FORMY MONITORINGU PRZESTRZEGANIA PRAW MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH W RADZIE EUROPY

Państwa, które tworzą organizacje międzynarodowe dobrowolnie rezygnują z części swoich uprawnień.

Jedyną formą kontroli może być tylko ta, na którą zgadzają się wszyscy członkowie organizacji. Jest więc od nich bezpośrednio zależna.

Państwa, które raz wyraziły zgodę na przeprowadzenie kontroli mogą się pojedynczo uchylać od jej przeprowadzania.

Podstawą istnienia mechanizmu kontrolnego jest istnienie umowy międzynarodowej. Formę kontroli może ustanowić też akt prawa wewnętrznego organizacji (który sam w sobie nie jest wiążący na arenie międzynarodowej).

Za przykład może nam służyć Rada Europy: od samego początku kwestia ochrony mniejszości narodowych była poruszana na jej forum. w latach 70. XX wieku zajęła się głownie regulacją sytuacji mniejszości koncentrując się na konkretnych mniejszościach w konkretnych państwach.

Przełom lat 80. i 90. - nowy rozdział w polityce Rady Europy: tzw.”Raport Grisela” z 1988 r. (dotyczący statusu mniejszości narodowych i etnicznych w państwach członkowskich Rady Europy. Stwierdzona bardzo niekorzystną i zróżnicowaną sytuację tych grup).

Raport ten uzasadniał potrzebę większej kontroli w tej sferze.

Rada Europy oficjalnie zaangażowała się w tę działalność od 1990 roku. Od tego czasu prace Rady Europy w tym kierunku przebiegają dwukierunkowo.

Kontynuacja podejścia ”sektorowego”

Starania o opracowanie międzynarodowych generalnych standardów ochrony praw mniejszości narodowych i osób wchodzących w ich skład.

( weszła w życie 3 września 1950 roku). Kontrola sądowa Europejska Konwencja Praw Człowieka, wraz ze swoim sprawnym systemem kontroli sądowej , została podpisana w Rzymie 4 listopada 1950 roku. ( weszła w życie 3 września 1950 roku).

Europejski Trybunał Praw Człowieka, zgodnie z reformą z 1998 roku wprowadzoną Protokołem nr 11, jest obecnie jedynym organem kontrolnym Rady Europy.

Zarówno Konwencja o Ochronie Praw i Podstawowych Wolności, jak i postępowanie przed Europejskim Trybunałem Człowieka nie przewidują odrębnego traktowania mniejszości narodowych.

Członkowie mniejszości mogą się odwoływać jedynie do: art. 14 Konwencji zakazującego dyskryminacji m.in. z powodu przynależności do mniejszości narodowej. ( jednak istnienie samodzielnego bytu tego artykułu może wydawać się niejasne)

( ludność europejska korzysta z tego prawa coraz częściej). art. 34- jeżeli osoby, organizacje pozarządowe lub grupy jednostek stały się ofiarami naruszenia praw zawartych w Konwencji lub jej protokołach ( ludność europejska korzysta z tego prawa coraz częściej).

Skarga może zostać rozpatrzona jedynie kiedy nie jest sprzeczna z postanowieniami Konwencji, nie może być również nieuzasadniona( czyli nie może dotyczyć spraw , których Konwencja nie reguluje). W każdej fazie Trybunał może odrzucić skargę. Kiedy jednak Izba uzna skargę za chociaż w części uzasadnioną dochodzi do jej merytorycznego rozpoznania.

Wyroki Trybunału mają charakter ostateczny. Gdy Trybunał uzna, że nastąpiło naruszenie Konwencji lub jej protokołów może orzec zadośćuczynienie pokrzywdzonej stronie. Wyroki Trybunału mają charakter ostateczny.

Wyrok Izby staje się ostateczny po spełnieniu następujących warunków: strony nie wniosły o rozpoznanie sprawy przez Wielką Izbę, upłynęły 3 miesiące od daty jego wydania a strony nie wniosły o przekazanie sprawy Wielkiej Izbie, zespół Wielkiej Izby odrzucił wniosek o ponowne rozpatrzenie przez nią sprawy.

