Aleksandra Mazur Yalom, Psychoterapia grupowa Czynniki terapeutyczne

Czynniki terapeutyczne Przekonująca liczba badań pokazuje jednoznacznie, że terapia grupowa jest bardzo skuteczną forma psychoterapii a pod względem zdolności zapewniania istotnych korzyści co najmniej dorównuje psychoterapii indywidualnej.

Czynniki terapeutyczne Irvin Yalom autor Psychoterapii grupowej na podstawie swojego doświadczenia wyróżnia 11 czynników terapeutycznych. Proces terapii jest nieskończenie złożony dlatego też Yalom zdaje sobie sprawę z tego, że jego podział nie jest ustalony raz na zawsze.

Czynniki terapeutyczne Yalom wymienia 11 czynników terapeutycznych: Zaszczepianie nadziei Uniwersalność Udzielanie informacji Altruizm Korektywna rekapitulacja pierwotnej grupy rodzinnej Rozwój umiejętności społecznych Naśladowanie Uczenie się interpersonalne Spójność grupy Katharsis Czynniki egzystencjalne z czego w rozdziale 1, który był przedmiotem mojej prezentacji opisuje 7.

Zaszczepienie nadziei Zaszczepienie nadziei jest jednym z najistotniejszych czynników leczących. Nadzieja utrzymuje pacjenta w terapii a także sama w sobie ma terapeutyczne działanie. Czynnik ten pojawia się jeszcze przed rozpoczęciem terapii kiedy terapeuta wzmacnia pozytywne oczekiwania, koryguje negatywne wyobrażenia i przedstawia jasne i przekonujące wyjaśnienie uzdrawiających właściwości grup.

Zaszczepienie nadziei Nadzieja rośnie kiedy pacjenci mogą obserwować u innych członków terapii (najczęściej podobnych do nich) poprawę. Nadzieja jest elastyczna- określa się na nowo i dopasowuje do aktualnych warunków, stając się nadzieją na pocieszenie , na odzyskanie godności, na utworzenie więzi z innymi lub na zmniejszenie dolegliwości fizycznych. Fundamentalne znaczenie ma także wiara w siebie i skuteczność swojej grupy.

Zaszczepienie nadziei Przykład: Zaszczepienie nadziei może okazać się czynnikiem leczącym np. w grupie anonimowych alkoholików. Jeden z pacjentów widząc, że innemu- podobnemu do niego pod względem sytuacji rodzinnej, finansowej czy pod względem wieku utrzymuje abstynencję już od 20 lat może także mieć nadzieje, że i jemu się to uda.

Uniwersalność Poczucie uniwersalności pozwala zmniejszyć niepokój pacjentów, którzy wstępują do grupy z myślą, ze są gorsi od innych, że ich problemy czy myśli są nie do zaakceptowania. Brak wyjątkowości pacjentów sprawia im ulgę. Spotykają się bowiem w gronie, w którym każdy ma własne problemy przez co zmniejsza się również poczucie izolacji.

Uniwersalność Poczucie uniwersalności ma zdecydowanie większy wpływ w psychoterapii grupowej, gdyż w indywidualnej terapeuci w małym stopniu decydują się na informowanie pacjenta o swoich własnych doświadczeniach. Pacjenci dzięki takiemu czynnikowi terapeutycznemu jak uniwersalność czują się przede wszystkim mniej osamotnieni.

Uniwersalność Przykład: Członkowie dla grup osób molestowanych seksualnie mogąc podzielić się swym doświadczeniem z innymi osobami molestowanymi, co często robią po raz pierwszy, mogą także podzielić się poczuciem wstydu, złości czy żalu. Członkowie takich grup mogą poznać inne osoby, które przeżywają podobne emocje związane z molestowaniem.

Udzielanie informacji- przekazywanie wiedzy Przekazywanie wiedzy jest czynnikiem, który często zaczyna budować więź między pacjentami nim zaczną działać inne czynniki. Często terapeuci stosują psychoedukację w celu zwiększenia wiedzy pacjentów na jakiś temat a tym samym zmniejszenie leku związanego z nieznanym czy zwiększenia poczucia kontroli, zmniejszenia przygnębienia a także zwiększyć skuteczność poznawania siebie.

Udzielanie informacji- przekazywanie wiedzy Wiele grup kładzie nacisk na udzielanie informacji. Proces edukacyjny zazwyczaj nie dzieje się wprost. Terapeuci udzielają informacji na tematy, które właśnie dzieją się podczas procesu grupowego. Wiedza taka pozwala pacjentom często lepiej samodzielnie rozpoznawać i nazywać emocje, radzić sobie ze stresem czy żyć z bólem.

Udzielanie informacji- przekazywanie wiedzy Przykład: Podczas treningu interpersonalnego nauczyłam się metody relaksacyjnej. Prowadzący zastosował ją po dość wyczerpującym ćwiczeniu, która okazuje się bardzo przydatna w stanach jednoczesnego zmęczenia i myślenia o innych sprawach, które uniemożliwiają zaśnięcie. Trening relaksacyjny okazuje się wówczas bardzo pomocny.

Udzielanie informacji- bezpośrednie porady Udzielanie porad jest czynnikiem terapeutycznym, który działa w początkowym etapie życia grupy terapeutycznej. Wynika zazwyczaj z troski o innego pacjenta i przekonania o słuszności swoich rad. Bezpośrednio dawanie porad nie ma czynnika terapeutycznego, gdyż nie zawsze owe porady okazują się słuszne, jednak pośrednio wzmacnia to zainteresowanie pacjentów sobą nawzajem.

