Mamo! Tato! Chcę być uczniem, co Ty na to? PORADNIK DLA RODZICÓW DZIECI 5,6 - LETNICH BĘDĄCYCH U PROGU EDUKACJI SZKOLNEJ Zabrze 2012

WSTĘP Gotowość do rozpoczęcia nauki w szkole objawia się u dziecka chęcią i zapałem do podejmowania nowych obowiązków, nowych wyzwań. Radość ta związana jest przede wszystkim z przejściem na wyższy stopień edukacji, czyli w mniemaniu przedszkolaka stanie się, przeobrażenie w ważnego, „dorosłego” ucznia. Niestety, bardzo często zapał i entuzjazm dzieci mija wraz z rozpoczęciem roku szkolnego, ponieważ nowe warunki, nieznany nauczyciel, a często zmiana kolegów - przytłacza pierwszaków. Do tego nakłada się przejście z formy pracy, jaką w przedszkolu była zabawa w obowiązek nauki. Nawet niewielkie braki, czy niedociągnięcia w umiejętnościach dzieci mogą wpłynąć negatywnie nie tylko na ich start, ale na całą edukację szkolną. W dużej mierze zależy to od wrażliwości emocjonalnej i odporności psychicznej dzieci. Jednakże ogromne znaczenie ma ich stopień przygotowania, czyli poziom osiągniętej gotowości szkolnej. Dlatego zadbajmy wspólnie, aby ten start był dla dzieci jak najlepszy, aby już na początku tej długiej drogi mogły odnosić sukcesy, oczywiście na swoją, własną miarę.

„mamo, tato, pomóż mi zrobić to samemu…” Już dzisiaj my- nauczyciele, rodzice postarajmy się, aby dzieci nie stawały przed sytuacjami trudnymi , wynikającymi nie z braku ich własnych zdolności, czy potencjału, ale zaniedbań nas-dorosłych. Wspierajmy nasze dzieci , pomóżmy im przygotować się do szkoły, będąc z nimi, dostarczając im rożnorodnych aktywności. Ale rozwijając ich umiejętności i sprawności, pozwólmy na tak ważną rzecz, jaką jest samodzielność. Czyli stosując zasadę: „mamo, tato, pomóż mi zrobić to samemu…” Niniejsza publikacja pozwoli Państwu zwrócić uwagę na najważniejsze aspekty gotowości szkolnej. Tylko dziecko samodzielne, sprawne fizycznie i umysłowo oraz silne emocjonalnie poradzi sobie w nowym środowisku. Zadbajmy o to, aby szkoła stała się dla dziecka przygodą, a obowiązek nauki niekończącą się przyjemnością….. Anna Przepióra doradca metodyczny wychowania przedszkolnego w Zabrzu

CO ZAWIERA PORADNIK? Porady: Jak pomóc dziecku w wykształceniu gotowości szkolnej? Jak wykształcić słuch fonemowy?- sylabizowanie, głoskowanie. Jak nauczyć dziecko prawidłowego liczenia? Jak wypracować sprawność grafomotoryczną? Przydatne artykuły nauczycieli edukacji początkowej i logopedy.

„Lata dziecięce są górami, z których rzeka bierze swój początek……. Janusz Korczak

CHCĘ BYĆ MĄDRY! Pytaj mnie każdego dnia, co robiliśmy w przedszkolu, co się działo? Nie tylko o to, czy wszystko zjadłem. Rozmawiaj ze mną na różne tematy, kiedy tylko nadarza się ku temu okazja! To rozwija mój język, poszerza mój zasób słów . Oglądaj ze mną telewizję, tłumacz mi rzeczy niezrozumiałe. Dzisiejsze bajki i programy dla dzieci- nie zawsze są dla nas dobre! Zapisz mnie do biblioteki! Chodźmy tan razem. Czytaj mi codziennie książki i rozmawiaj ze mną o tym, czego się dowiedziałem. Gdy przechodzimy przez ulicę, utrwalaj mi nawyk prawidłowego wykonywania tej czynności- wkrótce będę chodził do szkoły sam!

CHCĘ BYĆ MĄDRY! Oglądaj ze mną książki, albumy i filmy edukacyjne na interesujące mnie tematy! Tak rozwijają się moje zainteresowania i poszerza zakres mojej wiedzy. Zaczynam się interesować literami i czytaniem, pomagaj mi, podawaj nazwy liter o które pytam. Graj ze mną w gry planszowe, one bardzo dobrze rozwijają mój mózg! Sprawdź, czy dobrze liczę przedmioty, bo często to robię. Wymyślaj dla mnie zadania!. Organizuj dla mnie wycieczki. Nie muszą być dalekie, ale spędzaj tak ze mną czas. Pokazuj i objaśniaj mi różne zjawiska, to dla mnie bardzo ciekawe.

CHCĘ BYĆ SAMODZIELNY! Nie wyręczaj mnie podczas czynności związanych z samoobsługą, nawet jak się śpieszymy, pozwól, bym robił to sam! W szkole nikt mnie nie wyręczy, będzie mi źle, gdy wszyscy inni sami się rozbiorą, ubiorą, a ja nie będę potrafił. Pomóż mi w nauce samodzielnego wiązania sznurowadeł. Przyda mi się ta umiejętność, zwłaszcza w szatni i podczas lekcji gimnastyki w szkole.

CHCĘ BYĆ SAMODZIELNY! Ja jestem leworęczny. Pozwól pomagać sobie w kuchni! Nawet jak trochę nabrudzę, ćwiczę swoje ręce i paluszki, a przy tym wiele ważnych funkcji, przydatnych w szkole. Potrafię nakryć do stołu. W przedszkolu uczę się posługiwania nożem i widelcem! W ciągu dnia zjedzmy przynajmniej jeden wspólny posiłek- całą rodziną! Pozwól mi pomagać w czynnościach porządkowych w domu! Nawet jak nie zrobię tego tak porządnie jak ty, za każdym razem zrobię to lepiej. Od czasu do czasu przydzielaj mi odpowiedzialne zadanie! Pochwal mnie, gdy się z nich dobrze wywiążę.

CHCĘ BYĆ SPRAWNY! Wychodź ze mną każdego dnia na spacer lub na plac zabaw. Pozwól mi biegać, pokonywać przeszkody, wspinać się i korzystać z drabinki. To wzmocni mój kręgosłup, który niedługo będzie dźwigał ciężki tornister do szkoły. Graj ze mną w piłkę! To wyrabia mój refleks, sprawność rzutu i chwytu, a każda z tych zabaw wspomaga pracę oka i ręki. To tak ważne w przygotowaniu do nauki pisania i czytania! -- Naucz mnie jeździć na rowerze! Organizuj rodzinne wycieczki rowerowe. Rób dla mnie ścieżki zdrowia, pokonujmy je razem. Zrobi to dobrze i Tobie i mnie.

