Ryzyko finansowe a kryzys finansowy Maciej Lewicki

Kryzys finansowy W gospodarce rynkowej występują cykle koniunkturalne. Co jakiś czas następuje większe wahnięcie, zwane kryzysem. Kryzys zwykle jest spowodowany działaniami podyktowanymi pozytywnymi przesłankami, jednak w dłuższym okresie przynoszącymi negatywne skutki…

Geneza obecnego kryzysu 1998 – Prezydent USA Bill Clinton naciska na upowszechnienie kredytów hipotecznych 2001 - Po wyborze George'a W. Busha na prezydenta, w celu pobudzenia gospodarki za pomocą zastrzyku nowych kredytów, przeprowadza zmianę ustaw w kierunku liberalizacji przepisów dotyczących ochrony przed nadmiernym ryzykiem banków i towarzystw ubezpieczeniowych. Pozwoliło to bankom udzielać kredytów znacznie większej liczbie osób o niższych dochodach.

Geneza obecnego kryzysu 2001 - Pęknięcie internetowej bańki giełdowej, a także afera ENRON. Ceny akcji zaczęły mocno spadać, co rodziło obawy o wzrost gospodarczy. 2002 - Fed pod kierownictwem Alana Greenspana postanowił obniżać stopy procentowe, w wyniku czego w roku 2002 osiągnęły one poziom 2%. W sytuacji inflacji wyższej od oficjalnych stóp procentowych, pieniądz znalazł lepszą lokatę w postaci nieruchomości. Ceny nieruchomości zaczęły stopniowo piąć się w górę. Jednocześnie niskie stopy procentowe pozytywnie motywowały do zaciągania kredytów hipotecznych.

Geneza obecnego kryzysu 2004 – Fed zaczyna podwyższać stopy, by uniknąć walczyć z inflacją. Tym samy zwiększa obciążenia odsetkami kredytobiorców i powoduje, że coraz więcej kredytów jest zagrożonych. Podniesienie stóp do 5% spowodowało, że ceny nieruchomości zaczęły spadać. 2006 – Fed obniża gwałtownie stopy procentowe do 2%, jednak nie przynosi to oczekiwanego rezultatu. Ceny nieruchomości dalej spadają, a co za tym idzie instytucje finansowe, które inwestowały w nieruchomości tracą.

Kryzys finansowy Od 2007 roku mamy do czynienia z kryzysem finansowym. 2008 - Straty banków okazały się tak duże, że w marcu i kwietniu główne banki USA (Merrill Lynch, Goldman Sachs, Morgan Stanley, Lehman Brothers, Citigroup) zostały pospiesznie dokapitalizowane przez rząd USA, by zapobiec upadłości.

Kryzys finansowy 15 września 2008 roku czwarty co do wielkości bank inwestycyjny Lehman Brothers, po bezowocnej próbie uzyskania pomocy od banku centralnego USA (Fed), ogłasza upadłość. Spadek zaufania do banków Spadek zaufania na rynku międzybankowym i obniżenie płynności finansowej banków Efekt domina

Kryzys finansowy w Polsce Początkowo za główne zagrożenia uważano takie zjawiska jak: niebezpieczną zależność wartości złotego od spekulacyjnych inwestycji krótkoterminowych, wysokie zadłużenie państwa, wysoki udział importu w produkcji, wysoki udział w zagranicznych instytucji we własności polskich banków.

Kryzys finansowy w Polsce Potem pojawiły się inne czynniki powodujące przeniesienie się skutków światowego kryzysu do Polski: ograniczenie akcji kredytowej przez banki, atak spekulacyjny na polską walutę i znaczne obniżenie wartości złotego problemy finansowe w przedsiębiorstwach z opcjami walutowymi. Jednak na tle pozostałych gospodarek europejskich sytuacja Polski była oceniana bardzo pozytywnie.

Kryzys finansowy w Polsce Nie oznacza to jednak, że możemy spać spokojnie. Żyjemy w świecie rynków globalnych i ponadnarodowych powiązań kapitałowych, co powoduje, że skutki kryzysu będą odczuwalne również w Polsce. Przed nami trudne czasy…

Nowa Umowa Kapitałowa Bazylea I (Bazylejska Umowa Kapitałowa) – współczynnik wypłacalności czyli relacja funduszy własnych banku do aktywów bilansowych i pozabilansowych zobowiązań nie powinna być niższa niż 8% Bazylea II - Bezpieczeństwo sektora bankowego oparte na trzech filarach: Ocena minimalnych wymogów kapitałowych, Analiza nadzorcza Dyscyplina rynkowa.

