Globalny raport konkurencyjności 2013-14 Piotr Boguszewski, Instytut Ekonomiczny NBP Globalny raport konkurencyjności 2013-14 Światowego Forum Gospodarczego Warszawa, 4 września 2013 roku

Spis treści 1 GRK – uwagi wprowadzające 2 Świat 3 Pozycja Polski 4 Globalny raport konkurencyjności 2013-14 2 Spis treści 1 GRK – uwagi wprowadzające 2 Świat 3 Pozycja Polski 4 Globalne tendencje długookresowe 5 Wnioski 6 Załącznik

Globalny raport konkurencyjności – uwagi wprowadzające 3 1 Globalny raport konkurencyjności – uwagi wprowadzające

Globalny raport konkurencyjności 2013-14 Znaczenie raportu Konkurencyjność – kategoria złożona i niejednoznaczna Globalny Raport Konkurencyjności: KOMPLEKSOWY – wiele wymiarów (ponad 100 zmiennych) SYNTETYCZNY – agregacja miar cząstkowych (miara ogólna, 3 przęsła i 12 filarów) PRZEKROJOWY – wiele krajów (ok. 150 – systematyczny wzrost) i regionów DYNAMICZNY – jest historia procesów (od 2005 r. i dłużej - EOS) UNITARNY – prawie niezmienna metodyka, jednakowa dla wszystkich krajów Istotne znaczenie informacyjne: Efekt syntetyczności – łatwy powszechny przekaz oraz interpretacja Ważne źródło szybkiej „preselekcji” biznesowej, w tym komparatywnej Konkurencyjność ważna dla polityki pieniężnej: Interakcje wzajemne i wielopłaszczyznowe Polityka pieniężna  kurs konkurencyjność: skutki krótko- (dobre) i długookresowe Konkurencyjność a zdolność absorpcji szoków: wyższa  większa

Globalny raport konkurencyjności 2013-14 5 Procedura badawcza Narodowy Bank Polski od 2009 r. współuczestniczy w pracach nad Raportem: W warstwie konsultacji metodologicznych W procesie badawczym – przeprowadzenie corocznego EOS wśród krajowych przedsiębiorców W procesie analitycznym – krajowa prezentacja Raportu W szeroko rozumianym obszarze edukacyjnym Szczególna rola Oddziałów Okręgowych NBP W obecnym roku ponad 200 ankiet Próba zgodna z ogólną metodyką Raportu: o charakterze pół-panelu (ok. 50% respondentów z ubiegłego roku) Reprezentująca sektory (Rolnictwo, Przemysł, Usługi) zgodnie z ich rolą w polskim PKB 50% udział firm MSP W Raporcie inna definicja firmy dużej – ponad 500 zatrudnionych. W Polsce praktycznie trudno znaleźć takie podmioty w Rolnictwie Badanie przeprowadzone w okresie luty-kwiecień 2013 r.  może być pewien wpływ w otoczeniu punktów zwrotnych koniunktury

Globalny raport konkurencyjności 2013-14 6 2 Świat

Świat - panorama Mapa 1. Świat - wartości GCI w 2013 r. Globalny raport konkurencyjności 2013-14 7 Świat - panorama Mapa 1. Świat - wartości GCI w 2013 r.

Globalny raport konkurencyjności 2013-14 8 Świat – skala zmian w 2013 r. SKALA ZMIAN WZROSTY SPADKI BEZ ZMIAN 9,8 1-2 12,6 16,1 3-5 6-10 11,2 14,7 11-15 2,8 5,6 > 15 0,7 4,2 Tabela 1. Częstość zmian w rankingach w okresie 2012-13 [w %] Rozkład dość typowy Wyraźnie większy odsetek dużych spadków (>15) i mniejszy - dużych wzrostów Rys. 1. Częstości rocznych zmian pozycji w rankingach w latach 2006-13 [w %]