CHCĘ BYĆ SPRAWNY! Pozwól mi się samemu ubierać i rozbierać. Wiem, że robię to bardzo długo, ale z każdym dniem będę lepszy. Pomóż mi, abym sam sznurował buty. Ćwicz ze mną całe ciało, nie zapominając o dłoniach i palcach. Przed nimi nauka pisania. Zwróć uwagę, czy prawidłowo trzymam kredkę, ołówek. Zwracaj uwagę, czy siedząc przed telewizorem, komputerem czy przy stole zachowuję prawidłową postawę! To bardzo ważne dla mojego kręgosłupa. Niedługo będzie musiał prawidłowo utrzymać moje plecy w ławce. Sprawdź, czy nie za dużo czasu przesiaduję przed komputerem czy telewizorem! Pamiętaj, że to Ty jesteś dla mnie wzorem….

CHCĘ MIEĆ SPRAWNE RĘCE! Urządź mi kącik w domu, w którym będę rozwijał umiejętności manualne. Czasami w nim trochę naśmiecę, ale to ważne, bym miał sprawne ręce, nim zacznę pisać. Kup mi nożyczki, plastelinę, kredki, farby, ołówek. Wyposaż mój kącik w papier i gazety. Baw się ze mną w wycinanie. Ze starych gazet możemy wycinać wszystko! To rozwija moje dłonie, ale również wyobraźnię.

CHCĘ MIEĆ SPRAWNE RĘCE! Pozwól mi lepić plasteliną mimo, że czasami przyklei się do podłogi. Plastelina wspaniale rozwija pracę palców. Pozwól mi malować farbami na starych papierach, gazetach. Na nich można wymalować wszystko. Zadawaj mi do rysowania szlaczki! Pamiętaj o dużej liniaturze i o ich stopniu trudności. Baw się ze mną w gry i rysowanie na dużych arkuszach papieru. Gra w „Kartofla” przypomni ci Twoje dzieciństwo.

CHCĘ PIĘKNIE PISAĆ! Pozwól mi na aktywność w kąciku manualnym w domu, bym wycinał, lepił, malował, rysował do woli. Wiem, że nabrudzę, ale to w tej chwili ważne dla mojego rozwoju. Dopilnuj, bym później posprzątał i pochwal mnie za to. Dostarczaj mi motywacji do kreślenia szlaczków i innych wzorów. Mimo, że nie od razu mi wyjdą, chwal mnie za najmniejsze postępy. Na początku daj mi duże arkusze papieru i pozwól kreślić nieregularne linie, wypełniać przestrzenie kolorem czy farbą. Następnie mogę próbować rysować ołówkiem lub kredką linie proste, od lewej do prawej, odwrotnie, z góry na dół, z dołu do góry.

CHCĘ PIĘKNIE PISAĆ! Kolejnym etapem przygotowującym mnie do nauki pisania jest kreślenie linii prostych w liniaturze. Nie może to być zeszyt! To musi być duża kartka i szeroka liniatura. Będę kreślił linie proste od lewej do prawej strony. Następnie mogę zacząć rysować zygzaki i fale. Gdy je opanuję, kolejne wzory. Na końcu uczę się rysować wzory pętelkowe, przypominające litery. Ciągle jednak rysuję wzory w szerokiej liniaturze. Przed pójściem do szkoły, z dobrze opanowanymi wzorami stopniowo możesz mi zmniejszać liniaturę. Przez cały czas tych ćwiczeń sprawdzaj, czy siedzę prawidłowo przy stole, czy dobrze mam ułożoną kartkę i czy przybór do pisania trzymam w odpowiedni sposób.

CHCĘ DOBRZE CZYTAĆ! Czytaj przy mnie gazety i książki- pamiętaj, że uczę się przez naśladownictwo. Czytaj mi książki każdego dnia. Pomagaj mi w opanowaniu kierunków, czyli odróżnianiu strony prawej od lewej. Baw się ze mną w kodowanie obrazków i odczytywanie kodów- to już elementy czytania! Rozwiązuj ze mną rebusy i zagadki, układaj puzzle- rozwijają moją spostrzegawczość. Urządźmy wyścigi, kto znajdzie więcej szczegółów lub różnic na obrazku? Sprawdź, czy dobrze orientuję się na kartce książki i potrafię wskazać np. jej prawy dolny róg?

CHCĘ DOBRZE CZYTAĆ! Baw się ze mną w sylabizowanie, bym dzielił wyraz na sylaby, liczył sylaby w wyrazie, łączył sylaby w nowe wyrazy. Pomóż mi w opanowaniu głoskowania! To dość trudne i wymaga wiele czasu. Muszę wykształcić umiejętność wyodrębniania głosek w wyrazie, łączenia głosek w wyraz, określania pierwszej, środkowej i ostatniej . Odwiedźmy bibliotekę, na razie oglądam obrazki, ale niedługo będę odczytywać pierwsze wyrazy. Chwal mnie zawsze za to.

CHCĘ WYRAŹNIE MÓWIĆ Baw się ze mną w teatr w domu. To doskonale wpływa na rozwój mojej mowy. Proś bym ci mówił wiersze, śpiewał piosenki, których się nauczyłem w przedszkolu. Wyjaśniaj mi niezrozumiałe słowa. Jeżeli moja mowa nie jest prawidłowa, odwiedźmy logopedę- on na pewno mi pomoże. Nie będę miał później problemów w szkole.

CHCĘ DOBRZE LICZYĆ! Sprawdzaj, czy dobrze liczę! Pozwól mi liczyć na palcach, lub wskaż przedmioty do przeliczenia. Nawet do 100! Baw się ze mną w dodawanie i odejmowanie przedmiotów. Ale na razie tylko do 10, bo dalej nie potrafię. Sprawdź, czy odróżniam pojęcia: na, pod, za, przed itp. Zwracaj uwagę, czy w dobrej kolejności wymieniam dni tygodnia, pory roku i nazwy miesięcy. Urządźmy wyścigi, zobacz czy potrafię określić, kto przybył do mety pierwszy, drugi czy trzeci ? Rozwiązuj ze mną zagadki matematyczne. Zobacz, czy prawidłowo szereguję przedmioty- np. od największego do najmniejszego. Układaj ze mną rytmiczne kompozycje- to fajna zabawa! Zrób ze mną grę, wymyślmy reguły i zagrajmy całą rodziną!

CHCĘ MIEĆ PRZYJACIÓŁ! Zwracaj uwagę na moje zachowanie w domu i na podwórku - względem kolegów, rodzeństwa, osób starszych. Jeżeli stanę przed sytuacją trudną, rozmawiaj ze mną i wyjaśniaj, co zrobiłem źle, a pochwal mnie zawsze, gdy zrobię coś dobrze. Podkreślaj mi często wagę koleżeństwa, przyjaźni, podawaj dobre przykłady- postaram się je naśladować. Rozmawiaj ze mną o moich kolegach. Nie krytykuj przy mnie innych- będę robił to samo. Pilnuj, bym nie krzywdził zwierząt, kiedyś mógłbym skrzywdzić człowieka. Bądź konsekwentny w tym co mówisz i robisz- jak coś obiecasz, dotrzymaj słowa. Nawet, jak ma to być kara.

Z mamą i tatą ćwiczę, rysuję szlaczki, głoskuję i liczę!

PODZIAŁ WYRAZU NA SYLABY DZIECKO KLASZCZE, MÓWIĄC WYRAZ: ul, las, lis, dom, kot, ma-ma, ta-ta, lo-dy, ko-ty, la-la, me-ta, sa-mo-lot, ce-bu-la, ba-na-ny, la-ta-wiec, ZACZYNAMY OD BARDZO KRÓTKICH WYRAZÓW: 1 sylabowych 2 sylabowych 3 sylabowych

PODZIAŁ WYRAZU NA GŁOSKI DZIECKO KRÓTKO WYMAWIA GŁOSKĘ: u-l, l-a-s, l-i-s, d-o-m, k-o-t, o-k-o, u-ch-o m-a-m-a, t-a-t-a, l-o-d-y, k-o-t-y, l-a-l-a, m-e-t-a, s-e-l-e-r, l-a-l-k-a, c-e-b-u-l-a, b-a-n-a-n-y ZACZYNAMY OD BARDZO KRÓTKICH WYRAZÓW: 2-3 głoskowych Gdy dziecko opanuje umiejętność głoskowania krótkich wyrazów, można przystąpić do głoskowania dłuższych. 4 głoskowych Gdy dziecko opanuje umiejętność głoskowania 4-głoskowych wyrazów, można przystąpić do głoskowania dłuższych. 5-6 głoskowych w zależności od umiejętności dziecka

WYODRĘBNIANIE GŁOSEK Co słyszysz na początku wyrazu UL? U DZIECKO KRÓTKO WYMAWIA GŁOSKĘ: U S I ZACZYNAMY OD BARDZO KRÓTKICH WYRAZÓW: Co słyszysz na początku wyrazu UL? Gdy dziecko opanuje umiejętność wskazywania pierwszej głoski, można przystąpić do wskazywania ostatniej. Co słyszysz na końcu wyrazu LAS? Gdy dziecko opanuje umiejętność wskazywania ostatniej głoski, można przystąpić do wskazywania środkowej. Co słyszysz w środku wyrazu LIS?

WYRAZY TE INACZEJ WYMAWIAMY, A INACZEJ PISZEMY. GŁOSKOWANIE! UWAGA! NIE NALEŻY Z DZIECKIEM GŁOSKOWAĆ WYRAZÓW O ZŁOŻONEJ, BĄDŹ TRUDNEJ WYMOWIE: autobus, auto, jabłko, automat, eukaliptus, itp. WYRAZY TE INACZEJ WYMAWIAMY, A INACZEJ PISZEMY.

NAUKA LICZENIA Niech Twoje dziecko zawsze liczy na konkretach, czyli na przedmiotach: palcach, klockach. Niech dodaje przedmioty, odejmuje, ale nie wymagaj, by robiło to w pamięci. Zwróć uwagę, czy Twoje dziecko liczy prawidłowo. To, że liczy pamięciowo i wymienia w kolejności liczby np. do 20, to jeszcze nie liczenie. Jeżeli przeliczy 20 kasztanów, czy cukierków, wskazując każdego po kolei, dopiero możemy powiedzieć, że posiada tę umiejętność.

PISOWNIA SZLACZKÓW ZACZYNAMY OD DUŻYCH FORMATÓW PAPIERU- STARE GAZETY, SZARY PAPIER PAKOWY- NIECH DZIECKO PĘDZLEM, KREDĄ, KREDKĄ RYSUJE DUŻE WZORY, LINIE, BAZGROTY. NASTĘPNIE RYSUJEMY NA KARTCE Z BLOKU SZEROKIE LINIE, W KTÓRYCH DZIECKO BĘDZIE RYSOWAŁO SZLACZKI. ZAWSZE PO OPANOWANIU PIERWSZYCH WZOROW PRZYSTĘPUJEMY DO TRUDNIEJSZYCH. NIGDY OD RAZU DO TRUDNYCH, BO ZNIECHĘCIMY DZIECKO DO PISANIA. NIE DAJEMY DZIECKU ZBYT DUŻO DO PISANIA. LEPIEJ CZĘŚCIEJ, A MNIEJ. CHYBA, ŻE DZIECKO MA NIEDOSYT.

NA OPANOWANIE SZLACZKÓW DZIECKO MA CZAS DO WAKACJI. WAŻNE, BY : PISOWNIA SZLACZKÓW NA OPANOWANIE SZLACZKÓW DZIECKO MA CZAS DO WAKACJI. WAŻNE, BY : - STARAŁO SIĘ TRZYMAĆ WZORU, -PISAŁO OD LEWEJ STRONY DO PRAWEJ, -KRESECZKI STAWIAŁO Z GÓRY DO DOŁU, -KOŁA KREŚLIŁO W KIERUKU PRZECIWNYM DO KIERUNKU WSKAZÓWEK ZEGARA, -NA POCZĄTKU MOŻE PISAĆ WOLNO, ALE Z CZASEM POWINNO WYRÓWNAĆ TEMPO, -TRZYMAŁO SIĘ LINIATURY. ZWRACAMY UWAGĘ NA UŁOZENIE KARTKI, SPOSÓB TRZYMANIA PRZYBORU ORAZ NA STOPIEŃ NACISKU OŁÓWKA (jeżeli dziecko zbyt mocno naciska, kupujemy mu ołówek z serii B, jeżeli zbyt lekko, z serii H). JEŻELI DZIECKO DOBRZE RADZI SOBIE Z KREŚLENIEM WZOROW , MOŻNA ZMNIEJSZYĆ – ZWĘŻYĆ LINIATURĘ.

KOLEJNOŚĆ WPROWADZANIA SZLACZKÓW Linie proste pionowe, poziome i ukośne. Linie łamane, zygzaki. Linie faliste, zaokrąglone i koła. Pętelki i ślimaki. Szlaczki literopodobne.

