Ewolucja naczelnych

Cztery liczące się postawy w spojrzeniu na ewolucję! Ewolucjonizm ateistyczny (fundamentalizm antyreligijny) Ewolucjonizm teistyczny (stworzenie a potem ewolucyjny rozwój) Kreacjonizm naukowy (stworzenie a potem stabilność i ubytki informacji genetycznej, ewentualne ingerencje nadprzyrodzone) Kreacjonizm biblijny (fundamentalizm religijny)

Wędrówka kontynentów 65 milionów lat temu Obecnie

Czas w mln lat Epoka 2 Plejstocen 5 Pliocen 25 Miocen 38 Oligocen 53 Eocen 65 Paleocen

Pierwsi ludzie w Ameryce 0.05 W pełni współcześni ludzie 0.5 Era Okres Epoka Mln lat Zdarzenie Kenozoik Mezozoik Czwartorzęd Holocen 0.006 Pierwsze miasta 0.009 Pierwsi rolnicy 0.01 Plejstocen 0.012 Pierwsi ludzie w Ameryce 0.05 W pełni współcześni ludzie 0.5 Pierwsze pewne użycie ognia 1.4 Homo w Euro-Azji 1.75 Początek Plejstocenu Trzeciorzęd Pliocen 2.5 Pierwsze narzędzia kamienne i Homo 4.4 Pierwszy dwunożny hominid 5.2 Początek Pliocenu Miocen 23 Pierwsze małpy i człekokształtne 23.5 Początek miocenu Oligocen 34 Początek Oligocenu Eocen 35 Pierwsze wyższe naczelne 50 Pierwsze lemury i wyraki 56.5 Początek Eocenu Paleocen 65 Pierwsze naczelne Początek Paleocenu Kreda  

Teorie dotyczące ewolucji naczelnych 1. Teoria nadrzewności (arboreal theory) została zapronowana przez Wood Jonesa (1916), E.T. Collinsa (1921) i G. E. Smitha (1924) 2. Teoria wzrokowo-drapieżnicza (visual-predation theory) zaproponowana przez Matta Cartmilla (1970, 1972, 1974) Typowe cechy dla naczelnych nie mogą być w sposób prosty przełożone jako przystosowania do nadrzewnego trybu życia „Rethinking primate origins” (Science , 1974, 26, april, vol. 184, 4135, 436-433).

Teoria nadrzewności Zakłada ona, że mezozoiczni przodkowie naczelnych pędzili nadrzewny tryb życia i wykazywały szereg przystosowań do życia w tym środowisku

Teoria nadrzewności Jako przystosowanie do nadrzewnego trybu życia pierwotne naczelne miały dobrze wykształcone receptory wzrokowe i dotykowe. Dobrze była rozwinięta koordynacja oko-ręka. Miała temu towarzyszyć ekspansja odpowiednich obszarów kory mózgowej.

Teoria nadrzewności G. E. Smith sugerował, że musiało temu towarzyszyć osłabienie zmysłu węchu. Na ironię losu pachniało to trochę lamarkizmem. (Narządy nieużywane miały podlegać uwstecznieniu). W twardej epoce darwinizmu pewne trzeźwe spojrzenia na procesy ewolucyjne były źle widziane, trzeba było uważać na słowa.

Teoria nadrzewności Rozwój kończyn przednich (górnych) – wspinanie się, skracanie pyska. Temu ostatniemu miała towarzyszyć zmiana kształtu i ustawienia oczodołów.

Teoria nadrzewności Ustawienie oczodołów jak twierdzi Collins (1921) było raczej związane z preferencją do stereoskopowego widzenia niż jako konsekwencja skracania się pyska. (Znajduje tu zastosowanie podstawowa zasada parsymonii – najprostsze rozwiązania są najlepsze.

Teoria wzrokowo-drapieżnicza Dlaczego naczelne i wiewiórki pomimo, że prawdopodobnie miały wspólnego przodka wykształciły zgoła odmienne przystosowania? Drugie podstawowe założenie a w zasadzie pytanie: czy tak naprawdę naczelne rozwinęły się z form naziemnych czy nadrzewnych?

Plesiadapidae (Plesiadapis) Zmienność wymiarów od wielkości szczura do wielkości kota Brak przegrody pozaoczodołowej. Oczodół jest pierścieniowaty.

Plesiadapidae Oczodół położony po bocznej stronie czaszki

Plesiadapidae W porównaniu do późniejszych form pojemność mózgoczaszki jest bardzo mała. Na dodatek trzewioczaszka jest bardzo duża. Jak wskazują badania aparat węchowy był bardzo dobrze rozwinięty (kora węchowa).

Plesiadapidae System lokomocyjny miał charakter preadaptatywny do spionizowanych skoków i wspinania (Simons, 1972). Pomimo, że nie występowały jeszcze płaskie paznokcie i opuszki palcowe, były one prawdopodobnie nadrzewnymi czworonogami.