Globalny raport konkurencyjności 2013-14 9 Top 10 Grupa stabilna – od 2005 r. 10 miejscowe podium dzieli zaledwie 13 krajów. 6 pierwszych miejsc – te same kraje „Ścisłe” podium bez zmian w stosunku do poprzedniego roku. Od 2009 r. nieprzerwanie na pierwszym miejscu Szwajcaria Poprawa pozycji USA, Niemiec i Hongkongu Wlk. Brytania – zamyka stawkę (pogorszenie) i nie wraca do pozycji sprzed 2007 r. KRAJ 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 SZWAJCARIA 4 2 1 SINGAPUR 6 8 7 5 3 FINLANDIA NIEMCY USA SZWECJA 9 HONGKONG 10 HOLANDIA JAPONIA WLK. BRYTANIA KANADA DANIA TAJWAN Tabela 2. Top 10 rankingu GCR w latach 2005-13 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WEF Bezpośredni wpływ kryzysu na rankingi – ograniczony. W dłuższej perspektywie widać jednak „poszkodowanych” – wciąż USA oraz Wielka Brytania (na granicy wypadnięcia - z Japonią).

Perspektywy gospodarcze - oczekiwania Globalny raport konkurencyjności 2013-14 10 Perspektywy gospodarcze - oczekiwania „JAK OCENILIBY PAŃSTWO PERSPEKTYWY GOSPODARCZE PAŃSTWA KRAJU W CIĄGU KOLEJNYCH 12 MIESIĘCY? 1-PRAWDOPODOBIEŃSTWO RECESJI, 7 – SILNY WZROST” Po wyraźnej poprawie na przestrzeni 2010 r. – od 2011 r. stagnacja oczekiwań ogółem W niektórych grupach – pogorszenie w 2013 r. ( I, III, IV). W grupie IV - głębokie Poprawa w grupie II (Polska) Najlepsze oczekiwania w najniższych grupach (IV, V) Rys. 2. Oczekiwane perspektywy gospodarcze w latach 2009-13 (mediany – przebiegi wygładzone)

Globalny raport konkurencyjności 2013-14 11 3 Pozycja Polski

Pozycja Polski w rankingu w latach 2005-13 Globalny raport konkurencyjności 2013-14 12 Pozycja Polski w rankingu w latach 2005-13 Spadek o 1 miejsce – na 42. Indeks – bez zmian. Sukces czy „stanie w miejscu”? Czynniki podstawowe - dość słabe i stabilne od 2005 r. Lekki wzrost Efektywność – pewien spadek (-4) Źle i coraz gorzej z innowacyjnością (-4) Co z filarem FVII? Jest m.in. problem odpływu siły roboczej. Też efekt techniczny zmiany pytania INSTYTUCJE INFRASTRUKTURA OTOCZ. MAKRO ZDR. I SZKOLN. ELEM. SZKOLN.WYŻSZE EFEKT. RYNKU DÓBR EFEKT. RYNKU PRACY ROZW.RYN.FINAN. OTWARTOŚĆ TECHN. WIELKOŚĆ RYNKU ZŁOŻONOŚĆ BIZNESU INNOWACYJNOŚĆ Rys. 3. Pozycja konkurencyjna Polski w latach 2006 - 13 Źródło: Na podstawie Raportów Rocznych Światowego Forum Gospodarczego

Globalny raport konkurencyjności 2013-14 Polska - bariery Ranking problemów – praktycznie niezmienny od wielu lat. Dominacja nieprzejrzystości i złożoności systemu podatkowego Najgłębszy spadek ocen r/r dotyczył: oczekiwanego wzrostu gosp., efektywności reform i rządzenia, komunikacji społecznej pomiędzy biznesem i innymi grupami, podatkowych zniekształceń konkurencyjności Najwyższy wzrost ocen r/r obejmował: jakość dróg i infrastruktury drogowej, dostępność Internetu, komunikację na forach społecznościowych, równouprawnienie kobiet (płace, zatrudnienie) Rys. 4. Bariery rozwoju Polski w 2013 r. – ranking (w %).

Polska w Europie Środek stawki Dużo lepiej niż gorące południe Globalny raport konkurencyjności 2013-14 14 Polska w Europie Środek stawki Dużo lepiej niż gorące południe Od czołówki dzielą jednak dwie „długości” Z wyjątkiem Estonii (32) nie ma przed nami żadnego kraju postsocjalistycznego Dość blisko Czechy (46) oraz Litwa (48) Mapa 2. Wartości GCI w Europie w 2013 r. Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych Światowego Forum Gospodarczego

Globalny raport konkurencyjności 2013-14 15 Polska a konkurenci Rys. 6. Współczynnik zmienności GCI w otoczeniu konkurencyjnym Polski Spadek o 1 pozycję w rankingu wynikiem wyprzedzenia przez 3 kraje (Indonezję, Maltę oraz Azerbejdżan - nawet z 50 pozycji) i wyprzedzenia 2 krajów (Czech i Bahrajnu) W porównaniu z 2012 r. – większa intensywność zmian (suma wejść i wyjść) Homogenizacja otoczenia Polski (+/-5 pozycji) Rys. 5. Kraje wyprzedzające i wyprzedzane przez Polskę w rankingu – w relacji do poprzedniego roku – w latach 2006-13 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WEF

Globalny raport konkurencyjności 2013-14 16 Polska a konkurenci c.d. W odniesieniu do krajów postsocjalistycznych – relacje podobne do notowanych w 2012 r. w krajach o niższym rankingu w 2005 r. niż Polska Z grupy 7 krajów, które wyprzedzały Polskę w 2005 r. pozycję tę zachowała w 2013 r. tylko Estonia i pięć ma gorszą pozycję niż w 2005 r. Czechy spadły poniżej poziomu Polski Węgry i Słowenia pogłębiły dystans Blisko naszych ocen są Łotwa i Litwa, przy czym Łotwa wyraźnie bliżej niż w 2012 r. Rys. 6. Polska na tle krajów postsocjalistycznych w latach 2005-13

Globalne tendencje długookresowe Globalny raport konkurencyjności 2013-14 17 4 Globalne tendencje długookresowe

Długookresowe zmiany w rankingach - świat Globalny raport konkurencyjności 2013-14 18 Długookresowe zmiany w rankingach - świat Mapa 3. Zmiany pozycji konkurencyjnej krajów w latach 2006 - 13 Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych Światowego Forum Gospodarczego

Długookresowe zmiany w rankingach – świat c.d. Globalny raport konkurencyjności 2013-14 19 Długookresowe zmiany w rankingach – świat c.d. Dość mało zieleni Ameryka Pn, – brak poprawy sytuacji praktycznie na całym obszarze. W przypadku USA – dość głębokie (-4) Wysoka dynamika dużego obszaru Ameryki Pd. -zwłaszcza w Brazylii Silne pogorszenie pozycji Argentyny i Wenezueli Europa – rozwój głownie „pasa centralnego” Widoczne osłabienie pozycji konkurencyjnej W, Brytanii, Hiszpanii, Portugalii, Grecji Pogorszenie sytuacji Rosji Słabsza sytuacja Republik Nadbałtyckich Polska – zieleń Afryka – kontynent z najwyższym udziałem „przegranych” Azja – zróżnicowana z rosnącą pozycją Chin i Indonezji Indie – „dziecko, które szybko rośnie, ale ma ciasne buty” : nieadekwatny rozwój infrastruktury, korupcja, niestabilność polityczna, Problem „otoczenia” - Pakistan Australia – pewne pogorszenie sytuacji

Globalny raport konkurencyjności 2013-14 Wyścig w tłoku? Udział krajów, których pozycja w rankingu zmienia się, rośnie niemal monotonicznie od 2006 r. - narasta walka konkurencyjna. Zmiany w dużej części przez „wypychanie” Jedyne przejściowe „zastygnięcie” – w 2009 r. Kryzys? Stale (od 2005 r.) utrzymuje się bariera wejścia do czołówki – duży skok punktacji, znajdująca się na ok. 25-30 pozycji rankingu. Polska widocznie przybliżyła się do jej granicy Czołówka peletonu dość zwarta. W 2005 r. był duży dystans do lidera. Teraz jest mniejszy Rys. 7. Udział krajów, których ranking uległ zmianie (lewy górny panel), wzrostów i spadków w rankingu (prawy górny panel) w latach 2006-13 oraz rozkład punktacji wg. rankingu (dolny panel) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WEF

Jak łatwo wyjść z grupy? Najbardziej hermetyczna Grupa I Globalny raport konkurencyjności 2013-14 21 Jak łatwo wyjść z grupy? POZIOM ROZWOJU W 2009 R POZIOM ROZWOJU W 2013 R. GRUPA 1 GRUPA 2 GRUPA 3 GRUPA 4 GRUPA 5 RAZEM 94,6 5,4 0,0 37 7,1 85,7 14 20,0 76,0 4,0 25 6,3 37,5 50,0 16 5,7 14,3 80,0 35 Tabela 5. Udział krajów, których ranking uległ zmianie (górny panel) oraz rozkład punktacji wg. rankingu (dolny panel) Najbardziej hermetyczna Grupa I Dwa kraje z niższych grup (Katar, Bahrajn) awansowały do Grupy I Najwięcej awansów – z Grupy IV (połowa krajów) W zakresie rozkładu punktacji – w okresie 2009-13 niewiele się zmieniło Grupy I, II oraz V cały czas dzielą duże różnice poziomów Rys. 8. Mediany indeksów GCI w klasach rozwoju w latach 2009-13 Pewną konwergencję można obserwować w grupach III oraz IV Dalsza ucieczka Grupy I, choć nieco słabiej w 2013 r.

Ile się napracować by awansować? Globalny raport konkurencyjności 2013-14 22 Ile się napracować by awansować? WARTOŚĆ ODCH.STD. t - STAT R2 PRZEDZ. UFNOŚCI 2007 α 53,90 4,19 12,85 0,59 45,60 62,21 CONST -2,67 0,41 -6,66 -3,46 -1,87 2008 52,99 3,19 16,62 0,69 46,68 59,30 -2,61 0,32 -8,05 -3,25 -1,97 2009 51,75 3,01 17,20 0,70 45,79 57,70 1,91 5,94 1,28 2,55 2010 53,92 3,82 14,12 0,61 46,36 61,48 -3,35 -8,33 -4,14 -2,55 2011 52,72 16,50 0,67 46,40 59,04 -2,34 0,29 -8,13 -2,91 -1,77 2012 66,62 3,09 21,57 0,77 60,51 72,73 -0,72 -2,49 -1,30 -0,15 2013 62,75 3,03 20,68 0,75 56,75 68,75 -0,62 0,319 -1,96 -1,24 0,00 Interpretacja stałej – jak przesuwamy się w rankingu, gdy podtrzymujemy status. Gdy c > 0  awansujemy (i odwrotnie) Dodatnia stała – tylko w 2009 (w kryzysie trudno utrzymać nawet status quo?) Znaczenie stałej obecnie maleje ~ 0 I rośnie α – nie ma awansu bez wysiłku, ale niezbędna poprawa jest coraz mniejsza (ale wysiłek większy - efekt korka: trudniej?) TABELA 6. Oceny parametrów równania (1) Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych Światowego Forum Gospodarczego

