ĆWICZENIA i

mgr Adam Plichta adam.plichta@prawo.uni.wroc.pl adam.plichta@gmail.com +48 609 013 214 Konsultacje w semestrze zimowym 2014/2015: wtorek (tp): 8:30 - 9:30 wtorek (tn): 14:45 - 15:45 piątek: 8:45-9:45 pok. 306a

LITERATURA Problemy polityczne współczesnego świata, Z. Cesarz, E. Stadtmuller; najnowsze wydanie; Stosunki międzynarodowe, E.Haliżak, R. Kuźniar, Warszawa 2005 Współczesne stosunki międzynarodowe, red. Teresa Łoś- Nowak, Wrocław 2008 Elementy nauki o państwie i polityce, L. Dubel, J. Kostrubiec, G. Ławnikowicz, Z. Markwart, Warszawa 2011

PROGRAM ĆWICZEŃ ĆWICZENIA I Kwestie pokoju i bezpieczeństwa w XXI wieku-pojęcie, modele i badania nad pokojem Organizacje międzynarodowe zabezpieczające pokój: Organizacja Narodów Zjednoczonych, NATO, KBWE /OBWE, inne organizacje regionalne Siła i jej zastosowanie w stosunkach międzynarodowych.

PROGRAM ĆWICZEŃ ĆWICZENIA II Konflikty zbrojne jako problem współczesnych państw: pojęcie konfliktu zbrojnego rodzaje konfliktów zbrojnych źródła wojen geografia konfliktów zbrojnych skutki konfliktów zbrojnych sposoby rozwiązywania konfliktów zbrojnych Kwestia zbrojeń i rozbrojenia (referat): wyścig zbrojeń proces rokowań rozbrojeniowych problemy nielegalnego handlu bronią

PROGRAM ĆWICZEŃ ĆWICZENIA III Terroryzm międzynarodowy jako zagrożenie dla współczesnych państw: terroryzm jako zjawisko społeczno-polityczne pojęcie terroryzmu międzynarodowego źródła współczesnego terroryzmu terroryzm państwowy wewnętrzny i międzynarodowy współczesne zamachy i organizacje terrorystyczne (referat) problem zwalczania zagrożeń terrorystycznych

PROGRAM ĆWICZEŃ ĆWICZENIA IV Główne problemy współczesnych państw: Kwestia żywności i surowców we współczesnym świecie (referat): problem głodu i braku wody podział żywności współczesnego świata polityczne sposoby rozwiązania problemu bezpieczeństwa żywnościowego świata, Międzynarodowe aspekty ochrony środowiska (referat): główne dziedziny ekologicznych zagroże prawne instrumenty ochrony środowiska, organizacje, partie i stowarzyszenia ekologiczne, Demograficzne uwarunkowania współczesnych państw (referat): współczesne tendencje demograficzne skutki oddziaływania czynnika demograficznego na współczesne państwa i stosunki międzynarodowe

PROGRAM ĆWICZEŃ ĆWICZENIA IV cd. 4. Wpływ religii i kultury na rozwój współczesnych państw rola czynnika religijnego we współczesnych stosunkach międzynarodowych struktura wyznaniowa współczesnego świata oddziaływanie religii na konflikty międzynarodowe państwa religijne i ich znaczenie we współczesnym świecie 5. Polityczne aspekty kultury we spółczesnych stosunkach międzynarodowych: różnice kulturowe i ich wpływ na współczesne państwa problem nowego ładu kulturowego komunikowanie międzynarodowe

PROGRAM ĆWICZEŃ ĆWICZENIA V Prawa człowieka i demokracja we współczesnym świecie pojęcie i znaczenie praw człowieka geneza praw człowieka rozwój praw człowieka po II wojnie światowej KBWE i jej znaczenie dla ochrony praw człowieka (referat) organizacje pozarządowe chroniące prawa człowieka prawne aspekty ochrony praw człowieka zagrożenia dla prawa człowieka we współczesnym świecie

PROGRAM ĆWICZEŃ ĆWICZENIA VI Rozwój gospodarczy współczesnych państw 1. Gospodarka światowa i jej główne cechy podstawy ładu gospodarczego po II wojnie światowej stan rozwoju gospodarczego wybranych obszarów: Europa, Azja, Ameryka, Afryka, główne organizacje gospodarcze współczesnego świata (referat: NAFTA, OPEC, APEC i inne) 2. Główne kierunki doktrynalne we współczesnej ekonomii liberalizm ekonomiczny interwencjonizm

PROGRAM ĆWICZEŃ ĆWICZENIA VII- kolokwium ĆWICZENIA VIII Integracja europejska i jej procesy główne idee europejskie powstanie i rozwój integracji europejskiej, główne instytucje Unii Europejskiej prawne aspekty funkcjonowania UE znaczenie polityczne, społeczne, gospodarcze i militarne UE współczesne tendencje rozwoju UE proces rozszerzania się UE na inne kraje

POKÓJ I BEZPIECZEńSTWO WSPÓŁCZESNYCH PAńSTW

PERSPEKTYWA HISTORYCZNA początki badań; 1910- Carnegie Endowment for International Peace i World Peace Foundation I Wojna Światowa, ład powojenny i Liga Narodów II Wojna Światowa- ład zimnowojenny, badania nad pokojem w centrum zainteresowań, analiza wyścigu zbrojeń i jego kontrola polemologia vs irenologia; supradyscyplinarność KONCEPCJA POKOJU: Koncepcja współczesna poszerzona o: równouprawnienie narodów, uszanowanie ich prawa do samostanowienia, stworzenie odpowiednich warunków społeczno-ekonomicznych, ograniczenie szeroko rozumianej przemocy.

POJĘCIE BEZPIECZEŃSTWA Złożoność zjawisk warunkujących bezpieczeństwo oraz wielość działań podejmowanych na jego rzecz (w tym częste nadużywanie go jako pretekstu dla nadmiernych zbrojeń)= trudności definicyjne Bezpieczeństwo- proces, stan, zjawisko, sytuacja, problem, potrzeba lub cel w stosunkach międzynarodowych Definicja negatywna- brak zagrożeń w postaci użycia siły lub groźby albo prawdopodobieństwa jej użycia (użycie siły zagrażające istnieniu państwa lub zagrażające jego interesom narodowym) Zagrażające istnieniu państwa- integralności, niepodległości, suwerenności. Zagrażające interesom narodowym- rozwojowi państwa, jego tożsamości, podmiotowości, interesom gospodarczym itd.

POJĘCIE BEZPIECZEŃSTWA Bezpieczeństwo- proces tworzenia takich warunków, które gwarantują państwu istnienie, suwerenność, integralność terytorialną, nieingerencję w sprawy wewnętrzne Ma charakter zmienny i dynamiczny, nie jest stanem trwałym. Wymaga ciągłych wysiłków i zabiegów międzynarodowych. Otwarty, dynamiczny proces- ciąg ujawniających się zagrożeń i przeciwdziałania im. Dylemat bezpieczeństwa- dążenie do absolutnego bezpieczeństwa, nadmierny rozwój potencjału zbrojnego nieadekwatny do właściwego poziomu zagrożenia, naruszający równowagę i wywyłujący negatywną reakcję innych państw (dozbrajanie, zawieranie sojuszy militarnych). Wyścig zbrojeń prowadzi do napięcia.

POJĘCIE BEZPIECZEŃSTWA Zapewnienie bezpieczeństwa jest konstytutywnym zadaniem każdego państwa; pierwszym i podstawowym celem jego polityki. PRZEDMIOTOWY ZAKRES BEZPIECZEŃSTWA perspektywa zimnowojenna współcześnie- rozszerzenie zakresu pojęciowego: włączenie zagadnień gospodarczych, społecznych, ekologicznych; koncepcja comprehensive security silne powiązanie z bezpieczeństwem międzynarodowym; koncepcja bezpieczeństwa kooperatywnego przejście od bezpieczeństwa negatywnego do pozytywnego (odpowiednie kształtowanie środowiska międzynarodowego, minimalizowanie zagrożeń, wspólne rozwiązywanie konfliktów, conflict management)

POJĘCIE BEZPIECZEŃSTWA RODZAJE BEZPIECZEŃSTWA BEZPIECZEŃSTWO POLITYCZNE współpraca państw np. w ramach instytucji wielostronnych dialog polityczny, w tym dialog ad hoc, dyplomacja prewencyjna przestrzeganie norm prawnych i politycznych stabilizujących sytuację bezpieczeństwa BEZPIECZEŃSTWO EKONOMICZNE prawidłowość procesów makroekonomicznych stan finansów państw, stan i struktura gospodarki oraz ich wpływ na sytuację społeczną uzależenienie od korporacji międzynarodowych, problem dostępu do surowców naturalnych, problem zadłużenia i uzależnienia od kapitału zagranicznego

POJĘCIE BEZPIECZEŃSTWA RODZAJE BEZPIECZEŃSTWA BEZPIECZEŃSTWO SPOŁECZNE zróżnicowanie społeczeństw (rasowe, kulturowe, etniczne, religijne oraz stosunki między grupami) poziom akceptacji systemu politycznego i ekonomicznego gotowość do kontestacji porządku społecznego BEZPIECZEŃSTWO EKOLOGICZNE klęski naturalne negatywne skutki działalności człowieka BEZPIECZEŃSTWO MILITARNE - wyścigi zbrojeń, asymetria potencjałów zbrojeniowych itd.

POJĘCIE BEZPIECZEŃSTWA PODMIOTOWY ZAKRES BEZPIECZEŃSTWA politykę bezpieczeństwa prowadzą jedynie PAŃSTWA jej uczestnikami są jednak także podmioty pozapaństwowe, np: korporacje międzynarodowe międzynarodowe grupy terrorystyczne i przestępcze Strategia bezpieczeństwa narodowego: dokument zawierający koncepcje i działania na rzecz ochrony i obrony interesów narodowych, określający organy i instytucje odpowiedzialne za bezpieczeństwo kraju, zasoby materialne, treść zewnętrznej polityki bezpieczeństwa.

MODELE BEZPIECZEŃSTWA Kryterium historycznego rozwoju: model bezpieczeństwa jednostkowego; w tym model: izolacjonizmu-splendid isolation (USA, UK) neutralności- także tzw. wieczystej neutralności (casus Szwajcarii, Belgii) model bezpieczeństwa uniwersalnego system bezpieczeństwa subregionalnego lub regionalnego Kryterium metod i mechanizmów funkcjonowania: koncepcja oparta na działaniach jednostronnych subordynacyjna konstrukcja bezpieczeństwa koordynacyjna konstrukcja bezpieczeństwa

MODELE BEZPIECZEŃSTWA Cd. koordynacyjna konstrukcja bezpieczeństwa- szczegółowe modele: równowagi sił (ogólna stabilność, bloki państw lub państwa odpowiadające sobie siłą, żadne nie ma nadmiernej przewagi, tworzenie sojuszy, wyścig zbrojeń) odstraszania (zasada akcja=reakacja; eskalacja zbrojeń) bezpieczeństwa zbiorowego wspólnego bezpieczeństwa koncepcja rządu światowego Nacisk na rozwiązania regionalne, znaczenie więzi geograficznych, politycznych, interesów gospodarczych i kulturowej bliskości.

NOWE PROBLEMY BEZPIECZEŃSTWA MIĘDZYNARODOWEGO perspektywa historyczna, czas Zimnej Wojny, zmiany po upadku ZSRR zmiana układu sił ‚rozmrożenie antagonizmów’ (Bałkany, Afryka) zagrożenia globalizacji ”Zagrożenia dla pokoju i bezpieczeństwa w XXI wieku nie ograniczają się do wojen i konfliktów międzynarodowych, lecz obejmują wojny i konflikty wewnętrzne, zorganizowaną przestępczość, terroryzm i broń masowego rażenia. Obejmują one także nędzę, śmiertelne choroby zakaźne i degradację środowiska naturalnego. Wszystkie te zagrożenia mogą powodować śmierć lub zmniejszyć szansę życia na dużą skalę. Wszystkie one mogą zdestabilizować państwa pozostające podstawową jednostką systemu międzynarodowego” K.Annan

NOWE PROBLEMY BEZPIECZEŃSTWA MIĘDZYNARODOWEGO PAŃSTWA UPADŁE- TERRORYZM- BROŃ MASOWEGO RAŻENIA państwa upadłe- ok.1/5 wszystkich państw; państwa hultajskie migracje, uchodźcy, przemyt broni, terroryzm ASYMETRIA POTENCJAŁÓW ZBROJNYCH nadzbrojenia i wyścigi zbrojeń; rewolucja oparta na informatyce, RMA przejawy niechęci, kompleksów, atak na ‚bogatych i silnych’ niechciane interwencje w różnych regionach świata Niebezpieczeństwa nowego typu nie zagrażają integralności czy interesom państw- skierowane są głównie w ich obywateli i infrastrukturę. Ich inicjatorami są już nie państwa, a czynniki, zjawiska i grupy pozapaństwowe.

NOWE PROBLEMY BEZPIECZEŃSTWA MIĘDZYNARODOWEGO Chcąc utrzymać bezpieczeństwo i stabilność międzynarodową, państwa muszą reagować przy użyciu środków militarnych już także w sytuacjach klęsk humanitarnych, zagrożenia terrorystycznego czy nierównej dystrybucji surowców naturalnych.

ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE ZABEZPIECZAJĄCE POKÓJ

SOJUSZE I WSPÓLNOTY BEZPIECZEŃSTWA: zasada, że atak zbrojny na jedno z nich jest równoważny z atakiem na wszystkich przyjęcie zobowiązania udzielenia pomocy sojusznikowi w sytuacji napaści, indywidulanie lub w porozumieniu z innymi państwami, także pomocy militarnej wspólne organy wojskowe, ale także polityczne; powołują wspólne oddziały wojskowe SYSTEMY BEZPIECZEŃSTWA ZBIOROWEGO: system=organizacja międzynarodowa zakaz użycia siły pomiędzy uczestnikami, pokojowe rozwiązywanie sporów, działania zbrojne ostatecznością agresor=sankcja; decyzja o zastosowaniu sankcji podejmowana przez uprawnione organy systemu ograniczanie i kontrola zbrojńo w ramach systemu

ORGANIZACJA NARODÓW ZJEDNOCZONYCH ONZ ORGANIZACJA NARODÓW ZJEDNOCZONYCH 26.06.1945, San Francisco, Karta Narodów Zjednoczonych Artykuł 1 Cele Organizacji Narodów Zjednoczonych są następujące: Utrzymać międzynarodowy pokój i bezpieczeństwo, stosując w tym celu skuteczne środki zbiorowe dla zapobiegania zagrożeniom pokoju i ich usuwania, tłumienia wszelkich aktów agresji i innych naruszeń pokoju, łagodzić lub załatwiać pokojowymi sposobami, zgodnie z zasadami sprawiedliwości i prawa międzynarodowego, spory albo sytuacje międzynarodowe, które mogą prowadzić do naruszenia pokoju. Rozwijać pomiędzy narodami przyjazne stosunki oparte na poszanowaniu zasady równouprawnienia i samostanowienia narodów oraz stosować inne odpowiednie środki dla umocnienia powszechnego pokoju. Rozwiązywać w drodze współpracy międzynarodowej problemy międzynarodowe o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym lub humanitarnym, jak również popierać prawa człowieka i zachęcać do poszanowania tych praw i podstawowych wolności dla wszystkich bez względu na różnice rasy, płci, języka lub wyznania. Stanowić ośrodek uzgadniania działalności narodów, zmierzającej do osiągnięcia tych wspólnych celów. Perspektywa historyczna (II WŚW ) organy (rola Rady Bezpieczeństwa!) peacekeeping; misje- Bośnia, Rwanda

ORGANIZACJA TRAKTATU PÓŁNOCNOATLANTYCKIEGO NATO ORGANIZACJA TRAKTATU PÓŁNOCNOATLANTYCKIEGO 4.04.1949, Waszyngton USA, Kanada + 10 państw europejskich Art. 5: Strony zgadzają się, że zbrojna napaść na jedną lub kilka z nich w Europie lub Ameryce Północnej będzie uznawana za napaść przeciwko nim wszystkim; wskutek tego zgadzają się, że jeśli taka zbrojna napaść nastąpi, każda z nich [...] udzieli pomocy Stronie lub Stronom tak napadniętym, podejmując natychmiast indywidualnie i w porozumieniu z innymi stronami taką akcje, jaką uzna za konieczną, nie wyłączając użycia siły zbrojnej w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego’ perspektywa historyczna (Zimna Wojna, kryzys berliński); wspólne dziedzictwo cywilizacyjne i tożsame interesy organy (Rada Północnoatlantyca, Komitet Planowania Obrony itd) interwencja w Bośni

OBWE (KBWE) ORGANIZACJA BEZPIECZEŃSTWA I WSPÓŁPRACY W EUROPIE - Kontynuacja KBWE czyli Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (Helskinki, Akt Końcowy, 1.08.1975, dialog i normalizacja stosunków Wschód-Zachód; konferencja- nie system bezpieczeństwa) - 1.01.1995- zmiana nazwy i przekształcenie KBWE w regionalny system bezpieczeństwa - nie posiada własnych sił zbrojnych, ale rozbudowana instytucjonalnie - nacisk na prewencję (wprowadzanie wspólnych standardów życia politycznego, dyplomacja prewencyjna, rozbrojenia i ograniczanie zbrojeń)

PYTANIE O SKUTECZNOŚĆ TAKICH SYSTEMÓW BEZPIECZEŃSTWA Od czego zależy skuteczność działań organizacji międzynarodwych? Czy normy prawa wystarczą by chronić bezpieczeństwo i zapobiegać konfliktom?

SIŁA I JEJ ZASTOSOWANIE W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH