Anoreksja i bulimia opracowała mgr Dorota Sawicka

Zaburzenia odżywiania występują pod dwiema postaciami: jadłowstrętu psychicznego, czyli anoreksji (anorexia nervosa) oraz żarłoczności psychicznej, czyli bulimii (bulimia nervosa). Obydwie postacie są groźne dla zdrowia, a nawet życia chorej osoby.

Anoreksja-jadłowstręt psychiczny Jadłowstręt psychiczny jest chorobą – jak nazwa wskazuje - psychiczną, w której występuje spaczony obraz własnego ciała. Chorzy są przekonani, że są zbyt grubi, więc stosują dietę doprowadzającą do wyniszczenia organizmu. Nie przyjmują do świadomości swego ciężkiego stanu starając się utrzymać skrajnie niską masę ciała przez stosowanie diety, zwiększenie aktywności fizycznej a także innymi metodami.

Bulimia- żarłoczność psychiczna Bulimia, podobnie jak anoreksja jest chorobą o podłożu psychicznym. Są to okresowe napady żarłoczności z utratą kontroli nad ilością spożywanych pokarmów - są to ataki przymusu jedzenia, nad którymi pacjent nie potrafi zapanować. Chorzy na bulimię czują się głodni nawet bezpośrednio po jedzeniu. Bulimia jest tez czasem określana jako wilczy głód, wilczy apetyt.

Kto choruje na anoreksję? Najczęściej choroba jest stwierdzana u dziewcząt i młodych kobiet, szczególnie w wieku pomiędzy 13 a 14 rokiem życia oraz pomiędzy 17 a 18 r. ż. U chłopców i mężczyzn anoreksja pojawia się około 10-20 razy rzadziej.Na anoreksję chorują najczęściej osoby bardzo ambitne, dobre uczennice mocno przeżywające niepowodzenia.Chore na anoreksję bardzo często odnoszą sukcesy, mają wiele zajęć pozalekcyjnych i świetnie sobie radzą z nadmiarem obowiązków. Dążenie do doskonałości, wysokie aspiracje są wręcz jednym z następstw i objawów anoreksji. Chore cierpiące na anoreksje nieustannie się głodzą, co powoduje spadek masy ich ciała. Mimo znacznego wyniszczenie niektóre nadal są przekonane o własnej nadwadze. Niekiedy chore z pedanterią przygotowuję własne jedzenie. Na przykład kroją je na małe kawałki, a następnie bardzo precyzyjnie układają na talerzu.

Jak wygląda i jak zachowuje się osoba chora na anoreksję? Osobę z anoreksją charakteryzuje skrajnie szczupłe wyniszczone ciało, zaostrzają się rysy twarzy, skóra jest sucha, pokryta jest owłosieniem typu meszek, tkanka tłuszczowa prawie całkiem zanika. Mimo wyniszczenia taka osoba nadal uważa, że jest zbyt „gruba”. W tej chorobie istnieje zaburzone postrzeganie obrazu własnego ciała - chorzy nie zdają sobie sprawy z tego, jak bardzo są wyniszczeni, nie widzą swojej „chudości”. U tych osób występuje brak apetytu i wręcz niepohamowany wstręt do jedzenia. Osoby z jadłowstrętem psychicznym obsesyjnie myślą o jedzeniu ze strachem przed przybraniem na wadze. Starają się uzyskać jeszcze większe zmniejszenie masy ciała przez uprawianie intensywnych ćwiczeń fizycznych, stosowanie środków przeczyszczających i moczopędnych. Po posiłku uznanym za zbyt obfity poczucie winy powoduje prowokowanie wymiotów.

Cechy osobowości osoby chorej na anoreksję. U osób chorych na anoreksję występują charakterystyczne cechy osobowości: brak gotowości do nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi, odsuwanie się od innych, utrata przyjaciół. Perfekcjonizm - osoby chore są solidne, koncentrują się na nauce i pracy, cechuje je duża potrzeba sukcesu. Cechuje je także niepewność, lęk przed niepowodzeniami, nadmierny krytycyzm wobec siebie. Inne objawy anoreksji:Często spotykanymi objawami są bóle brzucha, wymioty, nietolerancja zimna, hipotermia i zaparcia. Niektórzy chorzy nadużywają środków przeczyszczających - w takich przypadkach zaparcia występują na przemian z biegunką. Serce bije zbyt wolno. U młodszych dziewcząt proces dojrzewania zostaje zatrzymany, następuje zmniejszenie objętości tkanki gruczołowej sutków, zwolnienie procesu wzrostu. U kobiet starszych następuje zatrzymanie miesiączki. Po ponadrocznym okresie trwania choroby pojawia się osteopenia, a następnie występują osteoporoza i złamania kości. Wraz z rozwojem choroby charakterystyczna jest coraz większa drażliwość, trudno jest spokojnie porozmawiać z osobą chorą na anoreksję.

Rozpoznanie choroby i powikłania choroby Rozpoznanie jadłowstrętu psychicznego lekarz opiera na trzech zasadniczych objawach: u kobiet brak miesiączki, obawie pacjenta przed przytyciem nawet w stanach skrajnego wyniszczenia organizmu, na spaczonym wyobrażeniu własnego ciała („jestem gruba” mimo znacznego wyniszczenia organizmu) i charakterystycznych (opisanych powyżej) cechach osobowości. Anoreksja prowadzi do poważnych zakłóceń biochemicznych oraz zaburzeń czynności wielu narządów i układów, groźnych dla życia. Współczynnik umieralności wynosi, w zależności od badań 5 do 20%, czyli nawet co piąta osoba chora na anoreksję może umrzeć. Część osób chorych niestety umiera. Najczęstszymi przyczynami śmierci osób chorych na anoreksje są zaburzenia układu sercowo-naczyniowego, infekcje (brak odporności) oraz samobójstwa (czynnik psychiczny). Powikłania somatyczne ustępują w trakcie leczenia lub po osiągnięciu prawidłowej masy ciała.

