Przechowane, odnalezione, wyszukane. Dyskusje o książkach (14)

Jan recmanik Introligator z cieszyna Przechowane, odnalezione, wyszukane. Dyskusje o książkach (14) Jan recmanik Introligator z cieszyna opr. Henryk Hollender

Aby książkę można było użytkować, trzeba ją najpierw oprawić Składanie arkuszy Uszyty blok książki Wyokrąglanie grzbietu Montowanie okładek Oklejona okładka Złocenie dekoracji

Oprawianiem książek zajmuje się rzemiosło zwane introligatorstwem XIX-wieczny warsztat introligatorski Na ilustracji od lewej: Introligator zszywa ręcznie książkę na szywnicy Introligator obcina książkę heblem Introligator wykonuje złocenia na okładce Pomocnik wiesza nasączone klejem arkusze do wyschnięcia

Oprawa oprawie nierówna... Wszyscy zdajemy sobie z tego sprawę. Kupując książkę wolimy, by miała oprawę twardą niż broszurową. Taka oprawa stanowi lepszą ochronę dla książki. Książkę w przyjemnej oprawie chętniej bierze się do ręki. Stojące na półkach piękne książki są ozdobą domu. Także w dawnych wiekach zamożni właściciele ksiąg dbali o to, by ich księgozbiór pięknie się prezentował i zamawiali dla swych cennych, ulubionych tomów wykwintne oprawy. Średniowieczne księgi zaopatrywano w oprawy ze złotej blachy i drogich kamieni. Później oprawy wykonywano ze szlachetnych gatunków skór i tkanin i dekorowano je przy użyciu złota. http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Brunet_-_La_Reliure_ancienne_et_moderne_planche_3.jpeg http://pt.wikipedia.org/wiki/Le_tour_du_monde_en_quatre-vingts_jours http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bucheinband_clm_21585.jpg Oprawa średniowieczna Oprawa renesansowa Oprawa XIX-wieczna

Także w Polsce powstawały kolekcje pięknych i kosztownych książek Także w Polsce powstawały kolekcje pięknych i kosztownych książek. Na zlecenie królów, arystokratów i zamożnych bibliofilów introligatorzy wykonywali oprawy pięknie zdobione. Fot. Lech Woźniak Oprawa znanego przedwojennego introligatora krakowskiego Roberta Jahody (1862-1947) Jan Kilemann oprawiał książki dla króla Stanisława Augusta (1764-1795)

Po prawej: Superekslibris króla Zygmunta Augusta – znaki Orła (Korona) i Pogoni (Litwa) w tarczach herbowych, poniżej skrócony tytuł dzieła (Girolamo Cardano, 1547)

Jan Andrzej Próchnicki, arcybiskup lwowski, zm. 1633.

Do najwybitniejszych polskich introligatorów należał pochodzący z Cieszyna Jan Recmanik 1874-1949 „Pracownią mogącą zadowolić najwybredniejsze gusty była za mojej pamięci introligatornia Jana Recmanika na Nowym Świecie 51. Recmanik, który objął dawną firmę Karola Manke, studiował we Francji, gdzie kunszt introligatorski stał od wieków na najwyższym poziomie, kończył Akademię Sztuk Pięknych w Paryżu. Jego specjalnością były oprawy skórzane wytłaczane, inkrustowane, bądź według jego własnych projektów, bądź według życzenia klienta. Pracownia cieszyła się taką frekwencją, że czekało się czasem miesiącami na przyjęcie książki do oprawy, ale warto było to znieść – każda z nich była swego rodzaju arcydziełem.” J. Waydel-Dmochowska: Jeszcze o dawnej Warszawie, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1960

Jan Recmanik urodził się w Cieszynie Jego rodzina mieszkała na przedmieściu Frysztackim. (Wpis w księdze chrztów parafii ewangelickiej.) Tu także zmarł i został pochowany w Czeskim Cieszynie. (Wpis w księdze zgonów.)

Kdybych se narodil před sto lety byl bych vazačem knih u Prohazků dělal bych od pěti do pěti a sedm zlatek za to bral bych [Gdybym sto lat temu się narodził byłby ze mnie introligator U Prochaski bym robił po dwanaście godzin i siedem złotych brałbym za to.] Jaromir Nohavica: Těšínská, przekład Renata Putzlacher Adressen-Buch der Stadt Teschen vom Vereine „Schülerlade”, 1886 Zostałem introligatorem mimo swej woli, bo pociąg miałem właściwie do drukarstwa. Chodząc do szkoły ludowej (…) przechodziło się koło drukarni K. Prochaski. Tam – sądziłem – znajdę swój zawód. Pociągało mnie układanie czcionek, z którymi zapoznałem się, gdy uczniowie zecerni wynosili kaszty na ulicę dla wydmuchiwania z nich kurzu, (…) tymczasem zrobiło się miejsce w introligatorni u Jana Cichego na Wyższej Bramie, gdzie z woli i za wskazaniem ojca mego trzeba się było udać. Jan Recmanik, Autobiografia

Po poznaniu podstaw zawodu, Jan Recmanik, dzięki pośrednictwu wuja, Adama Sikory, uzyskał posadę w jednej z największych i najlepszych polskich introligatorni – u Marcelego Żenczykowskiego w Krakowie. Pracował tam przeszło 10 lat. Sikora – to działacz polityczny, krzewiciel polskości, założyciel parku w Cieszynie, który miał służyć polskim organizacjom. Żenczykowski po Powstaniu Styczniowym schronił się w Cieszynie i tu wyuczył zawodu introligatorskiego, później przeniósł się do Krakowa.

Po odbyciu służby wojskowej Jan Recmanik wyruszył w świat. Dokształcał się i pracował w Wiedniu, w Paryżu, w Anglii, Niemczech. W roku 1902 osiadł w Warszawie, gdzie otworzył własny zakład, działający do II wojny światowej (uwaga: przy Nowym Świecie 55, a nie 51, jak podaje J. Waydel-Dmochowska). Po odbyciu służby wojskowej Jan Recmanik wyruszył w świat.

Recmanik był wirtuozem oprawy i zdobienia książek Recmanik był wirtuozem oprawy i zdobienia książek. Jego prace cechuje francuska lekkość i wdzięk. Oprawy wykonane są z najszlachetniejszych gatunków skór kozich lub cielęcych, a ozdobione ręcznymi złoceniami, zrealizowanymi według własnych projektów.

Na tej oprawie introligator nakleił małe wstawki z czerwonej skórki i w ten sposób uzyskał barwne kwiatki. Następnie przy użyciu kilku prostych tłoczków (kwiatek, listek, linia, kropka) stemplował złoconą dekorację.

Oprawy z barwnych skór z dekoracjami w stylu historycyzującym Oprawy z barwnych skór z dekoracjami w stylu historycyzującym. Wyzłocono je ręcznie przy użyciu małych tłoczków (linie, łuki, kwiatki, gałązki z listkami).

Monumentalna księga Grobu Nieznanego Żołnierza. Wytłaczaną dekorację uzupełniają mosiężne okucia. Sygnatura introligatorska. W ten sposób artysta podpisywał swe prace Fot. Robert Mączyński

Oprawa z dekoracją w stylu narodowym, nawiązująca do motywów góralskich. Introligator ograniczył się do dwóch tłoków dekoracyjnych (konturowy kwiatek i wypełniające go listki) oraz prostej linii. Stworzył z nich bogatą kompozycję.

Nici, którymi zszyto składki książki, tworzą na grzbiecie wypukłości – zwięzy. Dekoracja przechodząca przez grzbiet związuje w całość obie okładziny

Dekoracja plakietowa, złocona i ślepo tłoczona

Oprawy półskórkowe Jana Recmanika, biblioteczne i luksusowe

Oprawy wydawnicze wykonane w zakładzie Jana Recmanika

Recmanik wykonywał także wyroby galanteryjne, albumy na fotografie i puzderka. Zdobił je różnymi sposobami, np. techniką nacinania i reliefowego wytłaczania skóry.

We wrześniu 1939 roku warszawski zakład Recmanika legł w gruzach We wrześniu 1939 roku warszawski zakład Recmanika legł w gruzach. Lata okupacji Recmanik spędził w rodzinnym Cieszynie, po wojnie pracował w upaństwowionej fabryce kartonaży „Rori”. Tu zmarł i został pochowany na cmentarzu w Czeskim Cieszynie.

Prac moich na handel pucić nie chciałem, bo podobnych wykończeń i takiej szkoły Polska nie posiada. Postanowiłem przeto oddać je warszawskiemu lub cieszyńskiemu Muzeum... Jan Recmanik, Autobiografia Niestety, wola artysty nie została wypełniona. Jego prace uległy rozproszeniu.

Książki służą do czytania. To prawda podstawowa. Czasem także bywają dziełami sztuki. Dziś także istnieją introligatorzy artyści, którzy trudzą się, by książce nadać piękny kształt. Introligatorzy rzemieślnicy oprawiają usługowo pojedyncze egzemplarze książek i wydruków. Zajmują się reperacjami książek zniszczonych. Introligatorzy w wielkich przemysłowych zakładach oprawiają książki, które drukują drukarze. Mają do pomocy nowoczesne urządzenia, dzięki którym mogą wykonać pracę szybko i w wielkiej ilości egzemplarzy. Herb Warszawskiego Cechu Introligatorów

Rycina przedstawiająca warsztat introligatorski pochodzi z Encyklopedii (Encyclopédie, ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers. Planches, volume 7) Źródło: http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Fichier:Encyclopedie_Planches_volume_7.djvu&page=251 Fotografie nie opisane inaczej wykonali: Barbara Mazurek i Elżbieta Pokorzyńska Autorką koncepcji prezentacji i dostarczycielką całego materiału o Janie Recmaniku jest: Elzbieta pokorzynska