treść w dobrej formie opracowali: Joanna Marlicka – (język polski) Krzysztof Dzierbicki – (informatyka)

Dłuto, pióro, prasa drukarska, maszyna do pisania i edytor tekstu tak można w skrócie podsumować dotychczasową historię utrwalania najważniejszego nośnika informacji naszej cywilizacji, jakim jest pismo.

Dzisiaj piszemy „na komputerze”, drukujemy „z komputera” umożliwiają to programy komputerowe zwane edytorami tekstu najpopularniejsze to: Word – element pakietu Office firmy Microsoft Writer – element pakietu OpenOffice firmy Sun Pages – element pakietu iWork firmy Apple

Różnica między mechanicznymi maszynami do pisania a komputerami polega na tym, że tekst pisany na maszynie do pisania jest od razu zamieniany na obraz, natomiast edytor tekstu przechowuje go w pamięci komputera w postaci ciągu liter. Obraz tych liter – wyświetlany na ekranie lub drukowany na papierze, z podziałem na strony, łamaniem linii itp. jest rzeczą wtórną, która może ulegać zmianie podczas formatowania tekstu, czyli nadawania mu stosownego wyglądu.

Trzeba podkreślić, że edytory wykonują „czarną robotę”, realizując wiele zadań dotyczących technicznej obróbki tekstu, które dla człowieka są bardzo pracochłonne i trudne do bezbłędnego wykonania.

CZCIONKI Używanie czcionek do tworzenia tekstu ma długą, bo ponad 500-letnią historię. Początkowo używano czcionek drewnianych, które z czasem zostały zastąpione czcionkami metalowymi. Skład odbywał się w drukarni bez udziału autora. Pokolenia poligrafów wypracowały zasady „dobrej edycji”, które sprawiały, że tekst był łatwiejszy w odbiorze dla czytelnika i zgodny z zasadami estetyki. Użycie komputera i zaawansowanego edytora tekstu umożliwia tworzenie przez autora publikacji w ostatecznej, gotowej do druku formie. Jednak, pomimo zmiany narzędzia, zasady „dobrej edycji” pozostają nadal aktualne i dlatego warto je poznać.

CZCIONKI Podstawową zasadą obowiązującą przy formatowaniu tekstu jest czytelność. Powinny jej służyć zastosowane rodzaje czcionek, odstępy i wyróżnienia.

CZCIONKI W komputerowych edytorach tekstu dostępnych jest wiele rodzajów czcionek, m.in. czcionki: szeryfowe i bezszeryfowe, cienkie i grube, wąskie i szerokie "pisanki". Wielkość (wysokość) czcionki określa się w punktach typograficznych (1 punkt = 0,376 mm)

CZCIONKI SZERYFOWE Czcionki szeryfowe (np. Times New Roman, Bookman Old Style) to takie, w których występują krótkie kreski stanowiące zakończenia liter - tzw. szeryfy. Zwiększają one dekoracyjność pisma oraz ułatwiają rozróżnianie niektórych znaków.

CZCIONKI BEZSZERYFOWE Czcionka bezszeryfowa czcionka o prostych zakończeniach kresek. Przykładem czcionki bezszeryfowej jest Arial lub Verdana.

CZCIONKI CIENKIE I GRUBE Czcionki grube (np. Impact) umożliwiają natychmiastowe zwrócenie uwagi odbiorcy, dlatego często wykorzystywane są w reklamie. Używa się ich także w tytułach i nagłówkach. Czcionki cienkie to podstawowy krój czcionki (np. Calibri)

CZCIONKI WĄSKIE I SZEROKIE Czcionki wąskie (np. Arial Narrow) przydają się wtedy, gdy na niewielkiej przestrzeni trzeba zmieścić jak najwięcej tekstu. Czcionki te są typowe m.in. dla ogłoszeń prasowych i haseł encyklopedycznych. Czcionki szerokie (np. Arial)

CZCIONKI „PISANKI” "Pisanki" to najrozmaitsze kroje pisma przypominające z wyglądu pismo odręczne (np. BarmeReczny, Comic Sans, Monotype Corsiva) "Pisanki" stosuje się w tekstach o uroczystym charakterze, np. w zaproszeniach, życzeniach, gratulacjach. Nie należy ich jednak nadużywać, ponieważ są mniej czytelne niż zwykłe czcionki.

