METODY KOMUNIKACJI W SIECI

KOMUNIKACJA A CYWILIZACJA Powstanie cywilizacji nie byłoby możliwe bez opanowania technik komunikacji. Bez umiejętności porozumiewania się, człowiek nie tylko nie byłby w stanie zainicjować postępu technicznego i rozwoju cywilizacji, ale nawet nie mógłby tworzyć jakichkolwiek społeczności. Ale czym jest komunikacja? Komunikacja może oznaczać celową wymianę poglądów w dialogu, ale też przypadkowy sygnał. W 1970 Frank Dance podał 126 stosowanych definicji1 i od tego czasu ich liczba stale rośnie. Wraz z upływem czasu liczba możliwych sposobów komunikacji wzrasta, a coraz bardziej skomplikowane i łatwiej dostępne informacje można przesyłać szybciej na większe odległości. Dziś używamy technik komunikacji, o których nie śnili nasi przodkowie. Można z dużym prawdopodobieństwem założyć, że nasze dzieci poznają technologie dziś opisywane tylko w literaturze science-fiction. Nowe, lepsze narzędzia komunikacji napędzają spiralę zmian w dzisiejszym społeczeństwie2. Nie zawsze jednak tak było: najstarsze wynalazki dzieliły od siebie ogromne przedziały czasowe. To przyspieszające tempo zmian doskonale widać, jeśli spojrzymy na poszczególne “kamienie milowe” w komunikacji i odstępy czasowe jakie dzielą ich powstanie.

Sygnały dymne Jedną z ciekawych metod wysyłania informacji, które zostały spopularyzowane przez westerny były sygnały dymne. Za pomocą ognisk i koców Indianie wysyłali do siebie informacje w postaci chmur dymu, których częstotliwość wzlatywania w górę oraz ich wielkość określały pewne słowa. Znaki dymne były najczęściej stosowane przez Indian na polach bitew. Znaki dymne miały to do siebie, że widoczne są nawet z kilku kilometrów. Często znaki dymne były szyfrem, który był ciężki do odczytu przez wrogów lub intruzów. Warto też dodać, że znaki dymne zostały później używane nie tylko przez Indian, ale również przez wojska amerykańskie podczas wojny secesyjnej. Jak widać znaki dymne są dość ciekawym rodzajem przekazu informacji, lecz aby informacja była odczytywalna musi być spełnionych kilka warunków. Najważniejszym jest na pewno siła i kierunek wiatru oraz gęstość powietrza. Kolejnym ważnym warunkiem jest gęstość i kolor dymu, gdyż dym o jasnym kolorze nie ma takiego zasięgu jak dym w kolorze czarnym.

Sygnały dźwiękowe Już ludzie pierwotni szukali sposobu na komunikowanie się ze sobą na odległość. W okresie kredy jaskiniowcy porozumiewali przesyłając informacje poprzez sygnały dźwiękowe. Metoda ta polegała na rytmicznym wybijaniu dźwięków na specjalnych bębnach lub kamieniach. Wiele podobnych sposobów stosowanych jest do dzisiaj, np. przez niektóre plemiona afrykańskie, przeważnie podczas działań wojennych

MOWA Ewolucja mózgu odróżniła człowieka od zwierząt, gdy doprowadziła do powstania rewolucyjnego sposobu komunikacji - mowy. Zakłada się, że duże znaczenie miał tutaj gen FOXP23, który 200 tys. lat temu dał człowiekowi wiele zdolności językowych. Mowa, zbiór wokalnych symboli opartych na logicznej strukturze, umożliwiła przekazywanie informacji i wiedzy kolejnym pokoleniom w doskonalszy sposób. Doświadczenia przekazywane za pomocą języka stawały się coraz bogatsze, a człowiek mógł zmieniać się i przystosowywać się do otoczenia – bądź przystosowywać otoczenie do siebie – znacznie szybciej niż gatunki opierające się na genetycznej ewolucji. Mowa oznaczała możliwość koordynacji i współpracy, postępu technicznego, nauki, inżynierii, powstania pojęć abstrakcyjnych i kultury. Ulokowała człowieka na szczycie łańcucha pokarmowego, umożliwiając homo sapiens walkę i zwycięstwo nad zwierzęcymi drapieżnikami. Pośrednio umożliwiła podróże przez niesprzyjające tereny (morza, pustynie) i ekspansję człowieka we wszystkie rejony Ziemi. Mowa nie jest jednak doskonała. Wypowiedziane słowo czy zdanie docierało tylko do osób znajdujących się w pobliżu mówiącego. Komunikacja przy pomocy głosu, bądź sygnałów migowych, na odległości większe niż kilometr była praktycznie niemożliwa. Pamięć ludzka wraz z upływem czasu często ulegała zniekształceniu, istnieje także ograniczenie ilości informacji możliwych do zapamiętania przez jednostkę. Wraz z przedwczesną śmiercią ‘osób pamiętających’ – szamanów, mędrców – którzy nie zdążyli przekazać swojej wiedzy uczniom - prymitywna społeczność mogła bezpowrotnie stracić wiedzę wielu pokoleń.

SYMBOLE Niedoskonałości mowy prowadziły do prób stworzenia lepszego sposobu przekazywania i przechowywania informacji. Rozwijane techniki należy podzielić na dwa rodzaje – te przeznaczone do komunikacji na dalsze odległości (omówione w dalszych rozdziałach) i te przeznaczone do komunikacji w czasie, czyli nadania wiedzy ludzkiej trwałości. Wszystkie te techniki opierały się na wspólnym elemencie – symbolach. Najstarsze znane nam symbole przeznaczone do komunikacji na przestrzeni czasu to malowidła jaskiniowe. Tak jak dla małych dzieci zanim nie nauczą się bardziej skomplikowanych sposobów komunikacji, tak i dla prehistorycznego człowieka obrazki i malowidła były najłatwiejszą do opanowania techniką. Ludzie Cro-Magnon stworzyli pierwszy kalendarz księżycowy 30,000 p.n.e.4 Powoli następowała ewolucja od rysowania do pisania. W starożytnym Egipcie oraz w dawnej Grecji pojęcia pisania i rysowania były tożsame, na co wskazują m.in. egipskie słowo s–sz i greckie graphein, które oznaczały zarówno pisanie, jak i rysowanie.

PETROGLIFY Wydaje się, że od malowideł jest tylko krok do pierwszych symboli. Ale to krok ogromny i bardzo długi, zarówno w czasie, jak i rozwoju intelektualnym. Podczas gdy najstarsze malowidła naskalne, rzeźby, narzędzia możemy datować na okres późnego paleolitu (ok. 25 tys. lat p.n.e.), pierwsze symbole, petroglify, pojawiają się dopiero w okresie neolitu (10-9 tys. lat p.n.e)5. Prawdopodobnie używane były liczne mniej trwałe symbole – ułożone stosy kamieni, symbole wyryte w drewnie czy ziemi, jednak nie przetrwały one do dzisiejszych czasów, a ich istnienia możemy się tylko domyślać, obserwując – bliższe nam czasowo – prymitywne kultury z Oceanii czy Afryki.

Pismo ideograficzne O ile najstarsze ideogramy pochodzą z mniej więcej tego samego okresu co najstarsze piktogramy, to pisma czysto ideograficzne (logograficzne), spotykane w różnych kulturach świata, zostały wynalezione stosunkowo późno i są także mniej wygodne od omówionych poniżej wcześniejszych pism analitycznych i analityczno-fontetycznych. Z czasem ideogramy coraz bardziej odchodziły od ‘zwykłych obrazków’ i ewoluowały w stronę bardziej abstrakcyjnych symboli, nadal jednak zachowały swoją podstawową ideę, że dany znak reprezentuje konkretne pojęcie. Ideogramy są spotykane w starszych systemach pisma Dalekiego Wschodu – m.in. w japońskim Kanji, koreańskim Hanja (z V wieku n.e.), które z kolei wywodzą się z chińskich znaków(1200 p.n.e). Najstarszy system pisma, sumeryjskie pismo klinowe, jest przykładem pisma ideograficznego.

Przykład pisma ideograficznego

Piktogramy i ideogramy Najstarszym podgatunkiem pisma są piktogramy, czyli pismo obrazkowe, w którym obrazy lub schematyczne rysunki przedmiotów są symbolami tych zjawisk. Symbole te nie przedstawiają dźwięków mowy – jest to alfabet semantyczny (od gr. sema, znak), a nie fonetyczny. Piktogramy są kolejnym krokiem w ewolucji symboli. Tak jak petroglify rozwinęły się z malowideł naściennych, tak z petroglifów powstały piktogramy. Istotna różnica między takimi malowidłami, jak petroglify, a piktogramami polega na tym, że te pierwsze przedstawiają jakieś wydarzenie – podczas gdy piktogramy o tym wydarzeniu opowiadają. Mają więc znaczenie użytkowe.

PISMO Symbole były prekursorem kolejnego wielkiego wynalazku – pisma. Zamknięty zbiór symboli, wyrażających dźwięki fonetyczne bądź pojęcia, umożliwił przechowywanie skomplikowanych, długich wiadomości i stanowił ‘graficzny zapis mowy’. Pismo było darzone wielkim szacunkiem. Starożytni Egipcjanie uważali za jego twórcę Thota, boga kultury, nauki i magii. Nebo, syn Marduka, był babilońskim bogiem pisma – i ludzkiego przeznaczenia. Według tradycji żydowskiej pismo wynalazł Mojżesz, według mitów greckich – Hermes. Klasa urzędników rządzących imperium chińskim, literati, za jedną z najważniejszych cech wykształconego człowieka uważała zdolność czytania i pisania. Nieco kontrowersyjne jest ustalenie dokładnej daty powstania pisma. Pierwsze piktogramy i ideogramy pojawiły się wkrótce po pierwszych petroglifach, bo juz w okolicach 9000 p.n.e., ale pismo powstało nie wcześniej niż w okolicach 5000 p.n.e. Ponieważ staroeuropejske znaki Vinčów są do tej pory nieodczytane i uważane przez wielu archeologów za motywy zdobnicze, za najstarsze znane nam pismo uważa się sumeryjskie piktogramy z 3400 p.n.e. Mniej więcej wy tym samym czasie wynalezione zostały też hieroglifyi symbole proto-elamickie.

Pisma analityczne Pisma starożytnych Egipcjan, Kreteńczyków, Hetytów czy mieszkańców Mezopotamii nie były pismami ideograficznymi. Już w swych najstarszych znanych nam formach słowa zbudowane były z symboli, połączonych w różne kombinacje. Tym samym stanowią fazę przejściową pomiędzy pismem czysto ideograficznym, a pismem czysto fonetycznym, gdyż zawierają elementy obu tych rodzajów pisma. Warto jednak podkreślić, że granica między pismami ideograficznymi i analitycznymi jest stosunkowo płynna, i wiele opracowań naukowych nie czyni różnicy między pismami ideograficznymi (logograficznymi) a analitycznymi. Najbardziej znanym przykładem pisma analitycznego są egipskie hieroglify (najstarszy odkryty egipski hieroglif jest datowany na 3300 p.n.e.). Składają się z trzech odrębnych elementów: -znaki ideograficzne - np. “krzyż ankh” oznaczał “życie”, a “pióro” oznaczało “prawdę” -znaki fonetyczne – hieroglificzne znaki spółgłoskowe, oznaczały od jednej do trzech spółgłosek -determinatywy – poprzedzające słowa i określające klasę wyrazów. Np. wszystkie imiona bóstw były poprzedzane znakiem siedzącej figurki boga