w świetle wymagań unijnych Ocena jakości powietrza w województwie śląskim w świetle wymagań unijnych Przygotowano w Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Katowicach

ZAKRES BADAŃ MONITORINGOWYCH POWIETRZA W 2012 ROKU Na terenie województwa śląskiego w 2012 roku znajdowało się 230 stanowisk pomiarowych umożliwiających określenie jakości powietrza w zakresie: pyłu zawieszonego PM10, pyłu zawieszonego PM2,5, dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenków azotu, ozonu, tlenku węgla, benzenu, zawartych w pyle PM10: ołowiu, kadmu, niklu, arsenu i benzo(a)pirenu, a także dodatkowo do oceny jakości powietrza w zakresie: 5 wybranych WWA, kationów, anionów oraz węgla organicznego i elementarnego zawartego w pyle PM2,5 (jedno z czterech województw w kraju wykonujących to badanie na stacjach tła regionalnego w Złotym Potoku i Godowie), rtęci w stanie gazowym na stacji w Złotym Potoku (jedna z czterech stacji mierzących zawartość rtęci w powietrzu w Polsce).

Zgodność z dyrektywami Unijnymi Program pomiarów jakości powietrza realizowany przez WIOŚ w Katowicach jest zgodny z przepisami prawa polskiego i unijnego, w tym: w odniesieniu do wymogów co do liczby wymaganych stałych stanowisk pomiarowych oraz określania krajowego wskaźnika średniego narażenia dla pyłu PM2,5, zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 roku w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy, w zakresie wykonywania badań metali ciężkich, WWA w pyle oraz rtęci, zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/107/WE z dnia 15 grudnia 2004 r. w sprawie arsenu, kadmu, niklu, rtęci i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w otaczającym powietrzu.

monitoringu powietrza i stanowisko do pomiarów manualnych w Katowicach Stanowiska pomiarowe w 2012 roku znajdowały się: w 17 stacjach automatycznych, na 25 stanowiskach manualnych pyłu zawieszonego, w tym PM10 (17) i PM2,5 (8), na 18 stanowisk pomiarów pasywnych (wyłącznie benzen). Automatyczna stacja monitoringu powietrza i stanowisko do pomiarów manualnych w Katowicach

Rozmieszczenie i liczba stanowisk pomiarowych PM10 oraz PM2,5 w 2012 roku, w odniesieniu do wymagań Unijnych * w tym jedno stanowisko komunikacyjne Nazwa strefy Minimalna liczba stanowisk PM2,5 i PM10 (wymagana zgodnie z Dyrektywą 2008/50/WE) Zanieczyszczenie PM10 PM2,5 pomiary manualne (oceny roczne) pomiary automatyczne (bieżąca ocena - poziomy alarmowe) pomiary automatyczne (bieżąca ocena) aglomeracja górnośląska 7 4* 6 3* 2 aglomeracja rybnicko-jastrzębska 3 1   miasto Bielsko-Biała miasto Częstochowa 1* strefa śląska 9 5 Ogółem woj. śląskie 21 17 14 8

Rozmieszczenie i liczba stanowisk pomiarowych dwutlenku siarki SO2, dwutlenku azotu NO2, tlenku węgla CO oraz ozonu O3, w odniesieniu do wymagań unijnych Objaśnienie do tabeli: A - Minimalna liczba stanowisk wymagana zgodnie z Dyrektywą 2008/50/WE B - Liczba istniejących stałych stanowisk pomiarowych Nazwa strefy Zanieczyszczenie SO2 NO2 CO O3 A B aglomeracja górnośląska 5 7 2 4 3 aglomeracja rybnicko-jastrzębska 1 miasto Bielsko-Biała miasto Częstochowa strefa śląska Ogółem woj. śląskie 14 17 11 10 8

Rozmieszczenie i liczba stanowisk pomiarowych benzenu C6H6 w odniesieniu do wymagań unijnych Objaśnienie do tabeli: A - Minimalna liczba stanowisk wymagana zgodnie z Dyrektywą 2008/50/WE B - Liczba istniejących stałych stanowisk pomiarowych Nazwa strefy Zanieczyszczenie benzen A B aglomeracja górnośląska 5 aglomeracja rybnicko-jastrzębska 2 miasto Bielsko-Biała 1 miasto Częstochowa strefa śląska 7 Ogółem woj. śląskie 14 16

Rozmieszczenie i liczba stanowisk pomiarowych arsenu As, kadmu Cd, niklu Ni, ołowiu Pb oraz benzo(a)pirenu, w odniesieniu do wymagań unijnych Objaśnienie do tabeli: A - Minimalna liczba stanowisk wymagana zgodnie z Dyrektywą 2008/50/WE B - Liczba istniejących stałych stanowisk pomiarowych Nazwa strefy Zanieczyszczenie As Cd Ni Pb benzo(a)piren  A B aglomeracja górnośląska 2 1 3 aglomeracja rybnicko-jastrzębska miasto Bielsko-Biała miasto Częstochowa strefa śląska 5  1 7 Ogółem woj. śląskie 10 6 9 14

