Plan gospodarowania wodami dla obszaru dorzecza Wisły – cele, zadania, przeprowadzone prace Marzena Sobczak, RZGW Gdańsk Maj 2009 r.

Plan prezentacji Podstawy prawne sporządzania planów gospodarowania wodami. Zawartość planu. Podstawowe definicje z RDW. Omówienie wyników analiz wymaganych dla planów gospodarowania wodami dla regionu wodnego Dolnej Wisły.

Podstawa prawna - prawo unijne Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE z dnia 23 października 2000 roku zwana Ramową Dyrektywą Wodną Art. 13 Państwa członkowskie zapewniają opracowanie planów gospodarowania wodami w dorzeczu dla każdego obszaru dorzecza.

Polskie prawo Ustawa z dnia 18 lipca 2001r. Prawo Wodne (Dz. U. z 2005r.Nr 239, poz. 2019 z późn. zm) Art. 90 ust.1 p.1)a) Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej opracowuje projekty planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy. Art. 119 ust.3 Rada Ministrów zatwierdza i ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” plany gospodarowania wodami na obszarze dorzeczy. Art. 114 ust.2 W planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza należy zapewnić rozpoczęcie realizacji działań w nim określonych nie później niż w terminie 3 lat od dnia ogłoszenia planu.

Obszary dorzeczy w Polsce Art.3 ustawy Prawo wodne Obszary dorzeczy: Wisły Odry obszary dorzeczy obejmujące części dorzeczy międzynarodowych: Dniestru Dunaju Jarft Łaby Niemna Pregoły Świeżej Ucker Jarft Jarft Jarft Jarft Jarft Jarft Jarft Jarft Jarft Świeża Świeża Świeża Świeża Świeża Świeża Świeża Świeża Świeża Pregoła Pregoła Pregoła Pregoła Pregoła Pregoła Pregoła Pregoła Pregoła Niemen Niemen Niemen Niemen Niemen Niemen Niemen Niemen Niemen Ucker Ucker Ucker Ucker Ucker Ucker Ucker Ucker Ucker Odra Wisła Łaba Łaba Łaba Łaba Łaba Łaba Łaba Łaba Łaba Dniestr Dniestr Dniestr Dniestr Dniestr Dniestr Dniestr Dniestr Dniestr Dunaj Dunaj Dunaj Dunaj Dunaj Dunaj Dunaj Dunaj Dunaj

Zawartość planu gospodarowania wodami zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną (Zał.VII RDW) Charakterystyka obszaru dorzecza z wyznaczeniem części wód, ich typów i warunków referencyjnych dla poszczególnych typów. Podsumowanie znaczących oddziaływań i wpływów działalności człowieka na stan wód powierzchniowych i podziemnych. Określenie i odwzorowanie obszarów chronionych. Mapy sieci monitoringu. Wykaz celów środowiskowych. Podsumowanie analizy ekonomicznej związanej z korzystaniem z wód. Podsumowanie programów działań (program wodno-środowiskowy). Wykaz pozostałych programów i planów. Podsumowanie działań zastosowanych w celu informowania społeczeństwa. Wykaz właściwych władz. Punkty kontaktowe i źródła danych.

Planowanie w gospodarowaniu wodami wg RDW 2006 2009 2004 2012 2013 2015 Ocena stanu aktualnego, wstępna analiza potrzeb (Art. 5-8) Analiza potrzeb Ustanowienie programu działań dla OD (Art. 11) Opracowanie planu gospodarowania wodami w dorzeczu (PGWD (Art.13 Załącznik VII) Ustalenie celów środowiskowych (Art. 4) Ustanowienie programów monitorowania (Art. 8) Wdrożenie programu działań dla OD Przekazanie do KE przejściowego sprawozdania o wdrożeniu (Art. 15) Zweryfikowany przegląd istotnych problemów wodnych Aktualizacja PGWD Ocena pierwszego okresu i przygotowanie drugiego (Art. 14) Udział społeczeństwa

Nowe aspekty wynikające z Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW) Ramowa Dyrektywa Wodna: uznaje środowisko naturalne za równoprawnego użytkownika wód, takiego samego jak ludność, przemysł, rolnictwo itp. Stąd, mówiąc o „ochronie wód” Dyrektywa rozszerza zakres tej ochrony z ilości i jakości zasobów również na życie biologiczne zależne od wody – czyli ekosystemy wodne i bagienne; wprowadza do zarządzania gospodarką wodną: udział społeczeństwa, dzięki któremu problemy gospodarki wodnej na obszarze danej zlewni zostaną dokładniej zidentyfikowane, a programy naprawcze odpowiednio dobrane, instrumenty ekonomiczne mające zagwarantować ekonomiczną efektywność korzystania ze środowiska wodnego poprzez zastosowanie zasady zwrotu kosztów zasobowych i środowiskowych za usługi wodne.

Definicje… Jednolita część wód powierzchniowych oznacza oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych: jezioro lub inny naturalny zbiornik wodny, sztuczny zbiornik wodny, struga, strumień, potok, rzeka, kanał lub ich części, morskie wody przejściowe lub wody przybrzeżne. Jednolita część wód podziemnych oznacza określoną objętość wód podziemnych występującą w obrębie warstwy wodonośnej lub zespołu warstw wodonośnych.

Scalone jednolite części wód w regionie wodnym Dolnej Wisły 84 scalone części wód powstałe w wyniku agregacji : 461 jednolitych części wód powierzchniowych rzek 286 jednolitych części wód jezior symbol scalonej części wód w regionie wodnym Dolnej Wisły: DW + cztery cyfry np. DW1501 – Słupia od źródeł do Dopływu z jez. Głębokiego

Definicje… Stan wód powierzchniowych jest ogólnym wyrażeniem stanu części wód powierzchniowych, określonym przez gorszy ze stanów ekologiczny lub chemiczny. Stan wód podziemnych jest ogólnym wyrażeniem stanu części wód podziemnych, określonym przez gorszy ze stanów ilościowy lub chemiczny.

System klasyfikacji stanu wód bardzo dobry – wody o niezmienionych warunkach naturalnych lub zmienionych tylko w bardzo niewielkim stopniu, dobry –zmiany warunków naturalnych w porównaniu do warunków niezakłóconych działalnością człowieka są niewielkie, ----------------------------------------------------------------------------------------------- umiarkowany –wody przekształcone w średnim stopniu, słaby – wody o znacznie zmienionych warunkach naturalnych (biologicznych, fizyko-chemicznych, morfologicznych), gdzie gatunki roślin i zwierząt znacznie różnią się od tych, które zwykle towarzyszą danemu typowi jednolitej części wód, zły – wody o poważnie zmienionych warunkach naturalnych, w których nie występują typowe dla danego rodzaju wód gatunki fauny i flory.

Definicje… Sztuczna część wód oznacza część wód powierzchniowych powstałą na skutek działalności człowieka. Silnie zmieniona część wód oznacza część wód powierzchniowych, których charakter został znacznie zmieniony na skutek fizycznego oddziaływania człowieka.

Cele środowiskowe Ramowej Dyrektywy Wodnej (art. 4 RDW): Dobry stan w 2015 roku: dobry stan ekologiczny i chemiczny dla wód powierzchniowych, dobry stan chemiczny i ilościowy dla wód podziemnych. Nie pogarszanie stanu części wód. Zaprzestanie lub stopniowe wyeliminowanie zrzutu substancji priorytetowych do środowiska lub ograniczenie zrzutów tych substancji (lista substancji priorytetowych znajduje się w Dyrektywie – córce 2455/2001)

Cele środowiskowe Ramowej Dyrektywy Wodnej c.d.: Spełnienie wymagań specjalnych, zawartych w innych aktach prawnych unijnych i polskim prawie, w odniesieniu do obszarów chronionych: Obszary wrażliwe na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych, Obszary narażone na zanieczyszczenia związkami azotu, pochodzącymi ze źródeł rolniczych, Jednolite części wód przeznaczone do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych, Obszary przeznaczone do poboru wody w celu zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, Obszary przeznaczone do ochrony gatunków zwierząt wodnych o znaczeniu gospodarczym (w Polsce nie wyznaczono takich obszarów), Obszary przeznaczone do ochrony siedlisk lub gatunków, dla których utrzymanie stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie.

ODSTĘPSTWA Warunki odstępstw: przedłużenie terminu osiągnięcia celów, obniżenie celów. Warunki odstępstw: osiągnięcie dobrego stanu jest niemożliwe lub nieproporcjonalnie kosztowne, nie zachodzi dalsze pogarszanie stanu, osiągnięty jest najlepszy możliwy stan, odpowiednia analiza ekonomiczna, uzasadnienie w Planie gospodarowania wodami.

Art. 4 ust. 7 Ramowej Dyrektywy Wodnej mówi, że „Państwa Członkowskie nie naruszają niniejszej dyrektywy, gdy: nieosiągnięcie dobrego stanu wód podziemnych, dobrego stanu ekologicznego lub, gdzie stosowne, dobrego potencjału ekologicznego lub zapobieganie pogarszaniu się stanu części wód powierzchniowych czy podziemnych jest wynikiem nowych zmian w charakterystyce fizycznej części wód powierzchniowych lub zmian poziomu części wód podziemnych, lub niezapobieganie pogorszeniu się ze stanu bardzo dobrego do dobrego danej części wód powierzchniowych jest wynikiem nowych zrównoważonych działalności gospodarczych człowieka i spełnione są wszystkie następujące warunki: a) zostały podjęte wszystkie praktyczne kroki, aby ograniczyć niekorzystny wpływ na stan części wód; b) przyczyny tych modyfikacji lub zmian są szczegółowo określone i wyjaśnione w planie gospodarowania wodami w dorzeczu wymaganym na mocy art. 13, a cele podlegają ocenie co sześć lat; c) przyczyny tych modyfikacji lub zmian stanowią nadrzędny interes społeczny i/lub korzyści dla środowiska i dla społeczeństwa płynące z osiągnięcia celów wymienionych w ust. 1, są przeważone przez wpływ korzyści wynikających z nowych modyfikacji czy zmian na ludzkie zdrowie , utrzymanie ludzkiego bezpieczeństwa lub zrównoważony rozwój; oraz d) korzystne cele, którym służą te modyfikacje lub zmiany części wód, nie mogą, z przyczyn możliwości technicznych czy nieproporcjonalnych kosztów być osiągnięte innymi działaniami, stanowiącymi znacznie korzystniejszą opcję środowiskową”. Wszelkie inwestycje powodujące zmiany w charakterystykach fizycznych cieków będą musiały spełnić warunki wymienione w cytowanym wyżej artykule RDW!!!

PRZEPROWADZONE ANALIZY Ocena stanu Cel: ocena spełnienia/niespełnienia obecnie celów środowiskowych, analiza – jak dużo brakuje do osiągnięcia celów, analiza możliwości osiągnięcia celów w zakładanym terminie. Co jest oceniane? parametry fizyko-chemiczne, elementy biologiczne – dla wód powierzchniowych, wielkość zasobów – dla wód podziemnych, elementy hydromorfologiczne – pomocniczo.

PRZEPROWADZONE ANALIZY Analiza presji i oddziaływań Cel: rozpoznanie przyczyn nieodpowiedniego stanu wód, umożliwienie doboru właściwych działań naprawczych. Rodzaje oddziaływań: punktowe źródła zanieczyszczeń (np. odprowadzanie ścieków z oczyszczalni), obszarowe źródła zanieczyszczeń (np. zanieczyszczenia z rolnictwa, ścieki z zabudowy rozproszonej nie podłączonej do kanalizacji), oddziaływania na ilościowy stan wód (np. pobory wód, retencja), zmiany morfologiczne (np. regulacje, piętrzenia), inne rodzaje działalności człowieka.

PRZEPROWADZONE ANALIZY Prognoza rozwoju Główny cel prognozy rozwoju: Przełożenie scenariuszy możliwych zmian oraz planowanych inwestycji na stan wód w przyszłości – 2015 r. Główne etapy prognozy rozwoju: Analiza dostępnych informacji związanych ze stanem środowiska wodnego. Określenie prognozy zmian głównych czynników sprawczych mających wpływ na gospodarkę wodną (czynniki pośrednie). Określenie prognozy w zakresie planowanych inwestycji i działań środowiskowych mających wpływ na gospodarkę wodną. Opracowanie prognozy zmian w zakresie presji antropogenicznych.

