI I(2) Testujemy kointegrację dla przyrostów Wszystkie zmienne są niestacjonarne. Dlatego testujemy, czy między zmiennymi nie zachodzą relacje kointegrujące

Wektorowy model korekty błędu (VECM) Zależności długookresowe Macierz dostosowań Wektor składników losowych Dynamika krótkookresowa Wektor zmiennych endogenicznych Wektor zmiennych egzogenicznych Wektor składników deterministycznych Macierz wektorów kointegrujących Macierz identyfikująca

Główne narzędzie badawcze – zortogonalizowana funkcja odpowiedzi na impuls (IRF) Rozważany proces (yt) można zapisać W postaci ważonej sumy przeszłych szoków : I składników deterministycznych (reprezentacja Wolda) Dla celów analitycznych rozważa się jednak ortogonalne szoki obliczane m.in. przy wykorzystaniu dekompozycji Choleskiego Gdzie P jest macierzą dolną trójkątną. Ortogonalne szoki można obliczyć następująco: Proces yt możemy więc zapisać jako sumę ważonych ortogonalnych szoków: i składników deterministycznych Gdzie:

Interpretacja szoków Zaburzenie produktywności -szok produktywności (technologiczny) Zaburzenie zatrudnienia – szok popytu na pracę Zaburzenie aktywności zawodowej– szok podaży (zasobów) pracy Zaburzenie wynagrodzeń realnych – szok płacowy (negocjacji płacowych) Zaburzenie poziom cen/inflacji – szok cenowy Kolejność szoków [Emp, CPI, Wr, Y, LF]

Wybór rzędu opóźnień Wszystkie kryteria informacyjne (AIC, HQ, SC, FPE)wskazywały na wysokie rzędy opóźnień Tak długie opóźnienia są raczej efektem małej próby niż odzwierciedleniem rzeczywistych procesów dostosowawczych w gospodarce Dlatego testowałem modele VEC od najniższej liczby opóźnień, testując reszty generowane przez model. Wybór: model z najniższą możliwym rzędem opóźnień, dla którego reszty ze wszystkich równań nie wykazują istotnej autokorelacji (weryfikacja: test Ljunga Boxa do 12 opóźnień)

Oszacowany model 3 opóźnienia postaci (4 dla postaci VAR) 2 relacje kointegrujące (krzywa Philipsa, płace vs produktywność) Zerowe restrykcje na parametry - procedura SER (Bayesowskie kryterium informacyjne) Właściwości statystyczne Spełnione założenia dot. składników losowych (brak autokorelacji, normalność rozkładu, brak efektu ARCH) Stabilność parametrów i łączna stabilność modelu (np. testy Chowa) Pominięte parametry łącznie nieistotne statystycznie (iloraz wiarygodności)

Reakcje zmiennych na jednostkowe szoki 2% kwartały Właściwa interpretacja obejmuje również niepewność oszacowań O tyle % zmieni się zatrudnienie gdy wystąpi dodatni szok popytowy (1% Zatrudnienia) -5%

Funkcje reakcji zatrudnienia na dodatni jednostkowy szok cenowy Model dla lat 1995-2010 (inflacja) Model dla lat 2000-2010 (poziom cen) Kierunek zgodny z teorią (reakcja banku centralnego na inflację) Świadectwo zmiany strukturalnej ok. roku 2000 ?

Trwałość szoków popytowych pozostaje niewiadomą Funkcje reakcji zatrudnienia nad dodatni jednostkowy szok popytu na pracę Model dla lat 1995-2010 Model dla lat 2000-2010 Trwałość szoków popytowych pozostaje niewiadomą

Funkcje reakcji płac i zatrudnienia nad dodatni jednostkowy szok technologiczny Reakcja płac realnych (w %) Reakcja zatrudnienia (w %) Reakcje pasują do teorii krzywej Philipsa rozszerzonej o oczekiwania płacowe (Ball, Moffitt, 2001)- znaczenie płacy sprawiedliwej (fair wages- Akerlof, Yellen, 1990)

Porównanie z dotychczasowymi badaniami Impuls Moje badanie (1995-2010) Dotychczasowe badania VAR/VEC dla polskiego rynku pracy Technologiczny Trwały, dodatni i istotny wpływ na zatrudnienie i aktywność zawodową. Trwały dodatni, lecz niezbyt istotny na płace realne. Trwały i dodatni wpływ na płace realne. Wpływ na długookresowy zależy od restrykcji strukturalnych. Popytu na pracę Przejściowy dodatni wpływ na zatrudnienie, płace i aktywność zawodową Trwałość zależy od przyjętych restrykcji strukturalnych, zróżnicowanie regionalne. (kierunek zgodny z teorią) Zasobów pracy Trwały, istotny, ujemny wpływ na płace, zatrudnienie, dodatni na aktywność zawodową Brak spójnych wniosków, zależy od przyjętej postaci zmiennych Płacowy Trwały, ujemny, wpływ na zatrudnienie, przejściowy dodatni na płace i aktywność zawodową ( niska istotność) Trwały dodatni wpływ na bezrobocie i aktywność zawodową, ujemny (trwały) na zatrudnienie. Inne Trwały, istotny wpływ na płace realne (spadek) i aktywność zawodową (wzrost). Trwały, dodatni nieistotny wpływ na zatrudnienie Trwały wpływ szoków popytu ze strony UE15 i WNP, trwały wpływ szoków niedopasowań (wzrost płac, spadek zatrudnienia).

Wnioski merytoryczne Szoki technologiczne przekładają się zarówno na płace jak i na zatrudnienie (przynajmniej w średnim okresie) Szoki cenowe istotnie oddziałują na rynek pracy obniżając płace realne i zwiększając aktywność zawodowa. Ich wpływ na zatrudnienie jest zagadkowy Dostosowania płacowe są istotne dla kształtowania się zatrudnienia w długim okresie Szoki popytowe są istotne w wyjaśnianiu fluktuacji na rynku pracy w krótkim okresie Wpływ pozostałych oddziaływań, zwłaszcza w długim okresie pozostaje dla nas niewiadomą Oszacowania IRF oraz charakteryzują się dużą niepewnością, i silnie zależą od przyjętej specyfikacji zmiennych

Wnioski dla polityki gospodarczej Polityka rynku pracy powinna być skorelowana z całościową polityką zwiększania produktywności w gospodarce (np. innowacyjność, rozwój infrastruktury) Miarkowanie „presji płacowej” – wysokość świadczeń socjalnych, miarkowanie wzrostu płac w sektorze publicznym Stabilność cen= ograniczenie fluktuacji na rynku pracy Należy mieć na uwadze dużą niepewność środowiska makroekonomicznego. Nie należy opierać polityki na jednym modelu – warto zaś porównywać wyniki z różnych badań  Model to tylko uproszczony opis rzeczywistości 

Kierunki dalszych badań Uwzględnienie zmiennych z otoczenia globalnego i sfery finansowej. Modele panelowej kointegracji (np. dla panelu krajów Europy Środkowej i Wschodniej) Nieliniowa kointegracja, modele o zmiennych w czasie parametrach strukturalnych Porównywanie i wybór najlepszych modeli z wykorzystaniem podejścia bayesowskiego Np. zmienności na rynku akcji

Pytania ?

Adrian Burda adrian.marek.burda@gmail.com Dziękuję za uwagę! Adrian Burda adrian.marek.burda@gmail.com