Dogmatyka prawa Zajmuje się badaniem prawa aktualnie obowiązującego (de lege lata) Jej zadaniem jest: Opis i systematyzacja norm prawnych Wykładnia prawa Analiza praktyki stosowania prawa

Egzamin Trzy pytania otwarte z materii wykładowej czas: 45 min. Przedtermin w styczniu 2014 r.

Bezpośrednie stosowanie Konstytucji jako warunek konieczny stosowania praw konstytucyjnych

Normatywny charakter Konstytucji Konstytucja jako akt prawny zawierający normy generalne i abstrakcyjne, które mogą być podstawą aktów stosowania prawa (orzeczeń, decyzji) „różny jest wprawdzie stopień precyzji i konkretności poszczególnych postanowień konstytucji, ale (…) domniemywać należy możliwość wydobycia określonych treści prawnych z każdego z nich” (postanowienie TK z 22 marca 2000 r., sygn. P 12/98)

Rodzaje przepisów konstytucyjnych 1. Przepisy precyzyjne, nie wymagające konkretyzacji ustawowej 2. Przepisy zawierające odesłania do regulacji ustawowej 3. Normy programowe 4. Zasady konstytucyjne Normatywny charakter mają wszystkie przepisy konstytucyjne.

Uchwała SN z 12 II 1955, I CO 4/55 „Normy konstytucyjne konstytuują podstawowe zasady prawne, stanowią zrąb nadbudowy prawnej nie nadający się z reguły bezpośrednio do praktycznego stosowania w codziennym życiu społeczeństwa bez rozwinięcia w ustawach zwykłych i innych aktach normatywnych.”

Art. 8 Konstytucji 1. Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej 2. Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej Szczególna moc prawna Konstytucji: aspekt negatywny – zakaz stanowienia norm sprzecznych z Konstytucją aspekt pozytywny – nakaz realizacji Konstytucji (w tym jej bezpośredniego stosowania)

Art. 8 ust. 2 Konstytucji Nie przesądza, że Konstytucja musi być stosowana (vide art. 87, art. 8 ust. 1, art. 7, art. 83), lecz że musi być stosowana w szczególny sposób (tj. bezpośrednio). Pojęcie bezpośredniego stosowania: Konstytucji (art. 8 ust. 2) Ratyfikowanej umowy międzynarodowej (art. 91 ust. 1) Prawa stanowionego przez organizację międzynarodową (art. 91 ust. 3) Inne przypadki: art. 236 ust. 1 (ustawy niezbędne do stosowania), Preambuła -wszyscy, którzy będą stosowali

Różne znaczenia pojęcia „stosowanie prawa” Z. Ziembiński – czynienie użytku z przyznanego przez normę prawną upoważnienia do dokonania czynności konwencjonalnej doniosłej prawnie J. Wróblewski – ustalanie przez sąd konsekwencji prawnych określonych faktów w sposób wiążący na podstawie prawa obowiązującego, którego rezultatem jest sformułowanie norm konkretno – indywidualnych Konieczność rozróżnienia: stanowienie prawa, przestrzeganie prawa

Znaczenia pojęcia „stosowanie Konstytucji” Szerokie – czynienie użytku z kompetencji Preambuła: „Wszystkich, którzy dla dobra III RP tę Konstytucję będą stosowali”. Wąskie – proces zmierzający do podjęcia przez sąd lub organ rozstrzygnięcia w kwestii kwalifikacji stanu faktycznego z punktu widzenia kryteriów sformułowanych w prawie i ustalenie prawnych konsekwencji tej kwalifikacji.

Rodzaje bezpośredniego stosowania Konstytucji przez sądy Stosowanie samoistne (warunek: precyzyjny przepis konstytucyjny +brak ustawy) Współstosowanie Konstytucji i ustawy Ornamentacyjne Interpretacyjne (wykładnia ustawy w zgodzie z Konst.) Modyfikacyjne („ratowanie” konstytucyjności ustawy) Stosowanie kolizyjne

Stosowanie samoistne Konstytucji w orzecznictwie SN Uchwała SN z 6 I 2005 r., III CZP 75/2004 Roszczenie członka stowarzyszenia o ochronę jego członkostwa przed niezgodnym z prawem lub statutem wykluczeniem ze stowarzyszenia podlega rozpoznaniu na drodze sądowej. „Prawo do sądu jest podmiotowym prawem dającym podstawę roszczenia jednostki, a ze względu na art. 8 ust. 2 Konstytucji może być samodzielną podstawą prawną odpowiedniego roszczenia”.

Stosowanie samoistne Konstytucji w orzecznictwie TK Wyrok TK z 18 V 2004 r., SK 38/03 –art. 101 par. 1 kpw w zakresie, w jakim pozbawia pokrzywdzonego prawa do udziału w postępowaniu w przedmiocie uchylenia mandatu karnego jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji. „Do momentu zmiany przepisu w drodze interwencji ustawodawczej sądy prowadzące postępowania w sprawie o uchylenie mandatu powinny – zgodnie z ogólną zasadą wykładni i stosowania prawa w sposób zapewniający urzeczywistnienie gwarancji konstytucyjnych – zapewnić w ramach tego postępowania udział pokrzywdzonemu, możliwość wypowiedzenia się i przedstawienia stanowiska w kwestii stanowiącej podstawę uchylenia mandatu.”

Wyrok TK z 18 V 2004 r., SK 38/03 – cd. „Przyjęte w niniejszej sprawie rozstrzygnięcie TK wyraźnie wskazuje na to, że pominięcie udziału pokrzywdzonego w postępowaniu o uchylenie mandatu musi być uznane za naruszenie jego konstytucyjnie gwarantowanych praw. (…) Stwierdzenie to odnosi się wprost do rozważanej sytuacji, kiedy wprawdzie zapewnienie udziału w postępowaniu nie jest obligatoryjne, ale może być jednak skutecznie zapewnione na gruncie istniejących środków procesowych. W poszukiwaniu najwłaściwszej drogi wykładni art. 101 § 2 k.p.w. odpowiadającej wskazanym wyżej kryteriom należy także dostrzegać istotny przejaw urzeczywistnienia zasady bezpośredniego stosowania Konstytucji (art. 8 ust. 2 Konstytucji).”

Współstosowanie modyfikacyjne Art. 77 ust. 1 - Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Art. 417 par. 1 k.c. Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności Uchwały SN z 15 II 1971, III CZP 33/70 konieczną przesłanką odpowiedzialności Skarbu Państwa z art. 417 kc jest wina funkcjonariusza

Wyrok TK z 4 XII 2001, SK 18/00 Art. 417 k.c. rozumiany w ten sposób, że Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, jest zgodny z art. 77 ust. 1 Konstytucji

Stosowanie kolizyjne Reakcja sądu na stwierdzoną niekonstytucyjność: Odmowa zastosowania przepisu podustawowego (tzw. kontrola incydentalna) – art. 178 ust. 1 Pytanie prawne do TK – art. 193 Każdy sąd może przedstawić TK pytanie prawne co do konstytucyjności aktu normatywnego, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.

Wyjątek od zasady bezpośredniego stosowania Konstytucji Art. 8 ust. 2 Konstytucji – przepisy konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że konstytucja stanowi inaczej. Wyjątek od określonego sposobu stosowania Konstytucji, a nie od stosowania w ogóle Prace w ramach KK ZN – wyjątek ma miejsce wówczas, gdy regulacja konstytucyjna wymaga rozwinięcia lub konkretyzacji w ustawie (stosowanie „za pośrednictwem ustawy”) E. Łętowska, Rzeczp. z 1996 r. „Co to znaczy bezpośrednie stosowanie konstytucji” Art. 236 ust. 1, art. 81, odesłania do ustaw?