Ocena ryzyka niespełnienia celów środowiskowych przez scalone części wód powierzchniowych RZGW Gdańsk 84 scalone części wód: 35% niezagrożonych 65% zagrożonych woj. pomorskie 49 scalone części wód: 47% niezagrożonych (23) 53% zagrożonych (26) Scalone części wód: zagrożone niezagrożone

Ocena ryzyka niespełnienia celów środowiskowych przez jednolite części wód morskich Ilość jednolitych części wód przejściowych – 5 wszystkie zagrożone Ilość jednolitych części wód przybrzeżnych – 6 z tego 4 zagrożone

Sztuczne i silnie zmienione części wód RZGW Gdańsk 461 jednolitych części wód rzek: 39% naturalnych 3% sztucznych 58% silnie zmienionych

Ocena ryzyka niespełnienia celów środowiskowych przez części wód podziemnych RZGW Gdańsk 20 części wód podziemnych stan ilościowy: 19 niezagrożone 1 zagrożona

Ocena ryzyka niespełnienia celów środowiskowych przez części wód podziemnych RZGW Gdańsk 20 części wód podziemnych: stan chemiczny: 14 niezagrożonych 4 zagrożonych 2 brak danych

PRZEPROWADZONE ANALIZY Istotne problemy gospodarki wodnej Istotne problemy gospodarki wodnej to najważniejsze czynniki, które utrudniają osiągnięcie celów środowiskowych, wyznaczonych przez Ramową Dyrektywę Wodną, w skali dorzecza. Istotne problemy gospodarki wodnej są pośrednim etapem między rozpoznaniem a planowaniem działań naprawczych, ponieważ wtedy określone zostają priorytety, którymi powinniśmy się zająć w pierwszej kolejności. Istotne problemy gospodarki wodnej są wskazówką jakie działania będą najistotniejsze.

Lista istotnych problemów gospodarki wodnej w obszarze dorzecza Wisły nadmierne rozdysponowanie zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, odprowadzanie nieoczyszczonych i niedostatecznie oczyszczonych ścieków komunalnych i przemysłowych oraz wód pochłodniczych, niedostateczna sanitacja obszarów wiejskich i rekreacyjnych, zanieczyszczenia pochodzące ze źródeł rolniczych, zaśmiecenie koryt rzek i potoków, zaburzenia ciągłości biologicznej rzek i potoków, zmiana naturalnych warunków hydromorfologicznych wód powierzchniowych poprzez zabudowę hydrotechniczną i regulację rzek i potoków, utrata naturalnej retencji zlewni, ochrona przed powodzią, przeciwdziałanie skutkom suszy.

PRZEPROWADZONE ANALIZY Analiza ekonomiczna Działaniom planistycznym na każdym kroku towarzyszą analizy ekonomiczne. Rola analiz ekonomicznych: wdrożenie zasady zwrotu kosztów usług wodnych z uwzględnieniem kosztów środowiskowych i zasobowych, uzasadnienie wyznaczenia sztucznych i silnie zmienionych części wód, wybór najkorzystniejszych kombinacji działań służących osiągnięciu celów środowiskowych, uzasadnienie odstępstw od osiągnięcia celów środowiskowych.

Syntetyczny przegląd stóp zwrotu kosztów za usługi wodne dla RZGW Gdańsk Sektory (woda i ścieki łącznie) Finansowa stopa zwrotu Ekonomiczna stopa zwrotu Sektor komunalny 100,4% 66,9% Przemysł 100,0% 80,4% Rolnictwo 24,4-23,3% 4,1%

PRZEPROWADZONE ANALIZY Programy działań Aby osiągnąć cele środowiskowe konieczne jest wdrożenie szeregu działań. Ramowa Dyrektywa Wodna wymaga, aby każdy kraj członkowski stworzył, a następnie wdrożył program działań zmierzający do osiągnięcia celów środowiskowych.

Dziękuję za uwagę