Wzory szlaczków

Rozwój sześciolatka Rozwój psychofizyczny sześciolatka   Hałaśliwy, entuzjastyczny, podlegający skrajnym emocjom. Coś ci to mówi? Jeszcze niedawno wydawało ci się, że bunt dwulatka był najtrudniejszym etapem rozwoju. Tymczasem na scenie pojawił się sześciolatek. Wybuchowy, czasem arogancki, a jednocześnie otwarty na uczenie się nowych rzeczy, tryskający energią. Nie do opanowania. Rozwój społeczny i emocjonalny Podlega gwałtownym emocjom od entuzjazmu do agresji Chce być najlepszy, najszybszy, najsilniejszy, najmądrzejszy, ..naj..naj.. W dobrym nastroju jest entuzjastyczny i pomocny Czasem oszukuje Jest bardzo czuły na krytykę Ma problem z przyznaniem się do winy Może mieć kłopot z współdziałaniem z rówieśnikami ze względu na potrzebę rywalizacji i zwyciężania Przyjaźni się głownie z osobami tej samej płci Ma najlepszego przyjaciela Ma trudność z zauważaniem potrzeb innych W tym wieku kontakty z mama bywają trudne Boi się samotności, ciemności, duchów, burzy, ognia, itp.

… Rozwój fizyczny i motoryczny Hałaśliwy Żywiołowy Pełen energii Sprawny fizycznie Lubi zabawy ruchowe, ale może się szybko męczyć Nie boi się ryzyka, kompletnie nie myśli o niebezpieczeństwie Ma czasem problemy z koordynacja ruchową (okres wzrostu) Bardzo go interesuje temat wypadających mleczaków- powód do dumy Dobrze rysuje i maluje, może mieć trudności z pisaniem Biega, skacze, wspina się, Jeździ na 2 kołowym rowerze Może jeździć na łyżwach, nartach, rolkach Rysuje koło , kwadrat, prostokąt, romb    Rozwój intelektualny Dobrze zapamiętuje wierszyki, piosenki Używa około 4 tysięcy słów Rozpoznaje i zapamiętuje dźwięki Rozróżnia prawą i lewą stronę Układa puzzle Podejmuje samodzielnie decyzje Rozumie pojęcie czasu, przestrzeni, koloru, liczb, Rozumie, że rzecz widziana z daleka wydaje się mniejsza niż jest w rzeczywistości Rozumie różnicę pomiędzy czymś przypadkowym a zamierzonym Zna dni tygodnia, nazwy miesięcy, pory roku Potrafi się skupić na około 15 minut

… Nie ma rozdzielności uwagi Bawi się w zabawy z podziałem na role Interesuje się przyrodą i jej zjawiskami Swobodnie prowadzi rozmowy Próbuje uzasadniać  swoje decyzje  Jak możesz pomóc rozwijać się dziecku sześcioletniemu? Pomóż dziecku rozwijać poczucie odpowiedzialności, włączaj go do prac domowych; kończąc wyznaczone zadania przed pójściem do zabawy, Zachęcaj dziecko do pomagania innym,  Interesuj się jego przyjaciółmi, tym co się dzieje w zerówce Naucz dziecko stawiać cele. Dzięki ich realizacji będzie czuł się pewnie i niezależnie, Ustal jasne reguły i trzymaj się ich, np. jak długo dziecko może oglądać telewizję Mów dziecku jasno, które z jego zachowań są dobre, a które nie, Rozmawiajcie o konsekwencjach różnych zachowań,  Wspólnie grajcie  w gry, czytajcie książki, chodźcie na imprezy dla dzieci Czytaj często dziecku, dopóki nie nauczy się czytać samemu – czytajcie razem, Wspieraj dziecko w podejmowaniu nowych wyzwań Pamiętaj, że każde dziecko rozwija się inaczej, w swoim niepowtarzalnym tempie, więc wiadomości tu zawarte mają charakter wyłącznie informacyjny.   Opracowały: mgr Aneta Kawecka, mgr Jolanta Jaskółka nauczycielki edukacji wczesnoszkolnej w Szkole Podstawowej Nr 30 w Zabrzu

Właściwości mowy dzieci sześcioletnich W zakresie kształtowania się mowy rozwiniętej wiek przedszkolny jest okresem decydującym. Mowa dziecka wstępującego do przedszkola świadczy, bowiem jeszcze o jego niezdolności do pełnego i poprawnego wyrażania myśli w zdaniu oraz o niedostatecznym rozwoju prawidłowej wymowy. W ciągu trzech do czterech lat uczęszczania do przedszkola, przy dobrym kierownictwie wychowawczym, dziecko rozwija prawidłową wymowę, zdolność poprawnej budowy zdań, swobodnego posługiwania się pełnymi zdaniami w aktualnych sytuacjach oraz wypowiadania się na temat doświadczeń doznanych w przeszłości i oczekiwanych w przyszłości. Optymalny rozwój mowy w wieku przedszkolnym jest warunkiem prawidłowego rozwoju mowy oraz procesu czytania i pisania w szkole, stanowi podstawę późniejszych postępów dziecka w nauce. Między innymi, dlatego od dziecka rozpoczynającego naukę w szkole oczekuje się umiejętności budowania płynnych wypowiedzi, prawidłowych pod względem artykulacyjnym, gramatycznym i składniowym. Nadawanie mowy i jej odbiór zależne są od czynności: 1) mózgu, w którym najważniejsze są zjawiska powstające w strukturach korowych, ale istotne są także zjawiska zachodzące w układzie pozapiramidowym i drogach nerwowych; 2) narządów mownych (oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych), kierowanych przez struktury korowe i zależne także od działania nerwów obwodowych; 3) narządu słuchu i jego właściwości, warunkujących słyszenie i rozumienie mowy innych, a także kontrolę mowy własnej Pojęcie normy w rozwoju mowy jest bardzo zróżnicowane. Ocena rozwoju mowy u dziecka opiera się, bowiem na określeniu rozumienia mowy i stopnia posługiwania się nią w nawiązywaniu kontaktu z otoczeniem, zasobie słownika, wypowiadaniu poszczególnych głosek, budowie gramatycznej zdań, na ocenie rytmu i melodyki mowy. Jednakże każdy człowiek posiada pewne cechy indywidualne, różniące jego rozwój mowy od rozwoju mowy innych osób.