Phenacolemur frugivorus, Paleocen, Płn. Ameryka Czaszka Plesiadapis

Plesiadapidae Powiększone, zbliżone do gryzoni siekacze. Specjalizacja siekaczy i redukcja kłów sugeruje wegetarianizm, co nie oznacza, że nie mogły wyjść z późnokredowych owadożernych (Szalay, 1972)

Część badaczy ma wątpliwości co do przynależności Plesiadapidae do naczelnych: Oczodół nie był całkowicie zamknięty Mózg był słabo rozwinięty Nie posiadały przeciwstawnego kciuka i palucha, ale: Większość posiadała wygięte kły, które służyły prawdopodobnie do otwierania nasion i owoców. Zęby policzkowe charakteryzowały się niską i płaską koroną przypominającą współczesne liściożerne i owocożerne naczelne.

Rekonstrukcja szkieletu Northarctus tyrannus, Ameryka Północna

Prymitywny owadożerny z górnej kredy

Purgatorius

Notharctus Przedstawiciel rodziny Adapidae. Szczątki datowane na około 50 mln lat znane są z Ameryki Płn. i Europy. Przypominał współczesne lemury. Długość ciała około 40 cm i dłuższy ogon. Typ uzębienia wskazuje na owocożerność i owadożerność.

Smilodectes (Adapidae)

Smilodectes gracilis (Wyoming) Żył jakieś 55 milionów lat temu, formuła zębowa 2,1,4,3. Zmniejszone pola węchowe, wyraźnie większa kora wzrokowa. Szacowana masa ciała około 2100 gramów.

Lemurokształtny Smilodectes (przedstawiciel Adapidae ze środkowego eocenu)

Darwinius masillae (Ida) Jeden z największych przekrętów medialnych w paleontologii. Datowane na 47 mln lat znalezisko pochodzi z kopalni skał osadowych w Messel nieopodal Darmstadt w Hesji (Niemcy). Nazwa „Ida” pochdzi od imienia córki Jorna Huruma, który szkielet wykupił od prywatnego kolekcjonera.

Teilhardina sp. Żyła jak wskazują znaleziska paleontologiczne we wczesnym eocenie na kontynencie Ameryki Płn., Europy i Azji. Konstytucją morfologiczną zblizona do dzisiejszyj marmozet. Wydaje się, że domniemanie to idzie zbyt daleko. Wybitny paleontolog George Gaylord Simpson nazwał tę formę na cześć znakomitego jezuickiego badacza i filozofa Teilharda de Chardin.

Adapis magnus

Czaszka Adapis magnus

Plesiadapis

Necrolemur antiquus Eoceński naczelny znany z Francji i Egiptu. Uważany za formę wyjściową dla wyraków

Naczelne eocenu Podzielono je na dwie podstawowe grupy: Podobne do wyraków (Omomyidae) Podobne do lemurów (Adapidae)

Amphipithecus magaungensis (górny Eocen, Birma) Parapithecus fraasi (Afryka Płn.)

Aegyptopithecus zeuxis Forma reprezentująca typowe cechy małp wąskonosych Starego Świata. Układ zębowy 2,1,2,3. Znalezisko z Egiptu datowane na 33 mln lat. Żył w oligocenie. Prawdopodobnie prowadził nadrzewny tryb życia a główny składnik diety stanowiły owoce i inne miękkie części roślin.

Drzewo rodowe naczelnych

Mesopithecus pentelici

Pliopithecus (Europa) Znany z Francji, datowany na 12-13 milionów lat temu.

Proconsul

Rozmieszczenie Dryopithecidae (Miocen, Pliocen)

Sivapithecus indicus (Museum Historii Naturalnej w Paryżu) Uważany za przodka współczesnych orangutanów. Wysokość ciała około 1,5 m. Budowa nadgarstka wskazuje, że mógł swobodnie poruszać się po ziemi jak i w koronach drzew. Silnie rozwinięte kły i potężnie rozbudowane zęby trzonowe wskazują na typowo roślinny typ odżywiania. Czas występowania 12-10 mln lat temu. Skamieniałości znane z Pakistanu i Indii.

Proconsul africanus

Proconsul africanus Prokonsul jest jednym z najlepiej reprezentowanym hominoidem z Miocenu. Żył na przestrzeni 23 do 14 milionów lat temu. Wyróżnia się wiele podgatunków i gatunków o zróżnicowanej masie ciała. Zasięg występowania ograniczony do Afryki

Gigantopithecus (Museum Historii Naturalnej w Paryżu) Żył od 1 mln do 100 tysięcy lat temu. Szczątki znane głównie z zębów i fragmentów żuchwy. Wysokość ciała szacowana na 3 m a masa 550 kg. Szczątki znane z Chin, Indii i Wietnamu. Rekonstrukcja

Gigantopithecus blacki