Bazylea II – Filar I Dotyczy szacowania sumy minimalnych wymogów kapitałowych z tytułu ryzyka kredytowego, rynkowego i operacyjnego. Minimalne wymogi kapitałowe opierają się na trzech podstawowych elementach: definicji kapitału regulacyjnego, aktywów ważonych ryzykiem oraz minimalnego wskaźnika relacji kapitału do aktywów ważonych ryzykiem, który przybiera następującą postać: R = [FW / AWR + 12,5 * (WKRR + WKRO)] * 100% gdzie: R – współczynnik wypłacalności, FW – fundusze własne, AWR – suma aktywów i zobowiązań pozabilansowych ważonych ryzykiem, obliczona dla ryzyka kredytowego, WKRR – wymogi kapitałowe z tytułu ryzyka rynkowego, WKRO – wymogi kapitałowe z tytułu ryzyka operacyjnego. Ogólny współczynnik wypłacalności nie może być niższy niż 8%. Kapitał regulacyjny (fundusze własne) dzieli się na trzy kategorie: kapitał podstawowy, kapitał uzupełniający oraz kapitał III kategorii.

Bazylea II – Filar II Określa podstawową rolę nadzoru bankowego jako: zachęcanie banków do stosowania wewnętrznych modeli szacowania wymogów kapitałowych i ustalenie docelowych kapitałów zgodnych z profilem ryzyka w danym banku oraz wewnętrznymi technikami kontroli ryzyka.

Bazylea II – Filar III zobowiązuje banki do zachowania odpowiedniej dyscypliny rynkowej, upoważniając je do ujawniania informacji na temat ich profilu ryzyka oraz poziomu kapitalizacji.

Bazylea III Uchwalona 26 lipca 2010 roku Ma obowiązywać od 2019 roku Zawiera: Capital conservation buffer – bufor kapitałowy Countercyclical capital buffer – bufor antycykliczny Podnosi wymogi kapitałowe Leverage ratio – współczynnik lewarowania (udzielania finansowania przy małym udziale kapitału początkowego) i ogranicza taką działalność.

Rodzaje ryzyka bankowego Ryzyko kredytowe Ryzyko rynkowe Ryzyko stóp procentowych Ryzyko kursów walutowych Ryzyko płynności Ryzyko operacyjne Ryzyko adekwatności kapitałowej

Rodzaje ryzyka bankowego Ryzyko kredytowe – prawdopodobieństwo nie wypełnienia przez kontrahenta warunków jednego lub wielu kontraktów z powodu niemożności wywiązania się ze zobowiązań finansowych. Inna definicja mówi, iż ryzyko kredytowe to ryzyko zmian wartości kapitału własnego (zysków, przepływów pieniężnych) przedsiębiorstwa na skutek zmian zdolności kredytowej jego dłużników. Zmiany takie, w szczególności bankructwo, powodują zmiany wartości przyszłych przepływów pieniężnych kwoty długu oraz stopy zwrotu). W efekcie zmianie ulega wartość kapitału własnego, a więc i wartość przedsiębiorstwa.

Rodzaje ryzyka bankowego Ryzyko rynkowe – jest to ryzyko strat na pozycjach bilansowych i pozabilansowych na skutek zmian cen rynkowych, stawek procentowych, kursów wymiany walut oraz wartości cen akcji. Bank zobowiązany jest do rynkowej wyceny składników swojego majątku, które są przeznaczone do obrotu. Powoduje to natychmiastowe uświadomienie sobie możliwości strat, bez względu na to czy bank zatrzymuje środki w portfelu, czy też je sprzedaje.

Rodzaje ryzyka bankowego Ryzyko stóp procentowych – wynika ze zmienności ceny pieniądza wynikającej ze zmian stóp procentowych. Wielkość ekspozycji na ryzyko zmian stóp procentowych zależy od terminów zapadalności aktywów i terminów wymagalności zobowiązań. Jeżeli terminy zapadalności aktywów są dłuższe od terminów wymagalności zobowiązań, występuje wówczas ryzyko refinansowania (koszt refinansowania aktywów w przyszłości może być wyższy niż stopa zwrotu z aktywów). Gdy do czynienia mamy z sytuacją odwrotną, występuje ryzyko reinwestycji (stopa zwrotu dla reinwestowanych środków może być w przyszłości niższa niż ich koszt). Główną przyczyną występowania tego rodzaju ryzyka jest podejmowanie działań, których skutki finansowe są odsunięte w czasie.

Rodzaje ryzyka bankowego Ryzyko kursów walutowych – zmiany wartości waluty, w której trzymane są oszczędności lub udzielone zostały kredyty, Ryzyko płynności – zagrożenie banku utratą zdolności do wywiązywania się z bieżących zobowiązań płatniczych. Istnieją ścisłe związki między ryzykiem płynności a pozostałymi rodzajami ryzyka finansowego we wszystkich obszarach działalności banku.

Rodzaje ryzyka bankowego Ryzyko operacyjne - to ryzyko wystąpienia błędów w przeprowadzanych transakcjach, ryzyko strat wynikające z niedostosowania lub zawodności wewnętrznych procesów, ludzi i systemów technicznych lub ze zdarzeń zewnętrznych. Przy czym ryzyko operacyjne nie jest związane bezpośrednio ze zmiennością rynku bądź zdolnością kredytową kontrahentów. Często twierdzi się, że do tego ryzyka zalicza się wszystko co nie zostało sklasyfikowane jako inne rodzaje ryzyka.

Rodzaje ryzyka bankowego Ryzyko adekwatności kapitałowej – jest związane z niezachowaniem właściwego poziomu kapitału przez pośrednika finansowa, na poziomie zapewniającym bezpieczeństwo jego działalności. Sposób liczenia bezpiecznej wartości wskaźnika wypłacalności został określony przez Komitet Bazylejski w Nowej Umowie Kapitałowej (Basel I i Basel II) i opiera się nie tylko na wyznaczeniu minimalnej kwoty, ale również na uwzględnieniu ryzyka podejmowanego przez bank podczas realizacji operacji.

Ryzyko finansowe Związane jest ze strukturą kapitałową bilansu kredytobiorcy. Jeżeli kredytobiorca w dużym stopniu majątek swój finansuje kapitałami obcymi, gdyż jest słabo wyposażony w kapitały własne, to istnieje ryzyko, że koszty pozyskania kapitałów obcych będą na tyle duże, iż znajdzie się on w trudnej sytuacji ekonomicznej i zaprzestanie spłaty kredytu. Im wyższy jest udział kapitałów obcych w strukturze kapitałów kredytobiorcy, tym ponosi on większe ryzyko finansowe, które przenosi się na bank kredytujący jego działalność.

Sektor Ubezpieczeniowy Solvency I (Wypłacalność I) – Obecnie obowiązujące zasady na rynku ubezpieczeniowym Solvency II (Wypłacalność II) –została uchwalona europejska druga wersja dyrektywy Solvency II zapewniająca bezpieczeństwo na rynku ubezpieczeń. Obecnie jest na etapie uzgodnień technicznych.

Europejski Nadzór nad rynkiem finansowym (od 24.11.2010 roku) European Banking Authority (EBA) - Europejski Organ Nadzoru Bankowego European Security and Markets Authority (ESMA) - Europejski Organ Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych  European Insurance and Occupational Pensions Authority (EIOPA) - Europejski Organ Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych European Systemic Risk Board (ESRB) - Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego Joint Committee – Wspólny Komitet Europejskich Urzędów Nadzoru

Rekomendacje KNF (2010 r.) A - dotycząca zarządzania ryzykiem towarzyszącym zawieraniu przez banki transakcji na rynku instrumentów pochodnych B - dotycząca ograniczania ryzyka inwestycji finansowych banków C - dotycząca zarządzania ryzykiem koncentracji zaangażowań D - dotycząca zarządzania ryzykami towarzyszącymi systemom informatycznym i telekomunikacyjnym używanym przez banki F - dotycząca podstawowych kryteriów stosowanych przez Komisję Nadzoru Bankowego przy zatwierdzaniu regulaminów ustalania bankowo-hipotecznej wartości nieruchomości wydawanych przez banki hipoteczne G - dotycząca zarządzania ryzykiem stopy procentowej w bankach H - dotycząca kontroli wewnętrznej w banku I - dotycząca zarządzania ryzykiem walutowym w bankach oraz zasad dokonywania przez banki operacji obciążonych ryzykiem walutowym

Rekomendacje KNF J - dotycząca tworzenia przez banki baz danych odnoszących się do rynku nieruchomości K - dotycząca zasad prowadzenia przez banki hipoteczne rachunku zabezpieczenia listów zastawnych i jego projekcji L - dotycząca roli biegłych rewidentów w procesie nadzoru nad bankami M - dotycząca zarządzania ryzykiem operacyjnym w bankac P - dotycząca systemu monitorowania płynności finansowej banków R - dotycząca zasad identyfikacji bilansowych ekspozycji kredytowych, które utraciły wartość, wyznaczania: odpisów aktualizujących z tytułu utraty wartości bilansowych ekspozycji kredytowych oraz rezerw na pozabilansowe ekspozycje kredytowe S - dotycząca dobrych praktyk w zakresie zarządzania ekspozycjami kredytowymi finansującymi nieruchomości oraz zabezpieczonymi hipotecznie T - dotycząca dobrych praktyk w zakresie zarządzania ryzykiem detalicznych ekspozycji kredytowych

Dziękuję za uwagę

Rynek Finansowy w Polsce

Sektor bankowy w Polsce w 2011 roku Średnia wypłacalność banków 13,5% Żaden bank nie ma wskaźnika wypłacalności poniżej 8% (Bazylea II) Rosną depozyty Maleje liczba zagrożonych inwestycji Obecnie najważniejszym ryzykiem jest ryzyko kursu dla kredytów denominowanych w walutach obcych Źródło: KNF 2011