… Rozwój mowy jest uwarunkowany genetycznie, zależy od wrodzonych właściwości organizmu człowieka, ale możliwy jest jedynie w kontakcie ze środowiskiem społecznym i innymi ludźmi. "Prawidłowy rozwój mowy dokonuje się w warunkach działania wielu sprzyjających czynników przy niezaburzonej czynności analizatora wzrokowego, słuchowego i kinestetycznego. Przede wszystkim dużą rolę odgrywają odpowiednie warunki środowiskowe, w jakich się dziecko wychowuje oraz prawidłowy rozwój fizyczny, psychiczny i ruchowy. Sprawność ruchowa jest niezmiernie ważnym czynnikiem w związku z dobrze znanym z fizjologii mowy zjawiskiem, ze w początkowym okresie rozwój mowy zależy od sprawnego działania analizatora kinestetycznego." (Szumska, 1982, s. 18) Rozwój mowy wiąże się niewątpliwie również z ogólnym poziomem intelektualnym. Dzieci inteligentne z reguły wcześniej opanowują system językowy, jednak słabszy rozwój mowy sam przez się nie oznacza niższej inteligencji. Warto przy tym zwrócić uwagę na występowanie pewnych nierównomierności w zakresie rozwoju mowy, kiedy ewentualne opóźnienie jej rozwoju dotyczy tylko niektórych jej aspektów. Może się zdążyć, że obserwuje się opóźnienie jedynie w zakresie mowy czynnej, podczas gdy mowa bierna (rozumienie), a tak, że inne wskaźniki ogólnego rozwoju psychomotorycznego nie odbiegają od normy. Poza zdolnościami, za czynnik, z którym może być związany rozwój mowy uważa się aktywność dziecka we wczesnym dzieciństwie oraz właściwe dla poszczególnych jednostek wyznaczniki tej aktywności. Płeć jest następnym czynnikiem, któremu różni autorzy przypisują wpływ na zmienność osiągnięć rozwoju językowego. Dziewczynki zaczynają na ogół wcześniej mówić, szybciej opanowują podstawy systemu językowego i rzadziej ujawniają zaburzenia mowy niż chłopcy. Mimo istnienia różnic indywidualnych, rozwój mowy u wszystkich dzieci przebiega według tych samych prawideł. Normalnie słyszące i rozwijające się dziecko przyswaja sobie mowę w ciągu pierwszych pięciu- sześciu lat życia. Zanim jednak nauczy się wyrażać swe myśli, musi przejść wiele etapów, w czasie których zdobywa coraz to nowe

… umiejętności związane z procesem mówienia uwzględniające: - semantykę - system gramatyczny - system morfologiczny - właściwości fonetyczne W procesie rozwoju mowy L. Karczmarek wyróżnia: 1) okres melodii (pierwszy rok życia); dziecko w komunikacji posługuje się: a) krzykiem względnie płaczem, który przemienia się z symptomu w apel z chwilą uświadomienia sobie przez dziecko, że za jego pomocą może na otoczeniu coś wymóc, b) okrzykami, które także są kierowane do odbiorcy, a więc apelami, tworami onomatopeicznymi; 2) okres wyrazu, sygnału niepodzielnego (drugi rok życia); wyrazy - sygnały reprezentują całą wypowiedź, odnoszą się one zawsze do szczytowego momentu danej sytuacji, są niejako jej syntezą; czynnikiem różniczkującym znaczenie wypowiedzi są elementy prozodyczne, najpierw melodia i akcent, później rytm; 3) okres zdania, sygnału podzielnego (trzeci rok życia), w tym okresie wyłaniają się poszczególne kategorie gramatyczne, gwałtownie wzbogaca się słownik, ustala się system fonologiczny, choć na razie pasywnie; wypowiedzenia są często zbudowane niezgodnie z tradycją językową, a ich postać foniczna jest często inna bo reprezentowana przez nieadekwatne głoski; 4) okres swoistej mowy dziecięcej (od trzeciego do siódmego roku życia), podstawowym środkiem porozumiewania się jest system sygnałów semantycznych, podzielnych, przyjętych od otoczenia; układ zasad budowania wypowiedzi i ich składników nie jest jednak jeszcze w pełni utrwalony, stąd dziecko kształtuje drogą analogii, kontaminacji, przestawki liczne, przez swoją świeżość, odrębność i niezwykłość pełne czaru twory językowe; szczególne nasilenie swoistej mowy stwierdzamy w początkowej fazie tego okresu, w dalszych następuje stałe jej opadanie aż do upodobnienia mowy dziecka do mowy ogólnej.

… Dziecko sześcioletnie znajduje się więc w końcowej fazie okresu swoistej mowy dziecięcej. Jego mowa jest już w znacznym stopniu ukształtowana, a w miarę jego rozwoju oraz zdobywania nowych doświadczeń ulega ciągłemu wzbogacaniu się. Jest ona bardzo naturalna, żywa, emocjonalnie zabarwiona, stale towarzyszą jej pozawerbalne składniki ekspresji: wyrazista mimika, spojrzenia, gesty. Dziecko jest wrażliwe na brzmienie i rytm słów, lubi powtarzać dla zabawy wyrazy, które mu się podobają. Jego samorzutne wypowiedzi pełne są przykładów swoiście artystycznej formy dziecięcej. O rozwoju mowy świadczy między innymi słownik dziecka, czyli zasób wyrazów, jakimi posługuje się ze zrozumieniem (słownik czynny) jak i wyrazów rozumianych, których jeszcze nie używa (słownik bierny). Słownik czynny dziecka sześcioletniego, przy sprzyjających warunkach rozwoju zawiera 4000 słów. Jednocześnie w tym okresie dziecko tworzy wiele neologizmów językowych, czyli form nie używanych przez dorosłych, co świadczy o tym, że nie są one wynikiem naśladownictwa. Konstrukcje składniowe używane są wybiórczo przez dzieci sześcioletnie. Cenią one najbardziej zdania pojedyncze i równoważniki zdań. Jakość używanych równoważników jest zróżnicowana w zależności od tematów wypowiedzi, liczebnie stanowią one około 1/3 wypowiedzeń pojedynczych. Często są to równoważniki "przypadkowe" - zazwyczaj pozbawione sensu znaczeniowego, stanowiące część poprzedniego lub następnego wypowiedzenia. Dzieci sześcioletnie posługują się dużą ilością zdań pojedynczych dwuskładnikowych, a małą ilością zdań posiadających ponad pięć składników. Szyk wyrazów w zdaniu pojedynczym nie nastręcza zwykle wątpliwości. Nieprawidłowości wiążą się zaś ze złym stosowaniem pauz, spadkiem głosu i niewłaściwym akcentem. Często nadużywany jest i błędnie stosowany spójnik i, gdyż dziecko nie zawsze jeszcze prawidłowo potrafi rozpocząć i skończyć wypowiadane stwierdzenia. Ponadto właściwością słownika sześciolatka jest nadużywanie zaimków i przysłówków wskazujących, określających miejsce lub zastępujących nazwę przedmiotu, osoby, cechy. Wypowiedzeniom tego rodzaju towarzyszą zazwyczaj gesty. Charakterystyczne jest również stosowanie rzeczowników zdrobniałych i niektórych wyrażeń gwarowych, a także występowanie błędów w zakresie rzeczowników i czasowników. Dzieci sześcioletnie w swoich wypowiedziach posługują się również zdaniami złożonymi. Wśród zdań współrzędnie złożonych są to najczęściej zdania łączne. Zaś najczęściej stosowane zdania podrzędnie złożone to zdania przydawkowe, dopełnieniowe, okolicznikowe czasu i przyczyny.