Udzielanie informacji- bezpośrednie porady Najmniej skuteczną forma porady okazuje się być bezpośrednia sugestia a najbardziej skuteczną seria różnych sugestii co do sposobów osiągnięcia pożądanego celu.

Udzielanie informacji- bezpośrednie porady Przykład: Przykładem udzielania bezpośrednich porad może być sytuacja prowadzonej na zajęciach grupy terapeutycznej osób, których dzieci są uzależnione od narkotyków. Uczestnicy wysłuchując opowieści innego członka sugerowali mu rozwiązania problemu sami nie radząc sobie z własnym- podobnym- problemem ale z drugiej strony okazywali tym samym zainteresowanie i troskę o uczestnika.

Altruizm Czynnik leczący jakim jest altruizm odbywa się tylko w terapii grupowej. Członkowie terapii staja się wówczas zarówno odbiorcami jak i dawcami. Uczestnicy zyskują poprzez dawanie- nie tylko otrzymują pomoc w podobnych sytuacjach ale także odkrywają najważniejsze zasady kryjące się w samym akcie dawania.

Altruizm Dzięki altruizmowi uczestnicy uczą się, że jeśli chcą otrzymać pomoc muszą sami ją dawać. Pacjenci w procesie grupowym udzielają sobie wsparcia, dzielą się ze sobą podobnymi problemami. Często członkowie grupy łatwiej przyjmują uwagi od innych niż od terapeuty dlatego, że to właśnie inni członkowie reprezentują rzeczywisty świat. Ludzie chcą czuć, że są potrzebni i użyteczni.

Altruizm Przykład: Przykładem altruizmu może być chęć pomocy Soni- pacjentce z anoreksją przez innych pacjentów podczas ambulatoryjnej terapii prowadzonej przez Yaloma http://www.youtube.com/watch?v=05Elmr65RDg&playnext=1&list=PL63AFB3E5E3E65263

Korektywna rekapitulacja pierwotnej grupy rodzinnej Grupa terapeutyczna często przypomina pacjentowi rodzinę. W jej członkach widzi swojego ojca, matkę czy rodzeństwo. Pacjenci często mają niesatysfakcjonujące relacje rodzinne. Przenoszą wówczas interakcje jakie zachodziły z członkami rodziny na interakcje z członkami grupy.

Korektywna rekapitulacja pierwotnej grupy rodzinnej Ważne jest natomiast to, żeby wczesne konflikty rodzinne ujawnione przez pacjenta były także korektywne tzn. takie, które będą naprawcze oraz pozwolą ustalić nowe zasady postępowania. Proces ten polega na przepracowywaniu z terapeutą wielu niedokończonych spraw z okresu wczesnego dzieciństwa.

Korektywna rekapitulacja pierwotnej grupy rodzinnej Przykład: Pacjent w osobie terapeuty może widzieć własnego ojca. Na niego wówczas przerzucać swój emocjonalny stosunek, który niegdyś żywił do rodzica.

Rozwój umiejętności społecznych Czynnik umiejętności społecznych działa we wszystkich grupach terapeutycznych. Jawny nacisk na tę umiejętności może być kładziony np. w grupach przygotowujących hospitalizowanych pacjentów do wypisania ze szpitala. Członkowie grupy są wówczas proszeni o odgrywanie roli osoby np. starającej się o pracę.

Rozwój umiejętności społecznych W innych grupach dochodzi do rozwoju tych umiejętności w sposób bardziej pośredni. Pacjent wówczas może dowiedzieć się, ze jego styl wypowiedzi może być odpychający bądź poprzez sposób siedzenia chce wyrazić swa wyższość. Terapia grupowa pozwala osobie dostrzec poprzez informacje zwrotne od innych uczestników o tym jakich umiejętnosci im jeszcze brakuje.

Rozwój umiejętności społecznych Przykład: Osoba, która ma problem z zapraszaniem na randkę interesującej ja osoby może być poproszona o zaimprowizowanie takiej scenki. Otrzymane informacje zwrotne od grupy wpływają wówczas na rozwój umiejętności społecznych.

Naśladowanie Czynnik ten jest najbardziej znaczący w początkowym etapie rozwoju grupy. Wówczas uczestnicy identyfikują się ze starszymi członkami grupy lub z terapeutą. Wpływa to na możliwości eksperymentowania z zachowaniem jednostki i z jego otwartością. Proces ten może mieć trwały wpływ terapeutyczny, dowiedzenie się kim nie jesteśmy stoi na drodze do dowiedzenia się jacy jesteśmy.

Naśladowanie Na zasadzie modelowania mogą być nabywane także bardziej złożone zachowania takie jak począwszy od tonu głosu podobnego do tonu głosu terapeuty aż po wydawanie podobnych sądów i opinii. Naśladowanie odgrywa istotna rolę w terapii widza, która polega na poprawie dzięki obserwacji pacjenta mającego podobne problemy.

Naśladowanie Przykład: Poprzez obserwacje i modelowanie pacjent widząc sukcesy z radzeniem sobie w stresujących sytuacjach w pracy tez zaczyna stosować podobne techniki we własnej pracy podczas trudnych sytuacji.