Promieniowanie Jonizujące i wpływ promieniowania jonizującego na organizmy żywe

Promieniowanie jonizujące jest wynikiem przemian jądrowych, a więc zmiany w układzie nukleonów w jądrze, której to zmianie towarzyszy zmiana układu energii. Nie każdy izotop jest zdolny do takich przemian. Taką cechę posiadają jedynie izotopy, o nieodpowiedniej liczbie neutronów w jądrze. Promieniowanie jonizujące występuje tylko i wyłącznie w obecności źródła promieniowania, którym może być izotop promieniotwórczego pierwiastka lub działająca lampa rentgenowska.

Najczęściej spotykane rodzaje promieniowania jonizującego: Promieniowanie alfa – polegające na emitowaniu przez jądro atomowe cząsteczek. Cząsteczki te charakteryzują się duża zdolnością jonizacji, co powoduje znaczący wpływ na żywy organizm. Zasięg promieni a jest mały Np.: w powietrzu kilka centymetrów. Promieniowanie beta – polega na emisji cząstek z jądra atomowego elektronów lub pozytonów. Zdolność cząsteczek beta do jonizacji jest mniejsza niż cząstek alfa. Promieniowanie gamma – jest emitowanie przez wzbudzone jądro atomu podczas zmiany stanu energetycznego. Jest to najbardziej przenikliwy rodzaj promieniowania jądrowego, chociaż jego właściwości jonizujące są najmniejsze. Najczęściej jest to pewien rodzaj niewidzialnego światła, czyli fali elektromagnetycznej. Promieniowanie rentgenowskie – to promieniowanie elektromagnetyczne o małej długości fali. Powstaje w lampach rentgenowskich przez bombardowanie tarczy metalowej strumieniem prędkich elektronów, przyspieszonych w polu elektrycznym o odpowiedniej różnicy potencjałów.

Stała obecność promieniowania jonizującego w otoczeniu człowieka sprawia, że nieustannie oddziałuje ono na nasze ciało. Dawka promieniowania, jaką otrzymuje ludzki organizm pochodzi w głównej mierze z promieniowania naturalnego, zwanego promieniowaniem tła, którego źródłem jest skorupa ziemska i kosmos. Sztuczna promieniotwórczość odpowiada zaledwie za ok. 26% promieniowania na Ziemi. Jesteśmy zatem codziennie napromieniowywani, a rocznie ciało przeciętnego Polaka otrzymuje średnią dawkę skuteczną ok. 3,5mSv (milisiwerta). Dawka ta pochodzi przede wszystkim ze źródeł naturalnych i jest średnią dawką charakterystyczną dla naszego kraju.

Zjawisko to niekiedy powoduje wiele alergii. Odbiorniki telewizyjne i komputery, z których bardzo często używamy, transmitują promieniowanie jonizujące powietrze. Bycie w pomieszczeniu ze zjonizowanym tlenem jest przyczyną bólów głowy i ogólnego zmęczenia. Nowoczesne ekrany komputerów w niewielkim stopniu jonizują powietrze. Starsze modele powinny być zaopatrzone w ekrany ochronne. Telewizję powinno się oglądać z bezpiecznej odległości, a po wyłączeniu odbiornika wywietrzyć teren. Telefony komórkowe zakłócają odbiór rozruszników serca. Dlatego osoby z rozrusznikami serca nie powinny być w zasięgu pola magnetycznego wytwarzanego przez telefony komórkowe. Nadmierna ilość jonów dodatnich w powietrzu powoduje podniesienie ciśnienia tętniczego krwi, znikanie czerwonych ciałek krwi.

Palaczom szkodzi nie tylko nikotyna czy dioksyny, ale także substancje radioaktywne zawarte w dymie papierosowym. Wypalając dwie paczki dziennie, w ciągu roku można otrzymać aż cztery razy większą dawkę promieniowania jonizującego niż ta, którą otrzymali w ciągu dwóch lat od katastrofy w Czarnobylu mieszkańcy najbardziej zagrożonych rejonów Polski.

Biologiczne skutki promieniowania jonizującego u ludzi można podzielić na dwie grupy: • somatyczne - występujące bezpośrednio po napromieniowaniu całego ciała. Późniejsze skutki takiego napromieniowania to białaczka, nowotwory złośliwe kości, skóry, zaćma, zaburzenia przewodu pokarmowego, bezpłodność. • genetyczne - związane z mutacjami w obrębie materiału genetycznego. Małe dawki promieniowania pochłonięte jednorazowo, dają obraz morfologiczny w postaci zmutowanych organizmów dopiero w kolejnych pokoleniach. Z kolei duże dawki są najczęściej dawkami letalnymi.

W wyniku promieniowania może nastąpić: -uszkodzenie i zburzenie łańcuchów DNA, -zniszczenie składników błon komórkowych, -zaburzenie syntezy białka, -zmiana aktywności enzymów, -zaburzenie gospodarki elektrolitami. Wielkość tych zmian zależy od: -wielkości dawki promieniowania, -rodzaju promieniowania i jego energii, -warunków napromieniowania, tj. szybkości i masy napromieniowanego człowieka, -wrażliwości tkanek na napromieniowanie

Radioterapia Jeden ze sposobów zwalczania tkanki rakowej metodą naświetlania jej promieniowaniem jonizującym. Nowoczesne metody radioterapeutyczne są oparte o liniowe akceleratory elektronów i innych cząstek naładowanych.

oddalenie elektrowni jądrowych od granic polskich