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM ZA 2012 ROK W oparciu o wyniki pomiarów z uzyskanych z przedstawionych stanowisk pomiarowych i wyniki modelowania matematycznego, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach wykonał: „Jedenastą roczną ocenę jakości powietrza w województwie śląskim, obejmującą 2012 rok”. Ocena wykonywana została w pięciu strefach, w tym: dwie aglomeracje (górnośląska i rybnicko-jastrzębska), dwa największe miasta poza aglomeracjami (Bielsko Biała i Częstochowa), strefa śląską stanowiącą pozostałą część województwa.

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W 2012 ROKU WG KRYTERIUM OCHRONA ZDROWIA TLENEK WĘGLA BENZEN

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W 2012 ROKU WG KRYTERIUM OCHRONA ZDROWIA DWUTLENEK SIARKI DWUTLENEK AZOTU Klasa C: M. Częstochowa i aglomeracja górnośląska Obszary przekroczeń: Żywiec i Rybnik

Ocena jakości powietrza w 2012 roku wg kryterium ochrona zdrowia DWUTLENEK SIARKI SO2 Przekroczenia dopuszczalnej częstości stężeń 24 godzinnych wynoszących 125 µg/m3, powyżej 3 dni, wystąpiły w Żywcu w strefie śląskiej oraz w Rybniku w aglomeracji rybnicko-jastrzębskiej.   Rybnik ul. Borki Żywiec ul. Słowackiego Data przekroczenia Stężenie 24-godzinne w mg/m3 28/01/2012 164 07/02/2012 134 08/02/2012 156 09/02/2012 155 12/02/2012 142 13/02/2012 133 08/12/2012 154 09/12/2012 144 11/02/2012 153 189 193 14/12/2012 143 130

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W 2012 ROKU DLA PYŁU ZAWIESZONEGO PM10 Lubliniec ul. Piaskowa 2 Częstochowa ul. Baczyńskiego 3 Złoty Potok gm. Janów 4 Myszków ul. Miedziana 3 5 Zawiercie ul. M. Skłodowskiej-Curie 6 Dąbrowa Górnicza ul. Tysiąclecia 7 Sosnowiec ul. Lubelska 8 Katowice ul. Kossutha 9 Katowice Aleja Górnośląska 10 Tychy ul. Tołstoja 11 Pszczyna ul. ks. Abp. Bogedaina 12 Bielsko-Biała ul. Kossak-Szczuckiej 13 Żywiec ul. Słowackiego 14 Żywiec ul. Kopernika 15 Cieszyn ul. Mickiewicza 16 Godów ul. Gliniki. powiat wodzisławski 17 Wodzisław ul. Gałczyńskiego 18 Żory Os. Sikorskiego 19 Rybnik ul. Borki 20 Knurów ul. Jedności Narodowej 21 Gliwice ul. Mewy 22 Zabrze ul. M. Skłodowskiej 23 Tarnowskie Góry ul. Litewska

STĘŻENIA ŚREDNIE ROCZNE PYŁU ZAWIESZONEGO PM10 W LATACH 2006 - 2012

STĘŻENIA 24 GODZINNE PYŁU ZAWIESZONEGO PM10 PRZEKRACZAJĄCE PRÓG INFORMOWANIA W 2012 ROKU Stanowisko w miejscowości Gliwice Kat. stacja komunik. Katowice Sosnowiec Tychy Zabrze Rybnik Żory Bielsko-Biała Częstochowa Cieszyn Godów Knurów Pszczyna Tarnowskie Góry Myszków Zawiercie Złoty Potok Żywiec Ogółem Liczba przekroczeń poziomu 200 μg/m3 7 8 9 14 4 5 1 6 19 129 przypadków przekroczeń na 19 stacjach w tym przekroczenie poziomu alarmowego 2 3 11 dni, w których poziom stężeń 24-godzinnych przekroczył 300 μg/m3 (przez 21 dni przekroczony był próg informowania) Procentowy udział poszczególnych województw w ilości zgłoszeń wystąpienia poziomu alarmowego pyłu zawieszonego PM10

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W 2012 ROKU BENZO(A)PIREN Przekroczenie poziomu docelowego 1 ng/m3 na terenie całego województwa śląskiego (średnioroczne przekroczenia w zakresie 3 – 15 ng/m3)

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W 2012 ROKU DLA PYŁU ZAWIESZONEGO PM2,5 Częstochowa Złoty Potok Katowice, ul. Kossutha Gliwice Katowice, Autostrada A4 Żory Godów Bielsko - Biała