Leczenie anoreksji. Leczenie jadłowstrętu psychicznego powinno być prowadzone w wyspecjalizowanych ośrodkach przez wielodyscyplinarny zespół (między innymi psycholog, psychiatra, endokrynolog, dietetyk). W leczeniu należy uwzględnić psychoterapię indywidualną, zespołową i rodzinną oraz farmakologiczne leczenie przeciwdepresyjne. Wyniki leczenia nie są niestety zawsze zadawalające - występują nawroty choroby, a u znacznej części chorych rozwija się bulimia. Ocenia się, że u około 5% do 20% pacjentów choroba się pogłębia i dochodzić może do zgonu.

Jak zachowuje się osoba chora na bulimię? W początkowym okresie choroby pacjentki zwykle podejmują odchudzanie się, ograniczają jedzenie. W efekcie długich okresów głodzenia u pacjentek pojawiają się napady objadania się. Bulimiczki to najczęściej osoby mające niską samoocenę, niestabilne emocjonalnie, słabo odporne na stres i niepowodzenia. Często przeżywają poczucie osamotnienia, bezradności, beznadziejności, rozpacz i samotność. Zazwyczaj wiele od siebie oczekują, ale ponieważ nie wierzą we własne możliwości, nie podejmują działań. Istnieje duża sprzeczność pomiędzy idealnym obrazem własnej osoby a samopoczuciem i zachowaniem. Obawa przed przybraniem na wadze powoduje, że osoby te stosują diety aż do głodowania między napadami objadania się. Czasem intensywnie ćwiczą (pływanie, biegi, gimnastyka), prowokują wymioty oraz nadużywają środków przeczyszczających i moczopędnych. Bywa też tak, że po wymiotach odczuwają tak wielką ulgę, że przejadają się po to, aby je wywołać.

Kto choruje na bulimię? Bulimia występuje u nastolatków i ludzi młodych z dużą przewagą płci żeńskiej. Dokładna częstość występowania jest trudna do określenia z powodu ukrywania przez chorych tej dolegliwości. Mniej więcej połowa pacjentów z bulimią przebyła okres jadłowstrętu psychicznego (anoreksji). Okresem życia, w którym szczególnie często pojawiają się zaburzenia odżywiania jest okres młodzieńczy między 12 a 14 rokiem życia oraz między 18 a 21 rokiem życia. Ponadto wpływ na wystąpienie bulimii mają takie czynniki jak niska samoocena i towarzyszące im częste okresy niepokoju, które mogą łagodzić gwałtowne napady obżarstwa. Innym czynnikiem są stresujące wydarzenia życiowe (kłótnie, choroby, śmierć w rodzinie). Osoby z bulimią czasem traktują jedzenie jako namiastkę miłości - osoba, która czuje się osamotniona, pusta i niekochana, je, aby zrekompensować sobie te negatywne uczucia.

Problemy zdrowotne związane z bulimią. Przebieg choroby jest przewlekły, często z towarzyszącą depresją, niepokojem i utrudnionym kontaktem z rówieśnikami. Częste wymiotowanie może powodować schorzenia dziąseł i ubytki zębów, odwodnienie, zaburzenia równowagi elektrolitowej, a co za tym idzie - zaburzenia pracy serca. Dochodzić może też do uszkodzenie nerek, odwrócenie perystaltyki jelit, tężyczki, napadów padaczkowych, osłabienia mięśni, znacznego spadku masy ciała. W skrajnych przypadkach bulimia prowadzi do poważnych zaburzeń rytmu pracy serca, mogących spowodować śmierć.

Rozpoznanie choroby. Diagnoza bulimii nie sprawia zwykle lekarzowi wielu trudności, pod warunkiem, że pacjentka zdecyduje się ujawnić swoje dolegliwości. Choroba może być bowiem bardzo długo (nawet latami) ukrywana - z pozoru funkcjonowanie tych chorych nie jest bardzo zmienione. Badania wskazują, że upływa zwykle około 5 lat od momentu zachorowania do chwili zgłoszenia się do lekarza. Na pewno nie trzeba nikogo przekonywać, że wczesne zgłaszanie się do lekarza chroni przed utrwalaniem się objawów i przed wystąpieniem ewentualnych powikłań.Rozpoznanie bulimii lekarz opiera na określonych kryteriach. Są nimi: powtarzające się ataki niepohamowanego jedzenia, brak możliwości przerwania ataku jedzenia, występowanie co najmniej dwóch ataków tygodniowo przez ostatnie 3 miesiące, reagowanie na atak wywoływaniem wymiotów, użyciem środków przeczyszczających, wprowadzeniem głodówki lub intensywnych ćwiczeń fizycznych, stała nadmierna troska o wygląd zewnętrzny i masę ciała.

Leczenie bulimii. Bulimia jest chorobą poważną i trudną w leczeniu. W leczeniu bulimii stosuje się głównie psychoterapię, ponieważ obsesja chorych by nie być otyłym ma podłoże w zaburzonym obrazie własnej osoby. W zależności od rodzaju i formy prowadzonych oddziaływań psychoterapia może trwać od 2-3 miesięcy do dwóch lat. Najogólniej leczenie psychoterapeutyczne polega na stopniowym przyswajaniu strategii, sposobów radzenia sobie z sytuacjami stresującymi. Mniejsze zastosowanie znajdują niekiedy także leki przeciwdepresyjne.

Oparte na materiałach Zdrowie i medycyna- portal tematyczny