… Sześciolatek osiąga umiejętność budowania zdań składających się z pięciu, sześciu wyrazów, co oznacza, że przyrost ilościowy zdania w dalszych latach jest już minimalny. W mowie swobodnej dzieci sześcioletnie dość często stosują zdania wielokrotnie złożone, które są mało komunikatywne i niespoiste (dzieci w procesie zdaniotwórczym nie potrafią dokonać umiejętnie analizy i syntezy wyrazów). Zdania wielokrotnie złożone stanowią 41% wszystkich zdań złożonych. Dzieci w starszym wieku przedszkolnym potrafią już barwnie i żywo opowiadać dzięki bogactwu słownika, ale wypowiedzi nie zawsze są zwarte i uporządkowane, gdyż prawidłowe tworzenie wypowiedzeń jest wynikiem długotrwałego procesu uczenia się. U sześciolatków występuje duże zróżnicowanie w stosunku do dzieci młodszych w zakresie nazw rzeczy i czynności. W piątym, szóstym roku życia znacznie wzrasta liczba nazw zawodów, nazw geograficznych, miar, wagi, pojęć liczbowych i czasu, nazw zjawisk społecznych i kulturowych. Pojawiają się nowe kategorie wyrazów, np. określenia kształtów, barw, nazw stanów i czynności, występują czasowniki oznaczające czynności fizyczne i umysłowe. Wzrasta liczba przymiotników i przysłówków oznaczających cechy użytkowe, czasowe, realności i nierealności zjawisk np. naprawdę, na niby, jutro, wczoraj. Wzrasta również częstość posługiwania się przyimkami i spójnikami, czyli wyrazami oznaczającymi stosunki. Dzieci sześcioletnie znajdują się w okresie mowy konkretno-wyobrażeniowej, wybiegającej poza aktualną sytuację i działanie, choć często z nimi powiązanej. Mówiąc o tym co było. lub co ma nastąpić nie opierają się na spostrzeżeniach, lecz na skojarzonych ze słowem wyobrażeniach. Na tym etapie mowa ma już charakter bardziej uspołeczniony, komunikatywny i odznacza się formą bardziej ciągłą. Teoretycznie rzecz biorąc dziecko kończące sześć lat powinno mieć mowę w pełni uformowaną pod względem fonicznym, dysponować dużym już zasobem słownikowym i poprawnie budować zdania z punktu widzenia logiki, gramatyki i składni. Powinno mówić nie tylko poprawnie i z sensem, ale też z właściwą intonacją (akcent, rytm i melodia mowy).Jednakże dziecko aż do chwili rozpoczęcia nauki szkolnej nie odnosi się do języka dostatecznie świadomie, jako do narzędzia myślenia, nie dba o ścisłość i przejrzystość wyrażania myśli. Wstępujące do szkoły dzieci wykazują pewną rozpiętość w zakresie dojrzałości mowy. Okres rozwoju mowy może się więc przeciągnąć u niektórych dzieci, zwłaszcza u tych, które w ogóle rozwijają się wolniej niż inne.

… Bibliografia 1. Karczmarek L., Nasze dziecko uczy się mowy, Lublin 1970 2. Mystkowska H., Właściwości mowy dziecka sześcio-siedmioletniego, Warszawa 1970. 3. Styczek I. ,Logopedia, Warszawa 1979. 4. Iglicka Z., Rola przedszkola w stymulowaniu mowy dziecka, (w:) Wychowanie w przedszkolu 1981r. nr12 5. Iglicka Z. ,Charakterystyka właściwości mowy dziecka w wieku przedszkolnym(4-7 r. życia),(w:)Wychowanie w przedszkolu 1981r. nr3 6. J.Szumska J. (red.) Zaburzenia mowy u dzieci, Warszawa 1982. 7. JurkowskiA.,Ontogeneza mowy i myślenia, Warszawa 1986. 8.. Demelowa G., Elementy logopedii, Warszawa 1987. 9. Sawa B., Dzieci z zaburzeniami mowy, Warszawa 1990. 10. Mystkowska H., Rozwijamy mowę i myślenie dziecka w wieku przedszkolnym, Warszawa 1991 11. Słodownik-Rycaj E., O mowie dziecka, czyli jak zapobiegać powstawaniu nieprawidłowości w jej rozwoju, Warszawa 2000. Opracowanie: mgr Aneta Kawecka nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej, logopeda

Zanim dziecko pójdzie do szkoły Uczymy się przez całe życie - od narodzin aż do śmierci.” Zdobywanie wiedzy i nowych umiejętności jest więc dla naszych dzieci zupełnie naturalne i dobrze znane. Jednak rozpoczęcie nauki w szkole wiąże się ze stresem, a okres adaptacji do warunków szkolnych, trwający zwykle od kilku tygodni do kilku miesięcy, czasami przebiega burzliwie… ale czy to powinno stanowić problem dla nowoczesnej, polskiej szkoły?; czy rodzic i nauczyciel nie powinni wyjść sobie naprzeciw, by podmiot ich oddziaływań: DZIECKO mogło w sposób naturalny, spokojnie z otwartym umysłem i ciekawością przekroczyć próg szkoły…, by mogło się to sprawdzić w praktyce spróbujmy przyjrzeć się z bliska temu problemowi. Dlaczego tak jest ? Wraz z pójściem do szkoły dziecko doświadcza zmiany, tym większej im gorzej jest przygotowane do nowych zadań. Oto czym różni się okres poprzedzający pójście do szkoły od okresu szkolnego: DOTYCHCZAS dziecko uczyło się podczas zabawy lub w toku codziennych zajęć, jakby przy okazji, zazwyczaj wtedy, gdy czuło taką potrzebę. TERAZ nauka jest systematyczna i zorganizowana, nowe treści poznawane są po kolei, według planu nauczyciela. DOTYCHCZAS zdobywane wiadomości i umiejętności miały dla dziecka praktyczne znaczenie. TERAZ nauka ma charakter teoretyczny, wielu zasad i informacji nie da się zastosować od razu. DOTYCHCZAS dziecko mogło liczyć na większą wyrozumiałość i pomoc dorosłych, którzy TERAZ częściej wymagają i rozliczają z osiągniętych postępów. DOTYCHCZAS nauka zazwyczaj była dobrowolna, TERAZ jest obowiązkowa.

… DOTYCHCZAS dziecko (i jego koledzy) było nieustannie kontrolowane przez rodzinę i wychowawców przedszkolnych, TERAZ dorośli są mniej opiekuńczy, dziecko ma większą swobodę działania, zdecydowanie częściej pozostaje bez opieki (np. droga do szkoły, przerwa, toaleta). TERAZ wymaga się od dziecka dużo większej zaradności, samodzielności i odpowiedzialności. Rozpoczynając naukę w szkole dziecko zmienia tryb życia, jest spostrzegane jako UCZEŃ, więc styka się z nowymi oczekiwaniami i wymaganiami dorosłych. Szkoła jest strukturą o wiele bardziej skomplikowaną niż rodzina czy przedszkole. W życiu szkolnym można wyróżnić dwa nurty: zorganizowany (jawny, organizowany przez dorosłych) i niezorganizowany (zależny od dzieci, młodszych i starszych, wspólnie uczęszczających do szkoły, w niewielkim stopniu kontrolowany przez dorosłych). Bombardowany ogromem nowych bodźców pierwszoklasista musi znaleźć swoje miejsce w obu tych nurtach, poznać zwyczaje, obowiązujące zasady i przystosować się do nich. Sukces szkolny zależy od umiejętności włączenia się w życie OBU tych nurtów. Wybitny intelekt czy zdyscyplinowanie nie gwarantują powodzenia. Na powodzenie szkolne wpływa wiele czynników, żaden z nich nie przesądza o sukcesie, ponieważ oddziałują wszystkie razem: zdolności pracowitość stan zdrowia fizycznego (od niego zależy systematyczność uczęszczania na zajęcia, radzenie sobie ze zmęczeniem) stan zdrowia psychicznego (funkcjonowanie układu nerwowego, odporność na stres, umiejętność koncentracji uwagi) harmonijny rozwój intelektualny, fizyczny, motoryczny, emocjonalny, społeczny (np. bardzo sprawne i zdolne dziecko może mieć słabe wyniki w szkole jeśli jest słabo uspołecznione, nie reaguje na polecenia nauczyciela, albo ma zaburzenia spostrzegania wzrokowego i kłopoty z rozróżnianiem i odwzorowywaniem liter i cyfr) zainteresowanie poznawanymi treściami, motywacja do nauki atmosfera panująca w rodzinie  

… W dużym stopniu o sukcesach w szkole decydują lata przedszkolne, ponieważ właśnie wtedy dzieci zdobywają doświadczenia, umiejętności i wiedzę, które w przyszłości pomogą im w sprostaniu szkolnym obowiązkom. Poniżej przedstawiamy listę cech, umiejętności, świadczących o dobrym przygotowaniu dziecka do nauki szkolnej: UWAGA! Decyzja o niewysyłaniu dziecka do szkoły nigdy nie zapada na podstawie braku jednego z objawów dojrzałości szkolnej. Liczy się całościowy obraz rozwoju dziecka. Pamiętajmy, że nikt z nas nie jest idealny. Poniższa lista powinna ułatwić rozeznanie w poziomie rozwoju osiągniętym przez dziecko i pomóc w zmianie zwyczajów, zaplanowaniu dodatkowych zajęć wyrównujących zauważone braki. Rodziców poważnie zaniepokojonych, odczuwających potrzebę fachowej oceny rozwoju dziecka i konkretnych wskazówek powinniśmy pokierować do najbliższej poradni pedagogiczno-psychologicznej (adres i telefon można otrzymać w przedszkolu, szkole lub znaleźć w książce telefonicznej). Samodzielność dbałość o własne rzeczy (m.in. nie gubienie ich, nie zostawianie bez opieki) umiejętność wykonania prostych czynności porządkowych należących do obowiązków dyżurnego (zamiatanie, podlewanie kwiatów) umiejętność przechodzenia przez jezdnię (nawyk zatrzymywania się przed jezdnią, spojrzenia w lewo, prawo i znowu w lewo, energicznego przechodzenia przez jezdnię, znajomość sygnalizacji świetlnej) Wytrwałość kończenie rozpoczętej pracy umiejętność przezwyciężania trudności pojawiających się podczas pracy Systematyczność systematyczne wykonywanie drobnych obowiązków (nakrywanie do stołu, ścieranie kurzu, podlewanie kwiatów, zmywanie i wycieranie naczyń, wyprowadzanie psa itp.)

… umiejętność panowania nad własnymi reakcjami emocjonalnymi, ruchliwością, spontanicznymi wypowiedziami; umiejętność zgodnego obcowania z rówieśnikami; reagowanie na polecenia nauczyciela skierowane do całej grupy. Wiedza o świecie (domu, otoczeniu, przyrodzie, ludziach itp.), na przykład.: znajomość pór roku, zachodzących wówczas zmian w życiu ludzi, roślin i zwierząt, zmian pogody znajomość swojego miejsca zamieszkania (ulicy, miejscowości, kraju, jego flagi i godła) znajomość zawodów, środków lokomocji, działania i funkcji urządzeń domowych, roli lokalnych instytucji użyteczności społecznej (szkoła, przychodnia zdrowia, apteka, poczta, posterunek policji, straż pożarna) znajomość wyglądu i zwyczajów zwierząt domowych i leśnych, ptaków umiejętność rozróżniania kilku gatunków drzew (np. lipa, klon, kasztanowiec, jarzębina, dąb) na podstawie kształtu liści i owoców wiedza o tym skąd się biorą: jajka, sery, mleko, owoce i warzywa, wełna, węgiel, cukier, drewno rozpoznawanie różnych owoców i warzyw... Prawidłowy rozwój mowy poprawna wymowa (od dziecka sześcioletniego możemy oczekiwać poprawnej wymowy, której my sami powinniśmy być wzorem; dziecko powinno już wymawiać poprawnie wszystkie głoski i grupy spółgłoskowe, ale w praktyce niektóre dzieci mają jeszcze problemy z głoskami pojawiającymi się najpóźniej - sz, ż, cz, dż) bogate słownictwo, umiejętność poprawnego budowania zdań, wyrażania myśli umiejętność wypowiedzenia się na temat obrazka (nie tylko co na nim widać, ale i co tam się dzieje) Rozróżnianie kształtów (liści, kwiatów, kamieni) znajomość figur geometrycznych: kwadratu, prostokąta, trójkąta, koła (dzieci zdolne) Umiejętność porównywania (odnajdywania różnic i podobieństw) oraz klasyfikowania przedmiotów pod względem: wielkości, koloru, kształtu, funkcji. Umiejętność analizy i syntezy np. przy układaniu puzzli i innych układanek Umiejętność określania: położenia przedmiotu w stosunku do innych przedmiotów: blisko, daleko, między, wewnątrz, na zewnątrz, na brzegu

… kierunku: w tył, do przodu, do góry, w dół, przed siebie, w bok, na wprost wielkości przedmiotu: mały, większy, największy, gruby, cienki, długi, dłuższy, najdłuższy, krótki, taki sam ciężaru: ciężki, lekki, lżejszy, taki sam czasu i jego upływu: rano, południe, wieczór, dzisiaj, wczoraj, jutro, długo, dłużej, krótko, teraz, przedtem, potem, najpierw Liczenie umiejętność określania ilości przedmiotów (więcej, mniej, o jeden więcej, o jeden mniej, tyle samo), przeliczania przynajmniej do 20 dodawanie i odejmowanie na konkretach w zakresie 10 Umiejętność odczytywania cyfr oznaczających liczby (dzieci zdolne) Rozpoznawanie wielkich i małych liter drukowanych (dzieci zdolne) Czytanie (dzieci zdolne) wyrazów zdań krótkich tekstów Umiejętności manualne cięcie nożyczkami, wydzieranie, klejenie, malowanie, rysowanie, lepienie zawiązywanie sznurowadeł, zapinanie guzików pisanie elementów literopodobnych na kartce z bloku Słuchanie umiejętność wysłuchania opowiadania, śpiewu

… umiejętność analizy i syntezy słuchowej (głoskowanie) wyrazów o prostej budowie, wyodrębniania wybranych głosek na początku, końcu i w środku wyrazu, wymyślania wyrazów rozpoczynających się daną głoską, wyklaskiwania wyrazu sylabami Znajomość i stosowanie się do zasad kulturalnego zachowania się nawyk posługiwania się słowami: dzień dobry, do widzenia, dziękuję, przepraszam, proszę troska o wygląd zewnętrzny życzliwość wobec rówieśników (umiejętność wypowiadania pochwał a nie tylko krytyki) umiejętność poczekania na swoją kolej Pozytywna motywacja do nauki, postrzeganie pójścia do szkoły jako awansu społecznego. Nawet jeśli dziecko nie miało okazji wykonywać takich ćwiczeń, może być dojrzałe do ich wykonania. Przykłady: Jeśli dziecko ma bardzo sprawną rękę, ponieważ bardzo często rysowało, kolorowało, wycinało, lepiło, nawlekało koraliki itp. to prawdopodobnie nie będzie miało problemów z pisaniem, mimo, że nie ćwiczyło wcześniej pisania elementów literopodobnych. Jeśli dziecko prawidłowo wymawia wszystkie głoski, ma poczucie rytmu, bardzo często słucha muzyki i śpiewu, chętnie śpiewa, to prawdopodobnie szybko opanuje analizę i syntezę słuchową wyrazów, mimo że wcześniej nie miało okazji do typowych ćwiczeń. Jeśli dziecko sprawnie i często układa puzzle i inne układanki, wyszukuje różnice w obrazkach, rysuje według wzoru, to prawdopodobnie szybko nauczy się rozróżniać litery i cyfry. Zachęcenie przez nauczyciela rodziców do pracy z własnym dzieckiem może przyczynić się w dużej mierze do ukształtowania jego dojrzałości szkolnej, a oto przykłady zajęć sprzyjających kształtowaniu dojrzałości szkolnej: Różnorodne prace plastyczne: wycinanie, rysowanie, wydzieranie, lepienie itd. (rozwijają niezbędną przy pisaniu sprawność ręki, uczą rozróżniania kształtów, kolorów i położenia poszczególnych elementów, dostrzegania różnic i podobieństw). Uczestniczenie w świętach, uroczystościach rodzinnych i pomoc w ich przygotowaniu (zdobywanie wiedzy o zwyczajach świątecznych i rodzinnych, ćwiczenie motoryki, samodzielności, kształtowanie nawyków kulturalnego zachowania się, możliwość wykazania się swoimi osiągnięciami - znajomością wierszy i piosenek).

… Wycieczki (dostarczają wiedzy o świecie, wzbogacają słownictwo, są okazją do obserwowania i działania). Czytanie dziecku wartościowych utworów literackich, szczególnie wielokrotne (uwrażliwia moralnie, wzbogaca słownictwo, uczy skupienia). Korzystanie z czasopism i programów telewizyjnych dla przedszkolaków - są w nich właściwie dobrane tematy, ćwiczenia i pomysły zabaw, które systematycznie i we właściwym kierunku rozwijają dziecko. Układanie puzzli i innych układanek (przygotowuje do czytania i pisania, ponieważ uczy umiejętności właściwego patrzenia - rozróżniania kształtów, spostrzegawczości, koncentracji uwagi) Uczenie się na pamięć wierszy i piosenek (ćwiczą pamięć, słuch, poczucie rytmu, rozszerzają zasób słów). Wspólne (!) oglądanie telewizji, słuchanie audycji radiowych, chodzenie do kina i teatru (wzbogaca wiedzę, daje możliwość rozmawiania, ćwiczy umiejętność wyrażania myśli i poglądów). Zakupy (rozpoznawanie towarów, omawianie ich pochodzenia, walorów odżywczych, okazja do samodzielnych zakupów, uczenia się właściwego zachowania wśród ludzi). Codzienne prace domowe np. sprzątanie, pranie, przygotowywanie posiłków, opieka nad zwierzętami, roślinami (uczą systematyczności i obowiązkowości, służą rozwijaniu umiejętności manualnych, dostarczają wiedzy o działaniu urządzeń domowych, potrzebach roślin i zwierząt, są okazją do obserwacji i nazywania różnych kształtów i położenia przedmiotów względem siebie itp.) Właściwie każdą czynność czy wydarzenie można wykorzystać do rozwijania umiejętności i pogłębiania wiedzy dziecka. Wszystko zależy od komentarza dorosłego, od pokierowania działaniem dziecka, sprowokowania go pytaniami do obserwacji i myślenia. Obecność sześciolatków w klasie szkolnej to duże wyzwanie dla nauczycieli, rodziców, jak i dla samych dzieci. Spróbujmy się z nim wspólnie zmierzyć, a na pewno się uda! Opracowanie: mgr Jolanta Jaskółka mgr Aneta Kawecka

OPRACOWANIE: ANNA PRZEPIÓRA DORADCA METODYCZNY WYCHOWANIA PRZEDSZKOLNEGO W ZABRZU NAUCZYCIEL PRZEDSZKOLA AUTORKI ARTYKUŁÓW: ANETA KAWECKA LOGOPEDA NAUCZYCIEL EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ JOLANTA JASKÓŁKA NAUCZYCIEL EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ ZABRZE 2012/2013