Maciej Syska Katedra Prawa Cywilnego WPiA UW Deliktowa odpowiedzialność Unii Europejskiej i Skarbu Państwa za szkodę wynikającą z niezgodnych z prawem decyzji zakazujących koncentracji Maciej Syska Katedra Prawa Cywilnego WPiA UW

Podstawy odpowiedzialności za niezgodne z prawem decyzje zakazujące koncentracji Cele i funkcje odpowiedzialności Przesłanki odpowiedzialności UE Przesłanki odpowiedzialności Skarbu Państwa Specyfika przesłanek odpowiedzialności za niezgodne z prawem decyzje zakazujące koncentracji Problemy proceduralne Podsumowanie, wnioski Plan prezentacji

Podstawy odpowiedzialności

Podstawy odpowiedzialności – UE [1] Art. 340 (2) TFUE (dawniej art. 288 (2) TWE) „W dziedzinie odpowiedzialności pozaumownej Unia powinna naprawić́, zgodnie z zasadami ogólnymi, wspólnymi dla praw Państw Członkowskich, szkody wyrządzone przez jej instytucje lub jej pracowników przy wykonywaniu ich funkcji”. Art. 41 (3) Karty Praw Podstawowych „Każdy ma prawo domagania się̨ od Unii naprawienia, zgodnie z zasadami ogólnymi wspólnymi dla praw Państw Członkowskich, szkody wyrządzonej przez instytucje lub ich pracowników przy wykonywaniu ich funkcji”. Podstawy odpowiedzialności – UE [1]

Podstawy odpowiedzialności – UE [2] Odpowiedzialność deliktowa - zasada ogólna prawa UE ETS, spr. Brasserie du pêcheur, (C‑46/93 i C‑48/93, 5.03.1996 r.) "zasada odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty jest jedynie wyrazem ogólnej zasady znanej w porządkach prawnych państw członkowskich, zgodnie z którą bezprawne działanie lub zaniechanie powoduje powstanie obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody”. Także np.: Opinia Rzecznika Generalneego Geelhoed w spr. C-234/02 P, Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich przeciwko Frank Lamberts Opinia Rzecznika Genergalnego Leger w spr. C-224/01, Kobler. Podstawy odpowiedzialności – UE [2]

Podstawy odpowiedzialności – UE [3] Doniosła rola orzecznictwa Sądu i Trybunału w kształtowaniu zasady i przesłanek odpowiedzialności Sprawa Schneider (Schneider Electric SA v. Komisja) Wyrok Sądu z dnia 11 lipca 2007 r., T-351/03 (Schneider III), Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 16 lipca 2009 r., C-440/07 P (Schneider IV). Sprawa Airtours/MyTravel (MyTravel Group plc v. Komisja) Wyrok Sądu z 9 września 2008 r., T-212/03. Podstawy odpowiedzialności – UE [3]

Podstawy odpowiedzialności – Skarb Państwa Art. 77 ust. 1 Konstytucji RP „Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej”. Art. 4171 § 2 k.c. „Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. (…)”. Podstawy odpowiedzialności – Skarb Państwa

Cele i funkcje odpowiedzialności

Cele i funkcje odpowiedzialności Funkcja kompensacyjna – interes prywatny Pierwszoplanowe znaczenie. Skarga o stwierdzenie nieważności decyzji – pyrrusowe zwycięstwo? Interes publiczny Sądowa kontrola działań Komisji – zaufanie do administracji, Poprawa jakości działań Komisji, Efektywna alokacja zasobów Zagrożenia? Mrożący efekt odpowiedzialności? Równia pochyła? Cele i funkcje odpowiedzialności

Przesłanki odpowiedzialności UE

Przesłanki odpowiedzialności UE Bezprawne działanie Symetria skarg o stwierdzenie nieważności decyzji i odszkodowawczej? naruszenie normy prawnej przyznającej uprawnienia jednostkom, wystarczająco istotne. Szkoda rzeczywista Związek przyczynowy między działaniem a szkodą Przesłanki odpowiedzialności UE

Bezprawność - elementy Naruszenie normy prawnej przyznającej uprawnienia jednostkom Naruszenia proceduralne – spr. Schneider: naruszenie prawa do obrony, braki w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów. Naruszenia materialne – spr. MyTravel: „przedsiębiorstwu (…) przysługuje prawo do uzyskania stwierdzenia zgodności tej transakcji ze wspólnym rynkiem” – prawo do uzyskania decyzji, Błędy w analizie ekonomicznej skutków koncentracji – powstanie kolektywnej pozycji dominującej. Bezprawność - elementy

Bezprawność - elementy Wystarczająco istotne naruszenie prawa Kryterium decydującym jest „oczywiste i poważne naruszenie przez instytucję wspólnotową granic przysługującego jej swobodnego uznania” (TSUE, 19.04.2007 r., spr. C-282/05 P Holcim), Sposób sformułowania przepisów i wątpliwości interpretacyjne, Dotychczasowe orzecznictwo, Presja czasu, Stopień skomplikowania stanu faktycznego, Błędy w ocenie merytorycznej nie muszą stanowić istotnego naruszenia (MyTravel). Należyta staranność (MyTravel): „ustalenie istnienia nieprawidłowości, których nie dopuściłby się w podobnych okolicznościach organ administracyjny w zwykły sposób rozważny i staranny (…) powoduje powstanie odpowiedzialności Wspólnoty” Bezprawność - elementy

Przesłanki odpowiedzialności - szkoda Szkoda rzeczywista Damnum emergens i lucrum cessans, Szkoda rzeczywista v. Szkoda ewentualna, Koszty ponownego postępowania, Spadek wartości transakcyjnej przedsiębiorcy (wartość akcji, cena udziałów), Korzyści wynikające z efektu synergii? Przesłanki odpowiedzialności - szkoda

Związek przyczynowy Istotne znaczenie Istotne trudności Powstanie odpowiedzialności, Rozmiar szkody podlegającej naprawieniu. Istotne trudności W dotychczasowym orzecznictwie interpretacja tej przesłanki rodziła największe wątpliwości, Test conditio sine qua non? – brak wyraźnego odwołania w orzecznictwie Adekwatny związek przyczynowy? Przykład Schneider Electric Sprzedaż udziałów po niższej cenie a uchylenie decyzji z przyczyn proceduralnych, Wielość przyczyn? – decyzja przedsiębiorstwa bezpośrednią przyczyną szkody? Związek przyczynowy

Związek przyczynowy – szczegółowe problemy Legalne zachowanie alternatywne Alternatywne zachowanie sprawcy szkody, które prowadziłoby do takiej samej szkody, lecz w sposób nieuzasadniający jej naprawienia. Schneider Electric – brak naruszenia proceduralnego prowadziłby również do decyzji zakazowej i szkody. Dopuszczalność tej konstrukcji kontrowersyjna zarówno w Polsce, jak i w innych krajach. Naruszenie proceduralne a l.z.a. – kompensacyjna i represyjna funkcja odpowiedzialności odszkodowawczej. Związek przyczynowy – szczegółowe problemy

Związek przyczynowy – szczegółowe problemy Przyczynienie się poszkodowanego Spr. Schneider Electric – niejednolite rozumienie SPI: „Schneider sama przyczyniła się do powstania poniesionej przez nią szkody, przyjmując na siebie rzeczywiste ryzyko uznania za niezgodną z prawem, a posteriori, koncentracji prawidłowej pod względem prawnym, a w konsekwencji możliwości przymusowej odsprzedaży nabytych aktywów”. Brak przesłanki obiektywnej nieprawidłowości zachowania poszkodowanego? Związek przyczynowy – szczegółowe problemy

Przesłanki odpowiedzialności Skarbu Państwa

Przesłanki odpowiedzialności Skarbu Państwa Niezgodność z prawem Bezprawność ujmowana ściśle, Stwierdzenie tej niezgodności z prawem we właściwym postępowaniu – prejudykat. Naruszenia prawa materialnego lub przepisów postępowania. Orzeczenie niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni przepisami, z ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć albo wydane w wyniku szczególnie rażąco błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa (por. wyrok SN z 7 lipca 2006 r., I CNP 33/06, OSNC 2007, nr 2, poz. 35 i podobne orzecznictwo NSA). Szkoda Związek przyczynowy między działaniem a szkodą Wątpliwości co do możliwości stosowania konstrukcji legalnego zachowania alternatywnego. Przesłanki odpowiedzialności Skarbu Państwa

Specyfika przesłanek odpowiedzialności za niezgodne z prawem decyzje

Kwalifikowana bezprawność Bezprawność zbliża się do przesłanki winy Trudności z ustaleniem szkody prawnie relewantnej Problemy związane z ustaleniem związku przyczynowego, Legalne zachowanie alternatywne. Specyfika odpowiedzialności za niezgodne z prawem decyzje w spr. koncentracji

Problemy proceduralne

Problemy proceduralne Decyzja Prezesa UOKiK jako źródło odpowiedzialności Czy decyzja wydawana przez Prezesa UOKiK jest „ostateczna”? Nie przysługują od niej środki wzruszania decyzji przewidziane w k.p.a. (postępowanie o stwierdzenie nieważności decyzji lub postępowanie o wznowienie postępowania administracyjnego). Orzeczenia sądów powszechnych Skarga kasacyjna i skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Orzeczenia Sądu Najwyższego Problem prejudykatu. Orzeczenie ETS w spr. Traghetti – także najwyższa instancja sądowa podlega kontroli – dot. tzw. spr. Unijnych. Problemy proceduralne

Podsumowanie

Niewielka efektywność tej odpowiedzialności Skomplikowanie spraw z zakresu kontroli koncentracji Kwalifikowana bezprawność Restrykcyjna kwalifikacja szkody prawnie relewantnej Niewielka efektywność tej odpowiedzialności

Postulaty de lege ferenda Bezprawność kwalifikowana – ocena z punktu widzenia poszkodowanego Natężenie negatywnych konsekwencji dla poszkodowanego. Adekwatny związek przyczynowy Test conditio sine qua non, Adekwatność. Postulaty de lege ferenda

Dziękuję za uwagę! Maciej Syska Katedra Prawa Cywilnego, WPiA UW maciej.syska@gmail.com