Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi Założenia projektowanych zmian Hanna Pręcikowska, Sylwia Senator na podstawie opracowania ; Agaty Samoraj, Mirosławy Pacuska doradcy metodyczni ( Kształcenie zintegrowane)

Tekst propozycji zmian dostępny www.men.gov.pl zakładka konferencje regionalne lub www.konferencje.gov.pl  Jak organizować edukację uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi? Przewodnik Założenia projektowanych zmian. Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Informator

Szkoła instytucją diagnozy i wsparcia ucznia o specjalnych potrzebach edukacyjnych

Uczeń o specjalnych potrzebach edukacyjnych: Uczniowie niepełnosprawni- posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego (z upośledzeniem umysłowym, słabo słyszący, słabo widzący, z autyzmem, z niesprawnością ruchową) Uczniowie przewlekle chorzy Uczniowie z ADHD Uczniowie z poważnymi zaburzeniami w komunikowaniu się. Uczniowie ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się (dysleksja, dyskalkulia) Uczniowie niedostosowani społecznie Uczniowie wybitnie zdolni

Podstawowe zmiany dotyczą: Powołania szkolnych zespołów do spraw specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów Ujednolicenia Indywidualnych Programów Edukacyjno- Terapeutycznych Wprowadzenia Karty Potrzeb i Świadczeń Wprowadzenia Programu Wsparcia Innych zmian organizacyjno- prawnych Zmiany w prawie oświatowym

W każdej szkole powstanie zespół do spraw specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów, który będzie musiał spotkać się przy udziale rodziców ucznia przynajmniej raz w roku. Skład zespołu: nauczyciel – wychowawca (odpowiedzialny za program i jego realizację.) wszyscy nauczyciele (!!!) realizujący tygodniowy wymiar godzin zajęć edukacyjnych specjaliści: psycholog, logopeda, terapeuci (np. mowy), rehabilitant, inni. przedstawicieli organu prowadzącego szkołę (na zaproszenie dyrektora), Przedstawiciel poradni psychologiczno-pedagogicznej opiekującej się szkołą (na wniosek dyrektora),

Do zadań zespołu należeć będzie w szczególności: rozpoznawanie przyczyn niepowodzeń szkolnych; rozpoznawanie specyficznych trudności w uczeniu się uczniów, w tym ryzyka dysleksji, na poziomie szkoły podstawowej; rozpoznawanie potencjalnych możliwości uczniów; rozpoznawanie indywidualnych potrzeb rozwojowych uczniów; określanie sposobów zaspokajania potrzeb uczniów; opracowywanie oraz ewaluacja indywidualnych programów edukacyjnych dla uczniów, w tym:

programów edukacyjno-terapeutycznych dla uczniów niepełnosprawnych lub niedostosowanych społecznie, programów wsparcia uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się, programów nauczania dla uczniów wybitnie zdolnych; planowanie – w szczególności na poziomie gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej – zadań z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego oraz ich realizacja; podejmowanie działań wychowawczych i profilaktycznych wynikających z programu wychowawczego szkoły i programu profilaktyki; planowanie zadań umożliwiających rozwijanie umiejętności wychowawczych rodziców i nauczycieli;

podejmowanie działań mediacyjnych i interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych; dokonywanie okresowej oceny efektywności udzielanego wsparcia,w tym prowadzonych zajęć specjalistycznych, rewalidacyjnych, socjoterapeutycznych; przedstawianie wniosków i zaleceń do dalszej pracy z uczniem. Ponadto zespół dokona przeglądu i oceny skuteczności świadczonej uczniowi pomocy oraz zatwierdzi zmiany w indywidualnych programach edukacyjnych

Indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny Indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny dla każdego ucznia niepełnosprawnego opracowuje zespół nauczycieli i specjalistów pracujących w szkole (wychowawca, nauczyciele przedmiotu, specjaliści), we współpracy z rodzicami Rola rodziców współtwórcy indywidualnych programów (udział w posiedzeniu zespołu ustalającego program), realizatorzy elementów programu edukacji w warunkach domowych, pełnoprawni uczestnicy procesu kształcenia i rewalidacji

Indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny powinien być: 1. Adaptacją podstawy programowej do możliwości uczniów niepełnosprawnych, w zależności od dysfunkcji. Ma być on o wiele dokładniejszy niż dotychczas. 2. Całkowicie autorskim programem. W zakresie funkcji terapeutycznej indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny powinien zawierać działania mające na celu nawiązanie z uczniem pozytywnego kontaktu emocjonalnego, usprawnianie zaburzonych funkcji, kompensowanie braków, wspieranie rozwoju umysłowego i społecznego, rozwijanie procesów poznawczych czy eliminowanie zachowań niepożądanych. Powinien także zawierać inne formy terapii.

Przy konstruowaniu IPET należy kierować się: informacjami o dziecku i jego specjalnych potrzebach, które pochodzą: 1) z wywiadów i rozmów z rodzicami, 2) z orzeczeń od lekarzy i specjalistów z obserwacji nauczyciela a) w jaki sposób się porusza b) jak się komunikuje c) jak pisze d) jak czyta e) jak wyraża swoje emocje i funkcjonuje w relacjach z innymi.

Można również skorzystać z gotowych narzędzi diagnostycznych, szczególnie w odniesieniu do dzieci z upośledzeniem umysłowym i dzieci autystycznych.

W indywidualnym programie edukacyjno-terapeutycznym powinny znaleźć się następujące informacje: 1. dane personalne ucznia, 2. krótka charakterystyka ucznia 3. opis grupy szkolnej 4. tygodniowy rozkład zajęć ucznia, a także: 5. zgoda rodziców na realizację programu, 6. podpis osoby odpowiedzialnej za przygotowanie programu (wychowawcy klasy) 7. informacja o zatwierdzeniu programu przez dyrektora szkoły.

IPET powinien także zawierać: Konkretne umiejętności, w które zamierzamy wyposażyć ucznia – cele edukacyjne (ogólne i szczegółowe); Cele powinny być krótkoterminowe (1-3 miesiące). treści nauczania. Program nauczania należy modyfikować w takim zakresie, jaki jest konieczny procedury osiągania celów (wymagań szczegółowych) – metody, formy , środki rodzaje pomocy i wsparcia przewidywane osiągnięcia ocenę osiągnięć ucznia – ocenę opisową ,czyli informację o przebiegu edukacji w zakresie spełniania wymagań szkolnych; ewaluację programu. Ewaluacji dokonują wszystkie strony zaangażowane w tworzenie i realizację programu.

Karta Potrzeb i świadczeń: będzie to dokument, który posiadałaby każda osoba do 21. roku życia, a w przypadku osób z głębokim upośledzeniem umysłowym – do 24./25. roku życia uczestnicząca w zajęciach prowadzonych w szkołach i placówkach systemu edukacji, u której stwierdzone zostały specjalne potrzeby rozwojowe (w przypadku dzieci od urodzenia do rozpoczęcia nauki w szkole) lub specjalne potrzeby edukacyjne

Czysta Karta Potrzeb i Świadczeń wydawana byłaby przez poradnię psychologiczno‑pedagogiczną opiekującą się szkołą. Specjaliści z poradni mieliby też obowiązek monitorowania realizacji zaleceń zawartych w Karcie. Karta Potrzeb i Świadczeń, byłaby wypełniana na bieżąco przez działający w szkole zespół ds. specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów

Karta Potrzeb i świadczeń to zintegrowany plan działań na kolejny okres, tworzony we współpracy ze wszystkimi zainteresowanymi i wymienionymi w karcie służbami: edukacji, zdrowia, pomocy społecznej oraz z rodzicami. Zespół taki spotykałby się w jednym miejscu i czasie (pomieszczenia szkolne, przedszkolne, itp.), i wspólnie konstruował plan działań, precyzyjnie określając co do kogo należy i w jakim terminie powinny być realizowane te działania.

Karta Powinna zawierać: dane osobowe dziecka/ucznia, diagnozę wynikającą z orzeczenia lub opinii rozpoznanie dokonane przez nauczycieli i specjalistów na poziomie szkoły – w przypadku ucznia nie posiadającego orzeczenia lub opinii diagnozę medyczną obszary funkcjonowania, w których uczeń potrzebuje wsparcia potencjalne zdolności i umiejętności dziecka zalecane świadczenia, pomagające rodzicom i władzom edukacyjnym w podejmowaniu decyzji dotyczącej formy spełniania obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, w tym propozycje form wsparcia na kolejny okres oraz sposobu ich realizacji, z określeniem czasu trwania i tygodniowego wymiaru godzin,

rodzaj udzielanego wsparcia i okres, w jakim było udzielane, okresowe oceny efektywności podejmowanych wobec ucznia działań.

Program wsparcia uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się (dysleksja, dysgrafia, dysortografia, dyskalkulia) Zindywidualizowany program wsparcia zawierać będzie elementy wsparcia, przygotowany przez nauczycieli i specjalistów. Program ten będzie dotyczył: dzieci posiadających opinię, dzieci, które zostały zdiagnozowane w szkole przez nauczyciela na pierwszym etapie edukacyjnych ( u których z obserwacji nauczyciela wynika, iż istnieje ryzyko pojawienia się specyficznych trudności w czytaniu, liczeniu, mówieniu). Będzie to możliwe dzięki nauczycielowi przedmiotu, który systematycznie pracuje z uczniem na co dzień.

Czynności nauczyciela przedmiotu powinny przebiegać zgodnie z planem skutecznych oddziaływań: dostrzeżenie oznak trudności, zaplanowanie i realizacja obserwacji dziecka, postawienie wstępnej hipotezy, zaplanowanie działań pomocowych, realizacja pomocy, sprawdzanie skuteczności, ewentualna modyfikacja planu, wzmocnienie pozytywnych zmian.

Nauczyciele przedmiotu, we współpracy ze specjalistami z poradni psychologiczno-pedagogicznych,powinni pozyskać wiedzę o rozpoznawaniu specyficznych trudności w uczeniu się i zdecydują o odpowiednich formach i sposobach udzielanego uczniowi wsparcia . Działania powinny być podejmowane we współpracy z rodzicami, z innymi nauczycielami, z pedagogiem szkolnym i innymi specjalistami, w tym również z poradni psychologiczno-pedagogicznej. Rolę koordynatora prac takiego zespołu nauczycieli może pełnić wychowawca

W sytuacji, gdy nauczyciel stwierdza, że stopień złożoności problemu wymaga specjalistycznej pomocy, informuje rodziców o potrzebie zgłoszenia się z dzieckiem do poradni psychologiczno-pedagogicznej. Udział ucznia w zajęciach o charakterze terapii pedagogicznej prowadzonej na terenie poradni jest wskazany dopiero wówczas, gdy nauczyciel wykorzysta wszystkie formy wsparcia na terenie przedszkola, szkoły czy placówki . W ocenianiu prac pisemnych ucznia ma być położony nacisk na zawartość merytoryczną pracy, a nie na popełnione błędy, charakterystyczne dla tych trudności.

Nauczyciele będą: indywidualizować pracę z uczniem w czasie obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjno – wychowawczych, prowadzić systematyczną obserwację ucznia i rozpoznawać specyficzne trudności w uczeniu się, w szczególności w klasie I ,ale nie później niż do końca pierwszego etapu edukacyjnego, dostosowywać metody i formy pracy do potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, współpracować z poradniami psychologiczno – pedagogicznymi, oraz z placówkami doskonalenia zawodowego nauczycieli w zakresie podnoszenia swoim kompetencji zawodowych niezbędnych do efektywnego wspierania ucznia.

Wspieranie uczniów wybitnie zdolnych Praca z uczniem zdolnym powinna zależeć od jego; predyspozycji, wieku i przyjąć formę indywidualnego programu wspierania jego rozwoju. Do pracy z takim uczniem oprócz nauczyciela bezpośrednio z nim pracującego powinni włączyć się (np.rodzice, psycholog, pedagog, specjaliści w jakiejś dziedzinie). Wsparciu ucznia zdolnego mogą służyć: - indywidualny program nauczania z jednego lub kilku przedmiotów i indywidualny tok nauki, - wcześniejsze rozpoczęcie nauki - promocje śródroczne i.t.p. Konkretne propozycje rozwiązań może przedstawić szkolny zespół do spraw specjalnych potrzeb edukacyjnych

Zmiany organizacyjno- prawne Nauczyciel wyrażą opinię, na podstawie której możliwe będzie – wspólnie z rodzicami ucznia – podjęcie decyzji o promowaniu ucznia klasy I lub II także w ciągu roku szkolnego lub niepromowaniu ucznia klas I-III, na poziomie szkoły, bez potrzeby uzyskania w tej sprawie opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej. Dyrektor będzie decydował, w jakich warunkach i formie uczniowie przystępują do sprawdzianu i egzaminu gimnazjalnego dostosowanego do ich indywidualnych potrzeb. Na podstawie opinii zespołu do spraw specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów, zaświadczenie lekarskie lub – jak dotychczas – opinia poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Ujednolicone zostaną terminy wydawania opinii o specyficznych trudnościach w uczeniu się poprzez wskazanie, że wydaje się ją nie później niż do ukończenia szkoły podstawowej, z tym, że w przypadku ucznia przystępującego do sprawdzianu nie wcześniej niż po ukończeniu klasy III i nie później niż do końca września roku szkolnego, w którym przeprowadzany jest sprawdzian. Wydana opinia ważna będzie przez cały okres edukacji szkolnej. Rola poradni psychologiczno-pedagogicznej; opiniowanie i orzekanie, ale przede wszystkim: - specjalistyczna, pogłębiona diagnoza uczniów, w szczególności w sytuacjach, gdy udzielone w przedszkolu, szkole czy placówce wsparcie okaże się niewystarczające,

wsparcie (przez specjalistów zatrudnionych w poradni) nauczycieli przedszkoli, szkół i placówek w tworzeniu indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych oraz innych programów wspierających rozwój ucznia. zobowiązane będą do udzielania wsparcia metodycznego i merytorycznego nauczycielom organizującym pomoc psychologiczno-pedagogiczną uczniom, w tym organizowania i prowadzenia konsultacji i szkoleń, odpowiednio do zgłaszanych potrzeb,

Poszerzona zostanie świadczona w szkole pomoc psychologiczno-pedagogiczna o: prowadzenie obserwacji pedagogicznych mających na celu poznanie możliwości i potrzeb rozwojowych dziecka, - ocenę podejmowanych działań przez powołany w szkole zespół do spraw specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów, - poszerzenie zadań pedagoga i psychologa szkolnego, którzy będą zobowiązani do współpracy z nauczycielami i specjalistami zatrudnionymi w szkole przy opracowywaniu indywidualnych programów edukacyjnych - indywidualizację pracy z każdym uczniem, na każdych zajęciach

Zmiany zatem wiążą się z: • Wpisaniem w zakres zadań nauczycieli przedmiotu indywidualizacji pracy z uczniem, • Dodaniem nowego zadania dla przedszkola i szkoły, polegającego na rozpoznawaniu specyficznych trudności w uczeniu się, w tym ryzyka dysleksji, • zobowiązaniem nauczycieli do opracowywania, we współpracy z innymi nauczycielami i specjalistami, indywidualnego programu pracy z uczniem ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się oraz uczniem zdolnym,

• obowiązkiem monitorowania pracy z dzieckiem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i dokumentowanie podejmowanych działań, • okresową ocenę efektywności udzielanego uczniowi wsparcia przez działający w szkole zespół, • monitorowaniem na poziomie szkoły efektywności udzielanego dziecku wsparcia psychologiczno-pedagogicznego, • możliwością zwolnienia uczniów z afazją z nauki drugiego języka obcego, • rezygnacją z możliwości niepromowania ucznia lub nieukończenia szkoły przez ucznia z naganną oceną zachowania,

•Dodanie do obowiązujących regulacji konieczności przygotowywania na obowiązkowy sprawdzian oraz egzamin gimnazjalny zestawów zadań dostosowanych do rodzaju niepełnosprawności wszystkich uczniów •Uczniowie w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych powinni mieć zagwarantowany dostęp do informacji, doradztwa i poradnictwa edukacyjno – zawodowego, co umożliwi młodzieży przygotowanie się do wyboru dalszego kształcenia i zawodu.

Nowelizacje aktów prawnych Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. Nr 11, poz. 114) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 11 grudnia2002 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. z 2003 r. Nr 5, poz. 46)

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. Nr 19, poz. 167) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz ośrodkach (Dz. U. Nr 19, poz. 166)

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 marca 2005 r. w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych, warunków pobytu dzieci i młodzieży w tych placówkach oraz wysokości i zasad odpłatności wnoszonej przez rodziców za pobyt dzieci w tych placówkach (Dz. U. Nr 52, poz. 467) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 11 grudnia 2002 r. w sprawie ramowego statutu publicznej poradni psychologiczno- pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej (Dz. U. Nr 223, poz. 1869)

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola i publicznych szkół (Dz. U. Nr 61, poz. 624 z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 83, poz. 562 z późn. zm.)

Uwagi należy przesyłać: MEN- dzse_men@men.gov.pl. Zarząd Główny ZNP- Zespół Polityki Edukacyjnej- zdspe@znp.edu.pl