Globalny raport konkurencyjności 2013-14 23 Kto „musi” awansować? ROK LICZBA KRAJÓW WIELKOŚĆ GRANICZNA MEDIANA IV ĆWIARTKI 2007 12 0,15 0,04 2008 22 0,14 0,03 2009 1 0,02 2010 30 0,38 0,05 2011 29 2012 11 2013 8 0,21 Tabela 7. Liczna krajów, w których ranking uległ pogorszeniu mimo poprawy indeksu GCI oraz statystyki IV ćwiartki (maksimum oraz mediana) Roczna poprawa indeksu GCI nie zawsze prowadzi do poprawy pozycji w rankingu. Więcej – są kraje, które mimo tego spadają. Bywa też odwrotnie. W 2010 r. maksimum takich przypadków – czy efekt kryzysu i „twórcza destrukcja”? Rys. 9. Zmiany indeksu GCI a zmiany pozycji w rankingu w latach 2012-13

Globalny raport konkurencyjności 2013-14 24 5 Wnioski

Globalny raport konkurencyjności 2013-14 25 Wnioski W warunkach globalizacji dużo łatwiejszy i szybszy przepływ czynników produkcji, w tym wiedzy i technologii Konkurencyjność będzie głównym elementem różnicującym kraje – X. Sala-i-Martin Raporty GCR wskazują na narastanie walki konkurencyjnej W dłuższym okresie - trudno zachować lub poprawić pozycję Czołówka rankingu – dość stabilna i z wynikami wyraźnie lepszymi niż pozostali (bariera) Po okresie dużej poprawy w latach 2009-10 Polska praktycznie „stoi” w miejscu – sukces czy problem? Czego oczekujemy od polityki gospodarczej? Na tle krajów postsocjalistycznych sytuacja jest jednak wyraźnie lepsza Głównym problemem Polski – innowacyjność. Sytuacja nadal pogarsza się. Mocną stroną m.in. wielkość rynku i rozwój sektora finansowego Spore sukcesy w obszarze technologii komunikacji (drogi, Internet, infrastruktura) przy pogarszającej się jakości komunikacji społecznej

Globalny raport konkurencyjności 2013-14 26 6 Załącznik

Polska – efekt II ligi. Problem wag Globalny raport konkurencyjności 2013-14 27 Polska – efekt II ligi. Problem wag PRZĘSŁO 2013 2012 2011 2010 2009 I 31,2 28,7 31,7 40,0 II 50,0 III 18,8 21,3 18,3 10,0 PKB Demografia Kurs TABELA 3. WAGI PRZĘSEŁ W LATACH 2009-13 Skutek: wraz ze zmianami PKB/pc. (w USD) zmienia się rola przęsła III – w Polsce najsłabszy element. Wzrost PKB (jak i wzmocnienie złotego) ceteris paribus „dołują” więc indeks W 2012 r. – efekt poprawy w II i III przęśle całkowicie pochłonięty przez ruchy wag (~1:1 – efekt wag ujemny) W 2013 r. – efekt wag dodatni i w 90% wchłonął ujemny efekt zmiany ocen. W stałych wagach byłby spadek indeksu (o ok. 0,02)Bahrajn, Turcja przed? PRZĘSŁO 2013 2012 2011 2010 I 4,72 4,66 4,70 4,7 II 4,60 4,69 4,61 4,6 III 3,65 3,66 3,64 3,8 GCI 4,46 4,56 Tabela 4. Oceny1/ przęseł w latach 2010-13

Globalny raport konkurencyjności 2013-14 28   POZIOM I PRZEJŚCIE Z I DO II POZIOM II PRZEJŚCIE Z II DO III POZIOM III GDP p.c. (USD) <2,000 2,000–2,999 3,000–8,999 9,000–17,000 >17,000 α1 60% 40–60% 40% 20–40% 20% α2 35% 35–50% 50% α3 5% 5–10% 10% 10–30% 30% Źródło: Opracowanie własne na podstawie Raportów Konkurencyjności Światowego Forum Gospodarczego