Nie należy stosować więcej niż trzech rodzajów czcionek na stronie. CZCIONKI Przy wyborze określonej czcionki trzeba zwrócić uwagę na jej czytelność i estetykę. Należy również się zastanowić, czy dany rodzaj pisma pomoże osiągnąć cel wyznaczony tekstowi. Nie należy stosować więcej niż trzech rodzajów czcionek na stronie.

WYRÓŻNIENIA Wyróżnienia umożliwiają zwrócenie uwagi czytelnika na określony fragment tekstu. Trzeba jednak pamiętać, że należy wprowadzać je z umiarem, w sposób konsekwentny i jednolity. Sposoby wyróżnienia tekstu Pogrubienie(bold) Wersalki Kursywa Zmiana koloru czcionki lub tła

Pogrubienie(bold) Pismem pogrubionym zapisywane są zazwyczaj wyrazy lub wyrażenia, które mają przyciągnąć uwagę odbiorcy np.: nagłówki i tytuły. PAMIĘTAJ!!! Pismo pogrubione stosuj tylko wtedy, gdy takie wyróżnienie jest naprawdę potrzebne.

Wersalki Czcionka o wyglądzie wielkich liter alfabetu. Według polskiej pisowni stawiana jest na początku nazwy własnej i wyrazu rozpoczynającego nowe zdanie. Wersalikami wyróżnia się także niektóre części tekstu, np. tytuły.

"Kursywa” używana jest najczęściej do zapisywania: Kursywa zwana też italikiem to sposób wyróżnienia fragmentu tekstu polegający na użyciu pochyłej czcionki. "Kursywa” używana jest najczęściej do zapisywania: cytatów, wyrazów obcych, tytułów: utworów literackich, artykułów, filmów, dzieł sztuki.

Zmiana koloru czcionki "Zmiana koloru czcionki lub tła": Najłatwiejsze w czytaniu są czarne litery na jasnym tle. Jednak odpowiednie użycie koloru zwraca uwagę odbiorcy na wyróżniony element tekstu, podkreślając jego znaczenie. kolorowe czcionki lub tła spotykane najczęściej na plakatach, okładkach oraz w reklamach. PAMIĘTAJ: Nie umieszczaj długich tekstów na kolorowym tle, gdyż utrudnia to czytanie. Przy stosowaniu tego wyróżnienia, zadbaj o kontrast między barwą czcionki a kolorem tła, aby zagwarantować czytelność tekstu.

WYRÓŻNIENIA Użycie odpowiednich wyróżnień może zadecydować o estetyce oraz ułatwić czytelnikowi korzystanie z tekstu. Wyróżnienia mogą ożywić tekst, uwydatnić jego ważniejsze partie. Każde z wyróżnień ma inne właściwości uwydatnienia tekstu. Po dobraniu odpowiedniego zestawu należy go konsekwentnie używać w całym dokumencie.

UKŁAD STRONY Tekst nie wypełnia całej strony i jest otoczony marginesami. Marginesy powinny być na tyle duże, aby palce trzymające kartkę nie zasłaniały tekstu lub ilustracji. Strony najczęściej mają orientację pionową, ale możliwa jest orientacja pozioma.

UKŁAD STRONY Na marginesach górnym i dolnym mogą występować teksty nie należące do tekstu podstawowego, dodawane automatycznie na każdej stronie. Są to: stopka strony na dolnym marginesie i nagłówek na górnym. Najczęściej nagłówek lub stopka zawierają numerację stron i inne dodatkowe informacje powtarzające się na każdej stronie.

AKAPIT akapit to ustęp tekstu zaczynający się od nowego wiersza; wiersz początkowy takiego ustępu tekstu, zwykle wcięty, wiersz akapitowy; (Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych Władysława Kopalińskiego) Pojęcie akapitu w edytorach tekstu oznacza fragment tekstu między jednym a następnym naciśnięciem klawisza [Enter]. Na ekranie przy włączonej opcji pokazywania znaków formatowania każde naciśniecie [Enter] jest oznaczone ¶. Akapit może stanowić: pustą linijkę, fragment linijki lub kilka linijek.

Zmiana odstępów w pionie między wierszami i między akapitami Odstępy między wierszami (interlinia) określają ilość miejsca w pionie między wierszami tekstu w akapicie. Domyślnie odstępy te są pojedyncze. Odstępy między akapitami określają ilość miejsca powyżej i poniżej akapitu. Jeśli dany akapit ma wyraźnie odstawać od reszty tekstu na stronie lub jeśli wszystkie akapity w dokumencie mają być od siebie oddalone, można dobrać odstęp przed akapitem, po akapicie lub oba te rodzaje odstępów.