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W 2012 ROKU WG KRYTERIUM OCHRONA ZDROWIA DLA OZONU dopuszczalna częstość przekraczania 25 dni poziom celu długoterminowego - maksymalna średnia ośmiogodzinna w roku, powyżej 120 µg/m3

ARSEN KADM Metale zawarte w pyle PM10 NIKIEL OŁÓW

PRZYCZYNY PRZEKROCZEŃ i KONIECZNOŚĆ DZIAŁAŃ NAPRAWCZYCH Główną przyczyną wystąpienia przekroczeń pyłu zawieszonego PM10, PM2.5, dwutlenku siarki i benzo(a)pirenu w okresie zimowym jest w dalszym ciągu emisja z indywidualnego ogrzewania budynków. Emisja ta występuje ze zróżnicowanym natężeniem zależnym od temperatury i warunków meteorologicznych, związanych z bezwietrzną lub prawie bezwietrzną pogodną (prędkością wiatru poniżej 1,5 m/s) i brakiem opadów atmosferycznych. Znacznie mniejszy negatywny wpływ na jakość powietrza ma emisja przemysłowa i transport.

PRZYCZYNY PRZEKROCZEŃ i KONIECZNOŚĆ DZIAŁAŃ NAPRAWCZYCH Jak zaznaczono, w mniejszym stopniu, ale niestety nadmierna emisja zanieczyszczeń powodowana jest również przez zakłady przemysłowe, w tym eksploatujące instalacje ciepłownicze dużych mocy. Na skutek spalania tańszego węgla, posiadającego znacznie gorsze parametry (szczególnie dotyczy to wysokiej zawartości popiołu tj. 25 - 30%), odnotowaliśmy przypadek zakładu emitującego ponadnormatywną emisję pyłu, wykazującą w latach 2009 - 2011 tendencję wzrostową. Kwoty kar pieniężnych naliczone za przedmiotowe lata wyniosły odpowiednio: 99.298,14 zł, 202.383,78 zł 1.052.380,25 zł a kara przewidywana za 2012 rok wyniesie ponad 2 mln zł. Dopiero pierwsze miesiące 2013 roku wykazały tendencję spadkową w zakresie wielkości emisji, w wyniku działań naprawczych, w ramach odroczonej kary oraz zastosowanie węgla o lepszych parametrach.

NISKA EMISJA !!! główna przyczyna złej jakości powietrza Emisja przemysłowa Emisja z transportu

ŚLĄSKI MONITORING POWIETRZA

ŚLĄSKI MONITORING POWIETRZA

Konieczność poprawy złej jakości powietrza na terenie województwa śląskiego Na podstawie rocznych ocen jakości powietrza wykonanych przez WIOŚ w Katowicach, Sejmik Województwa Śląskiego uchwalił dwa Programy Ochrony Powietrza. Za realizację Programu odpowiedzialny jest Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego i poszczególne gminy województwa, które zobowiązane są do wdrożenia zadań ujętych w Programie Wykonana przez Inspektorat analiza zakresu prac wykonanych przez gminy w ramach Programów Ochrony Powietrza wskazuje na konieczność bardzo znaczącego zintensyfikowania tych działań , w celu doporowadzenia do wyraźnej poprawy jakości powietrza w województwie śląskim ! Niezbędna jest również zmiana przepisów prawa w kierunku określenia między innymi jakości paliw stosowanych w gospodarstwach domowych, w sposób eliminujący spalanie paliw o najgorszej jakości. .

Muły węglowe – jedna z przyczyn złej jakości powietrza w województwie śląskim Brak jednoznacznych norm dla sprzedawanych paliw węglowych konieczność zmiany przepisów prawa !

Informacja o jakości powietrza na terenie województwa śląskiego Informacja o jakości powietrza w sposób ciągły dostępna jest na stronach internetowych WIOŚ w Katowicach: www.katowice.pios.gov.pl/ Śląski Monitoring Powietrza Informacja o prognozowanej jakości powietrza przygotowywana przez WIOŚ w Katowicach z IMGW Oddział w Krakowie, Zakład Monitoringu i Modelowania Zanieczyszczeń Powietrza w Katowicach dostępna jest na stronach internetowych WIOŚ w Katowicach www.katowice.pios.gov.pl/ System Prognozowania Zanieczyszczeń Powietrza W codziennym programie EKO POGODA, w TVP Katowice, godz. 1915

Dziękuję za uwagę Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach ul. Wita Stwosza 2 40-036 Katowice Informacje dotyczące stanu środowiska dostępne na stronie: www.katowice.pios.gov.pl (zdjęcia z archiwum WIOŚ w Katowicach) Badania prowadzone przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska są dofinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach