Potrzeby i możliwości rozwojowe dziecka 5 i 6 letniego Opracowała : mgr Joanna Dobrzańska

Cel spotkania Na dzisiejszym spotkaniu moim zamiarem jest pokazanie Państwu, co jest charakterystyczne dla rozwoju dziecka pięcioletniego i sześcioletniego oraz jakie umiejętności dziecko 5 - 6 letnie nabywa w okresie średniego dzieciństwa. Rozwój to sekwencja zmian, które mają charakter progresywny. Rozwój dziecka w wieku przedszkolnym rozpatruje w czterech obszarach rozwoju psychomotorycznego takich jak: rozwój fizyczny, poznawczy, emocjonalno - społeczny oraz rozwój mowy. W Polsce, okres przedszkolny obejmuje dzieci od 3 do 6 - 7 lat,

portret dziecka 5 letniego- Rozwój fizyczny Przeciętny pięciolatek ma około 107-110 cm wzrostu. Ma dość słabe mięśnie i niezbyt twardy kościec, często zmienia pozycję. Nie usiedzi długo w jednym miejscu, gdyż jego cechą charakterystyczną jest aktywność. Słaby nadgarstek pięciolatka wiąże się z szybkim zmęczeniem. Dziecko w wieku pięciu lat ma dostatecznie rozwiniętą koordynację wzrokowo - ruchową, koordynację ruchów i poczucie równowagi. Pod względem motoryki dużej jest dzieckiem, które potrafi biegać, skakać, wspinać sie na drabinki, stać przez kilkanaście sekund na obu nogach z zamkniętymi oczami, wchodzić i schodzić ze schodów bez trzymania sie poręczy.

Rozwój fizyczny –mała motoryka Mała motoryka to sprawność i koordynacja pracy rąk. W zakresie sprawności rąk pięcioletnie dziecko potrafi sprawnie łączyć klocki i budować z nich, wylepiać z plasteliny, sprawnie posługiwać sie nożyczkami. Pięciolatek powinien już prawidłowo trzymać ołówek, rysować poziome, pionowe i ukośne linie, odwzorowywać kształty podstawowych figur, szlaczki, czy rysować i kolorować zgodnie z tematem.

Rozwój poznawczy/psychiczny Dzieci w wieku przedszkolnym dość łatwo przechodzą w stany krańcowe, ( ożywienie – przygnębienie) i dają temu upust właśnie poprzez aktywność ruchową. Procesy poznawcze dziecka wciąż w dużej mierze mają charakter mimowolny i rozwijają sie poprzez działanie. Uwaga pięciolatka jest: mimowolna, krótkotrwała, niepodzielna, Podobnymi cechami odznacza sie pamięć pięciolatka. Jest ona: U dzieci w okresie przedszkolnym dominuje pamięć konkretno – obrazowa i rozwija się pamięć słowna. Typowa jest pamięć mechaniczna, czyli dosłowne zapamiętywanie. Pięciolatek dość szybko uczy sie na pamięć, ale równie szybko zapomina i wymaga wielu powtórzeń.

Rozwój poznawczy- spostrzeżenia i wrażenia Dziecko poznając świat przy pomocy zmysłów, spostrzega za pomocą: słuchu wzroku dotyku Spostrzeżenia słuchowe są niezwykle ważne do opanowania czynności czytania, pisania oraz liczenia. Pięciolatek powinien umieć odtwarzać rymy, uważnie słuchać, rozumieć czytany tekst, dzielić zdania na wyrazy. Dzieci w tym wieku spostrzegają jeszcze chaotycznie, w sposób nieuporządkowany.

Rozwój poznawczy-myślenie Myślenie pięciolatka, jest myśleniem konkretno-wyobrażeniowym, przedoperacyjnym. Dziecko korzystając z nagromadzonych w umyśle informacji przetwarza je w konkretne sytuacje jedynie w sposób subiektywny i nie zawsze logiczny, przy czym myśli w sposób skojarzeniowy i życzeniowy. Rozwój poznawczy wyraża się zadawaniem licznych pytań. Poprzez codzienne zabawy i zajęcia kształtuje się u dziecka myślenie matematyczne.

Rozwój Mowy Mowa pięciolatka nie służy już wyłącznie do komunikowania się z rówieśnikami bądź dorosłymi, ale przede wszystkim do wyrażania siebie, swoich potrzeb i myśli. Wypowiada sie już pełnymi zdaniami, przedstawia przebieg zdarzenia, pyta się o nieznane fakty, słowa, rozumie treść poleceń i podstawowe pojęcia dotyczące przeróżnych sytuacji i stara sie mówić poprawnie pod względem artykulacyjnym, fleksyjnym, gramatycznym i składniowym.

Rozwój emocjonalno - społeczny Emocje są silne i gwałtowne i często do nieopanowania przez samo dziecko. Dzieci w tym wieku cechuje duża pobudliwość, wskutek czego, dziecko łatwo traci równowagę uczuciową, jest zmienne i krzykliwe. Utrzymuje sie jeszcze względna labilność uczuciowa, choć już pod koniec wieku przedszkolnego, 5-6-latek, stara sie reagować odpowiednio do rodzaju i siły bodźców.  Wszelkie sytuacje towarzyszące dziecku na co dzień, jak aktywność ruchowa, zabawa, poznawanie rzeczywistości, wywołują w pięciolatku spontaniczne, bardzo wyraziste, lecz krótkotrwałe emocje, dzięki którym zaczyna ono rozumieć otaczający świat i reguły nim rządzące. Z emocjami związane są prawidłowe kontakty społeczne dziecka zarówno z rówieśnikami jak i dorosłymi. Dziecko w wieku pięciu lat bawi sie z innymi dziećmi, rzadziej się obraża, woli bawić się w grupie niż osobno, przy czym zwraca uwagę na uczucia innych, respektuje ich zdanie, potrafi przeprosić. Ze względu na często niedostateczny w tym wieku rozwój dojrzałości emocjonalnej, zdarzają się nieporozumienia miedzy dziećmi, konflikty, zachowania agresywne, upór .

Portret dziecka 6-letniego   Szósty rok życia kończy średnie dzieciństwo (wiek przedszkolny) a rozpoczyna późne (młodszy wiek szkolny). Sześciolatek przekształca dotychczasową aktywność z głównie spontanicznej i zdominowanej przez zabawę, w system działań sterowanych przez stałe zadania, obowiązki i normy społeczne. Rozwój i integracja funkcji psychicznych umożliwia dostosowanie się do nowych sytuacji, zadań i wymagań.  Okres ten niesie ze sobą wiele nowych zadań rozwojowych, które dziecko musi zrealizować, a do najważniejszych niewątpliwie należy przygotowanie do obowiązku szkolnego.

Rozwój fizyczny i aktywność ruchowa Zmiany dotyczące wzrostu i wagi ciała nie są już tak intensywne jak w poprzednim okresie. Sylwetka dziecka sześcioletniego staje się bardziej proporcjonalna. Wydłużają się nogi, tułów, zmniejsza się ilość tkanki tłuszczowej, dziecko smukleje. Dzięki dojrzewaniu ośrodkowego układu nerwowego następuje doskonalenie ruchów. Sześcioletnie dziecko wykonuje swobodne naturalne ruchy jak chód, bieg, skok ; opanowuje kombinacje czynności ruchowych. Zwykle opanowuje kilka czynności ruchowych jednocześnie. Uczy się jeździć na łyżwach, rolkach, rowerze, tańczyć, pływać, wspinać na drzewa - duża potrzeba ruchu. Sześciolatek jest samodzielny przy ubieraniu i rozbieraniu, załatwianiu potrzeb fizjologicznych, jedzeniu, wiązaniu sznurowadeł, czy zapinanie guzików.

Procesy poznawcze W 6 roku życia większość dzieci rozpoczyna trudny proces nauki czytania i pisania. Do opanowania tej sztuki służą pewne zdolności percepcyjne tj. umiejętności obioru bodźców płynących ze świata poprzez analizator wzrokowy i słuchowy. Prawidłowa percepcja liter wymaga dokładnego spostrzegania i różnicowania kształtów, ale też rejestracji położenia przestrzennego liter wobec siebie oraz usytuowania elementów wewnątrz liter. Percepcja słuchowa, składa się z trzech rodzajów słuchu: 1. s. fizyczny, 2. s. muzyczny, 3. s. fonematyczny. Słuch fizyczny w literaturze, zwany też fizjologicznym, pozwala na odbieranie wrażeń słuchowych w ogóle. Słuch muzyczny, czyli zdolność rozpoznawania jakości dźwięków, ich wysokości, zgodności, i niezgodności.      Słuch fonematyczny, od fonem - oznacza psychiczny odpowiednik głoski jako elementu języka, umożliwia rozróżniać dźwięki artykulacyjne w mowie.

procesy poznawcze-pamięć  Zdolności pamięciowe dzieci w tym okresie znacznie się zmieniają. Zmiany te dotyczą: wzrostu pojemności pamięci, powiększania się wiedzy o przedmiotach, które próbuje się zapamiętać, Pod koniec wieku przedszkolnego obserwuje się u dzieci początki pamięci dowolnej. W wieku przedszkolnym rozwijają się pamięć świeża, inaczej bezpośrednia i pamięć trwała, dzięki której kształtują się doświadczenia dzieci. W tym okresie życia dzieci nie mają wyćwiczonej i w pełni wykształconej pamięci słowno logicznej. Trwałość pamięci, wierność, pojemność i gotowość kształtują się między 3, a 7 rokiem życia i później w wieku szkolnym.

Myślenie Podstawowymi czynnościami myślowymi dziecka są: porównywanie, szeregowanie, klasyfikowanie. Szeregowanie: sześciolatek wykonuje już doskonalszą formę szeregowania zwaną szeregowaniem systematycznym. Jest ona dominującym sposobem rozwiązywania zadań wymagających grupowania elementów wg uporządkowanych różnic między nimi. Klasyfikowanie: polega na grupowaniu przedmiotów wg ich równoważników. Wykrywanie podobieństw między elementami zbioru jest czynnością umysłową trudniejszą od wynajdywania różnic.

mowa W wieku od 6 do 7 lat, dzieci posługują się już swobodnie mową potoczną, zależną i niezależną i porozumiewają się bez trudu z innymi ludźmi. Pod koniec wieku przedszkolnego mowa staje się mową kontekstową - ścisłą, wiązaną. Dzieci tworzą wypowiedzi zrozumiałe w swej strukturze językowej, we wzajemnych związkach między słowami.

Rozwój społeczno- emocjonalny Sześciolatek rozumie emocje własne i innych osób. Reguluje ekspresje własnych emocji. Umie mówić o przeżyciach. Potrafi ocenić przyczyny reakcji emocjonalnych oraz przewidzieć zachowania związane z wyrażanymi przez inne osoby emocjami.. Rozwijają się uczucia związane z samooceną (np. duma).      W zabawie dziecko poznaje role społeczne, nawiązuje interakcje z rówieśnikami, uczy się reguł zachowania i jak ich przestrzegać. Tworzą się pierwsze dziecięce przyjaźnie. Rozwijają się prospołeczne zachowania (np. empatia). Jednocześnie występują zachowania negatywne (np. agresja); z wiekiem agresja fizyczna ustępuje miejsca agresji werbalnej.      Rozwija się osobowość dziecka, wyznaczona jest nie tylko przez cechy temperamentalne. Ustala się tożsamość płciowa. Dziecko staje się zdolne do samokontroli, co przejawia się w powstrzymywaniu od natychmiastowego działania i ujawniania emocji, planowania, dostosowywania do poleceń, próśb i norm kulturowych.

Przygotowanie do pójścia do szkoły      W okresie późnego dzieciństwa szkoła staje się dla dziecka środowiskiem, w którym nabywa ono wiele nowych umiejętności. Aby sprostać oczekiwaniom szkolnym, dziecko musi osiągnąć odpowiedni poziom dojrzałości szkolnej.      Przyjmuje się, że dziecko dojrzałe do podjęcia nauki w szkole, to takie, które: 1) jest dostatecznie rozwinięte fizycznie i ruchowo, zwłaszcza w zakresie precyzyjnych ruchów rąk i palców; 2) posiada dobrą orientację w otoczeniu oraz określony zasób wiedzy ogólnej o świecie; 3) posiada na tyle rozwinięte zdolności komunikacyjne, aby móc porozumiewać się w sposób zrozumiały dla rozmówcy (zarówno dorosłego jak i rówieśnika); 4) potrafi działać intencjonalnie, tzn. podejmuje celowe czynności i wykonuje je do końca; 5) jest uspołecznione 6) jest na tyle dojrzałe emocjonalnie, aby rozstać się z matką na czas pobytu w szkole oraz kontrolować doświadczane emocje (lęk, złość i inne) nie uzewnętrzniając ich w sposób zbyt gwałtowny.

Szósty rok życia rozpoczyna okres pracowitości, to czas dość trudny w życiu dziecka. Jest to etap kiedy dziecko zaczyna odczuwać satysfakcje z tego że staje się uczniem, odkrywa przed sobą nowy świat. Ale jednocześnie zauważa, że chwile beztroskiego dzieciństwa nieuchronnie uciekają, rodzi się przed nim nowa rzeczywistość, w której będzie musiał nauczyć się funkcjonować.

Potrzeby dzieci 5-6 letnich zabawa !!! potrzeby biologiczne potrzeba bezpieczeństwa, potrzeba miłości potrzeby społeczne: (potrzeba kontaktu z rówieśnikami, potrzeba zwracania na siebie uwagi, uznania, przynależności - dzieci również chcą być podziwiane, chwalone i doceniane za to, co robią, więc ważne, by osoby bliskie, aprobowały sposób działania dziecka). potrzeby poznawcze i estetyczne Aktywność, jak i kontakt, są podstawowymi warunkami zaspokojenia prawie wszystkich potrzeb. Pięcio-sześciolatki chcą się ruszać, działać, tworzyć, poznawać, zdobywać, odkrywać realizując własne pomysły i to do wychowawców należy ukierunkowanie tej aktywności na konkretne cele.

Podsumowanie: Pamiętajmy, że rozwój każdego dziecka przebiega w sposób charakterystyczny tylko dla tego konkretnego dziecka. Mimo jasno określonych norm rozwojowych między dziećmi występują dość znaczne różnice indywidualne. Obserwując rozwój własnego dziecka traktujcie Państwo zatem przedstawione w tej prezentacji normy jako pewne wyznaczniki, które opisują cechy dziecka w określonym cyklu rozwojowym. Oznacza to, że ta sama cecha charakterystyczna dla 5 -6 latka u jednego dziecka jest bardziej nasilona, a u innego mniej. Na rozwój dziecka mają wpływ czynniki genetyczne oraz środowiskowe i są one inne w przypadku każdego dziecka. Chcę uwrażliwić Państwa na wyjątkowość Waszego dziecka. Wyjątkowość ta sprawia, że każde dziecko ma swoje indywidualne cechy rozwojowe. Dzieci różnią się charakterem, intelektem, sprawnością fizyczną, rozwojem emocjonalnym i społecznym. I to, że Wasze dziecko nie jest dokładnie takie, jak opisuje literatura wcale nie oznacza, że rozwija się ono nieprawidłowo.

podsumowanie Nie zawsze rozwój dziecka przebiega w sposób harmonijny. Wymaga wówczas stymulowania rozwoju i daleko idącej indywidualizacji. Najlepsze warunki dla wszechstronnego rozwoju znajdzie dziecko w nielicznej klasie pod okiem doświadczonego pedagoga.

Dziękuję za uwagę