 Ostateczny wyrok podlega opublikowaniu.  Państwa są zobowiązane do jego przestrzegania.  Ostateczny wyrok Trybunału przekazuje się Komitetowi Ministrów, który czuwa nad jego wykonaniem.

Obecny system monitoringu jest uważany za najskuteczniejszy międzynarodowy mechanizm kontroli praw człowieka( w tym mniejszości ). przyniósł on poprawę przestrzegania praw człowieka we wszystkich krajach członkowskich. ustanowił ideę systemu europejskiej polityki publicznej- do której muszą stosować się wszystkie państwa.

W historii Rady Europy było kilka spraw rozpatrywanych przez Komisję i Trybunał dotyczących mniejszości narodowych.  najbardziej znana to tzw. belgijska sprawa językowa ( dotycząca skarg flamandzkojęzycznych obywateli Belgii).

 kolejną znaną sprawą jest sprawa „Sidipoulos i inni przeciwko Grecji” (dotyczyła ona odmowy zarejestrowania stowarzyszenia. Odnosiła się do sześciu mieszkańców Floriny w północnej Grecji. Znajduje się w pobliżu granicy z Byłą Jugosłowiańską Republiką Macedonii, która w kwietniu 1990 roku podjęła wraz z czterdziestoma dziewięcioma innymi osobami decyzje o powołaniu do życia stowarzyszenia pod nazwą Dom Macedońskiej Cywilizacji).

Urząd Komisarza Praw Człowieka  został utworzony przez Komitet Ministrów na mocy Rezolucji – (99) 50 z dnia 7 maja 1999 roku.  rezolucja ta definiuje stanowisko komisarza jako: „instancję nieposiadającą kompetencji sądowniczych, której zadaniem jest upowszechnianie edukacji, uświadamianie i poszanowanie praw człowieka określonych w dokumentach Rady Europy”

Urząd Komisarza Praw Człowieka  wybór na stanowisko Komisarza: dokonywany jest przez Zgromadzenie Parlamentarne na jednorazową sześcioletnią kadencję z listy trzech kandydatów, przygotowanej przez Komitet Ministrów.  Komisarz ma być: niezależny; bezstronny;

Urząd Komisarza Praw Człowieka  Zadania Komisarza:  czuwa nad tym, aby wiedza o ochronie praw człowieka dotarła do obywateli kontynentu i by potrafili oni korzystać z instrumentów ochrony praw, które są zapisane w Konwencji;  wskazuje państwom członkowskim ewentualne braki w prawie i praktyce krajów członkowskich, a także pomaga w eliminacji tych braków;  przedkłada roczny raport Komitetowi Ministrów i Zgromadzeniu Parlamentarnemu;

Urząd Komisarza Praw Człowieka  doradza i informuje o ochronie praw człowieka i zapobieganiu przypadkom ich łamania instytucjom zajmującym się ich ochroną w poszczególnych państwach;  reaguje na zapytania Komitetu Ministrów lub Zgromadzenia Parlamentarnego, mające związek z wykreowanymi przez te organy zadaniami w zakresie zapewnienia zgodności z normami Rady Europy w dziedzinie Praw Człowieka;  wydaje: raporty, rekomendacje i opinie.

Urząd Komisarza Praw Człowieka Komisarz eksponując niedociągnięcia wywiera presję publiczną na państwo. Ustalenia Komisarza mogą mieć walor informacyjny o tym, czy państwa członkowskie Rady Europy wywiązują się z przyjętych zobowiązań. Komisarza należy uznać za polityczny instrument ochrony praw człowieka w ramach Rady Europy

Urząd Komisarza Praw Człowieka  Pierwszym Komisarzem Praw Człowieka Rady Europy wybranym przez Zgromadzenie Parlamentarne został Hiszpan Alvaro Gil-Robles, - który objął to stanowisko 1 stycznia 2000 r. Komisarz składa zgodnie z wymogiem raporty roczne w załącznikach których znajdują się raporty z jego wizyt w państwach, gdzie jeździł w celu zapoznania się z sytuacją ochrony praw człowieka.

Urząd Komisarza Praw Człowieka  W raportach Komisarz zwraca uwagę na sytuację mniejszości narodowych i ochronę ich praw w wizytowanych państwach – na przykład w Mołdawii, Norwegii, Słowacji, Polsce czy Danii.  Poza raportami Komisarz wyraził swe zainteresowanie problematyką ochrony mniejszości narodowych podczas: a) przemówienia na konferencji przeciw Rasizmowi, Dyskryminacji Rasowej i Ksenofobii w 2000 r. b) spotkania Ósmego Okrągłego Stołu Europejskich Ombudsmanów w 2003 r.

Mechanizm kontrolny Konwencji Ramowej o Ochronie Mniejszości Narodowych  Tekst Konwencji Ramowej o Ochronie Mniejszości Narodowych Komitet Ministrów przyjął 10 listopada 1994 r. i zdecydował wyłożyć go do podpisu 1 lutego 1995 r. Konwencja Ramowa jest pierwszym prawnie wiążącym dokumentem międzynarodowym całkowicie poświęconym ochronie mniejszości narodowych. Określa ogólne zasady ochrony praw osób należących do mniejszości narodowych – zasady, do których poszczególne państwa mają dochodzić stopniowo, dostosowując ustawodawstwo wewnętrzne.

Mechanizm kontrolny Konwencji Ramowej o Ochronie Mniejszości Narodowych  Zasady mechanizmów kontroli i procedur monitoringu zostały przedstawione w:  Konwencji Ramowej (art. 24 – 26)  Rezolucji (97) 10

Mechanizm kontrolny Konwencji Ramowej o Ochronie Mniejszości Narodowych  Zgodnie z art. 26 Konwencji Ramowej, Komitet Ministrów ma być wspomagany przez Komitet Doradczy który:  złożony jest z niezależnych ekspertów – opiniuje raporty i przekazuje swe opinie do Komitetu Ministrów, który następnie wyciąga z nich wnioski;  składa się z 12 – 18 członków zwykłych; - kadencja członka zwykłego trwa 4 lata, - oprócz członków zwykłych mogą tam zasiadać też członkowie dodatkowi; - członkowie powinni wydawać ekspertyzy w zakresie ochrony mniejszości narodowych - członkowie powinni: a) być niezależni i bezstronni, b) biegle znać język angielski lub francuski (oficjalne języki Komitetu Doradczego).

Mechanizm kontrolny Konwencji Ramowej o Ochronie Mniejszości Narodowych  Mechanizmy monitorujące Konwencji Ramowej są oparte na systemie okresowych raportów państw. Wstępny raport państwa musi być doręczony w rok po wejściu w życie Konwencji Ramowej w danym państwie.  Komitet Doradczy opracował wytyczne, by ułatwić pracę agend rządowych nad sporządzaniem raportu państwa. Dokument ten został przyjęty 30 września 1998 roku i zatytułowany jest: Wytyczne dla raportów przedkładanych zgodnie z art.25 par. 1 Konwencji Ramowej o Ochronie Mniejszości Narodowych

Mechanizm kontrolny Konwencji Ramowej o Ochronie Mniejszości Narodowych  Dokument ten składa się z dwóch części: a) część I zawiera listę ogólnych informacji niezbędnych do zapoznania się z krajem, z którego raport pochodzi. b) część II wymaga załączenia szczególnych informacji na temat kroków podjętych przez kraje – strony w celu zapewnienia wcielenia w życie Konwencji Ramowej. Informacje te mają być przedstawione w 5 częściach: 1. Sprawozdanie 2. Prawo 3. Infrastruktura państwa 4. Polityka 5. Fakty

Infrastruktura Państwowa Mechanizm kontrolny Konwencji Ramowej o Ochronie Mniejszości Narodowych Część Nazwa Charakterystyka  Sprawozdanie powinna wyjaśniać sytuację w danym kraju w ostatnim okresie.  Prawo powinna zawierać teksty istotnych konstytucyjnych zapisów, praw, dekretów.  Infrastruktura Państwowa powinna wskazywać kompetencje i odpowiedzialność organów państwa / rządu w zakresie ochrony praw człowieka.  Polityka powinna zawierać listę ważnych dla tematu rządowych programów, projektów etc., oraz informacje o wydatkach publicznych i możliwościach budżetu.  Fakty powinna dostarczać informacji umożliwiających ocenę praktycznej wydajności środków podjętych do wdrożenia Konwencji Ramowej, takich jak statystyki oraz wyniki ekspertyz.

Mechanizm kontrolny Konwencji Ramowej o Ochronie Mniejszości Narodowych  Jedną z głównych cech mechanizmów nadzorujących jest zasada przejrzystości. Idea ta stanowi, że: „nadzór nad wdrażaniem Konwencji Ramowej powinien być tak przejrzysty, jak tylko jest to możliwe” Aby wypełnić tę zasadę zdecydowano, że:  Rada Europy opublikuje raporty państw,  wnioski i zalecenia Komitetu Ministrów ogłaszane będą publicznie.

Mechanizm kontrolny Europejskiej Karty Języków Regionalnych lub Mniejszościowych  Tekst Europejskiej Karty Języków Regionalnych lub Mniejszościowych został przyjęty 25 czerwca 1992 r. przez Komitet Ministrów jako Konwencja Rady Europy i 5 listopada 1992 r. skierowano ją do podpisu państw członkowskich.  Karta ta tworzy wizję „językowego raju mniejszości” – sytuacji, w której jej język będzie miał w danym państwie takie same prawa co język większości. Gdyby w pełni wprowadzono ten dokument w życie, mniejszości musiałyby się nauczyć języka państwowego, ale nie musiałyby się nim posługiwać.  Jednak Karta nakłada na państwo obowiązki określone bardzo elastycznie – do wyboru. Postanowień II części powinni przestrzegać wszyscy, zaś z części III należy wybrać co najmniej po jednym lub po trzy punkty z danej dziedziny, - wszystkich punktów przeznaczonych do realizacji nie może być mniej niż 35.

Mechanizm kontrolny Europejskiej Karty Języków Regionalnych lub Mniejszościowych  Mechanizm monitoringu ochrony praw mniejszości zapisanych w Karcie został przedstawiony w art. 15 – 17.  Istotnym czynnikiem w tym systemie monitoringu jest fakt, iż poza informacjami dostarczonymi przez rządy państw, organizacje i stowarzyszenia działające legalnie w tych państwach mogą zwracać uwagę Komitetu Ekspertów na nieregularne kwestie dotyczące Karty. Po skonsultowaniu tych uwag z zainteresowanym państwem Komitet Ekspertów może uwzględnić je przy przygotowaniu raportu dla Komitetu Ministrów.

PODSUMOWANIE W ramach Rady Europy istnieje wiele metod kontroli zobowiązań państw członkowskich . Statut Rady Europy nie przewidział, żadnej ogólnej procedury kontrolnej, która mogłaby mieć zastosowanie do wszelkich zobowiązań członków organizacji.  Duże znaczenie dla ochrony praw mniejszości narodowych i etnicznych mają: Konwencja Ramowa oraz Europejska Karta Języków – ich gł. celem jest ochrona praw konkretnych gr. ludności.  Ważna jest też instytucja Komisarza Praw Człowieka, który składając wizyty w różnych państwach, zwraca często uwagę na sytuację mniejszości narodowych i spotyka się z ich przedstawicielami.

Wykonali: Magdalena Bogacka i Przemysław Bibik KONIEC Wykonali: Magdalena Bogacka i Przemysław Bibik 12 IV 2007