Korekta tekstu Korekta tekstu polega na sprawdzeniu jego formy pod względem ortograficznym, interpunkcyjnym, stylistycznym itd. Redagując dowolny tekst, powinniśmy zadbać o poprawność: językową - gramatyka, interpunkcja, ortografia, styl edytorską - literówki, niepotrzebne spacje, porządkowanie tekstu (rozplanowanie akapitów, tabel, rozdziałów), pojedyncze litery na końcu linii merytoryczną - terminologia, logika, czytelność, itp. antyplagiatową PAMIĘTAJ!!! Stosując znaki interpunkcyjne i zasady ortografii, wyrażasz szacunek wobec czytających.

Zasady formatowania krótkich form użytkowych Przy formatowaniu tekstów takich jak: Ogłoszenie, Zaproszenie, Instrukcja , Przepis, i inne należy przede wszystkim mieć na uwadze ich funkcjonalność. Czcionki, wyróżnienia czy odstępy między wierszami powinny być tak dobrane, aby dany tekst jak najlepiej służył wyznaczonemu celowi.

Zasady formatowania szkolnej pracy pisemnej

układ strony: pionowo marginesy: lewy – 3 cm prawy – 3 cm górny – 3 cm dolny – 3 cm stopka: nazwisko i imię autora oraz klasa (po stronie lewej) numer strony (po stronie prawej) stopka na stronie pierwszej pusta w dokumencie nie może być pustych wierszy

krój czcionki - Bookman Old Style (w całym dokumencie) kolor czcionki – czarny (w całym dokumencie) wielkość czcionki: strona tytułowa: » tytuł pracy – 28 pt, pogrubiona wyrównanie: w pionie –środek strony, w poziomie dowolnie » dane autora pracy – 16 pt, pogrubiona i pochylona wyrównanie: w pionie –dół strony, w poziomie do prawego marginesu reszta dokumentu – 14 pt, lista wypunktowana - dowolnie inne elementy formatowania (np. obramowanie strony, elementy graficzne, odstęp pomiędzy wierszami i akapitami) wg własnego uznania

PODSTAWOWE POJĘCIA W EDYCJI TEKSTU Dokument - jest to nazwa dla całego redagowanego tekstu, Akapit - jest to część tekstu pomiędzy dwoma naciśnięciami klawisza ENTER, Interlinia - zwiększony odstęp międzyliniowy, Wcięcie - jest to określenie odstępów dla tekstu od lewej i od prawej krawędzi kartki, Wcięcie akapitowe - jest to wcięcie zastosowane w pierwszej linii akapitu, Margines - jest to ilość wolnego papieru dookoła tekstu. Blok - jest to zaznaczony fragment dokumentu; może to być wyraz, fragment wiersza (akapitu), cały wiersz (akapit), i kilka akapitów lub też cały dokument, Nagłówek - jest to krótka informacja pojawiająca się u góry strony, Stopka - podobna informacja co w nagłówku, ale występująca na dole strony, Czcionka - jest to zestaw znaków drukarskich zapisanych w jednym pliku na dysku, Krój pisma - różne sposoby przedstawiania tej samej czcionki. Może to być pismo grube, kursywa, podkreślone, powiększone, pomniejszone itp., Justowanie - wyrównanie tekstu polegające na równomiernym rozłożeniu pomiędzy lewym i prawym marginesem strony Twarda spacja - Ctrl+Shift+Spacja - widoczna jest jako kółeczko (znaki ukryte), wstawiana jest zazwyczaj pomiędzy „w”, „i”, „z” a następny wyraz Podział strony – aby zacząć pisanie kolejnego rozdziału od nowej strony to zamiast wciskać klawisz Enter do chwili, kiedy kursor znajdzie się na nowej stronie, wstawmy tzw. znak podziału strony, używając kombinacji klawiszy Ctrl + Enter.

BIBLIOGRAFIA Herman Wilga, Słowa na czasie 2, Warszawa: Nowa Era, 2009 Piotr J. Durka, Informatyka dla Ciebie, Warszawa: Nowa Era, 2009

koniec opracowali: Joanna Marlicka – (język polski) Krzysztof Dzierbicki – (informatyka)