„Akademia Liderów Samorządowych” „Akademia Liderów Samorządowych” – Działanie 5.2 Program Operacyjny Kapitał Ludzki Wydział Prawa i Administracji Uniwersytet Warszawski Krakowskie Przedmieście 26/27, 00-927 Warszawa e-mail: als@wpia.uw.edu.pl „Akademia Liderów Samorządowych” Podstawy władzy i przywództwa w organizacji Doc. dr W.Piotrowski 18.04.2010

Literatura zalecana Avery G.C. (2009). Przywództwo w organizacji. Paradygmaty i studia przypadków. Warszawa: PWE. Bacharach S.B. (2010a). Przeciągnij ich na swoja stronę. Zdobądź poparcie, przekonaj sceptyków, wykonaj swój projekt. Warszawa: MT Biznes. Bacharach S.B. (2010b). Zatrzymaj ich po swojej stronie. Motywuj, monitoruj i doprowadź swój projekt do pomyślnego końca. Warszawa: MT Biznes. Blanchard K. (2008). Jednominutowy menedżer i przywództwo. Warszawa: MT Biznes. Blanchard K., Miller M. (2008). Sekret. Tajemnica wielkich liderów. Warszawa: Studio EMKA

PRZYWÓDZTWO jest to stosunek społeczny („LIDER-INNI”; poziom mikro: diadyczny i grupowy, poziom mezo: organizacyjny, poziom makro: globalny), innych przyciąganie/pociąganie, zwolenników zdobywanie, wiązanie, aktywizowanie, angażowanie/motywowanie by inni robili to, co lider chce dlatego, że sami tego chcą. PRZYWÓDCA - czasowo uprzywilejowany uczestnik stosunków społecznych. Jego zwolennicy (naśladowcy) podążają za nim bo chcą, „uprawniając” do wpływania na nich.

Wybrani liderzy transformacyjni w polityce i administracji Na świecie: A. Lincoln, J. F. Kennedy, G.S. Patton, D. MacArthur, R. W. Guiliani (burmistrz Nowego Jorku), W. Branton (szef nowojorskiej policji, NYPD), W. Churchill, M. Thatcher Wielcy Polacy: Józef Piłsudski, Stefan Starzyński, Jan Paweł II, Lech Wałęsa Jerzy Owsiak.

Przywódcy Naśladowcy Żyją swoimi planami Ich terminarze odzwierciedlają ich pragnienia i aspiracje Inicjują Przewidują problemy i tworzą alternatywy Podnoszą słuchawkę i nawiązują kontakt Inwestują swój czas w kontakty z ludźmi Żyją z dnia na dzień Ich terminarze odzwierciedlają konieczności życiowe Reagują lub odpowiadają Odpowiadają na problemy i je rozwiązują Czekają aż zadzwoni telefon Spędzają czas z ludźmi.

Kierownicze przywództwo polega, na takim kreowaniu przez menedżera różnych („rozumowych” i emocjonalnych) aspektów społecznej sytuacji organizacyjnej, które prowadzi do utrzymania lub zwiększenia liczby jego zwolenników, działających tak jak on chce, dlatego, że sami tego chcą. (W.Piotrowski).

[Zob.: Personel, nr 1, paźdz. 1994]

Cechy osobowości i umiejętności lidera [Na podst. K. Obłój, 1994 Cechy osobowości i umiejętności lidera [Na podst. K.Obłój, 1994. Mikroszkółka zarządzania. Warszawa: PWE, s.118] Pewność siebie Ambicja Motywacja osiągnięć Asertywność Zdolność do dominacji nad innymi Tolerancja na stres Wytrwałość Inteligencja Odwaga Umiejętność tworzenia wizji Kreatywność i innowacyjność Takt, talenty dyplomatyczne Umiejętność perswazyjnego mówienia i słuchania Szybkie podejmowanie decyzji Umiejętność stawiania zadań i organizowania pracy

Komponenty inteligencji emocjonalnej wg D. Golemana Samoświadomość Samokontrola Motywacja Empatia Umiejętności społeczne

Peter F. Drucker – „człowiek, który wymyślił zarządzanie” (19. 11 "... ‘osobowość kierownicza’, ‘styl kierowania’ i ‘cechy charakterystyczne przywódcy’ w zasadzie nie istnieją (...) Jedyną cechą charakteru, którą dostrzegłem u wszystkich najlepszych liderów bez wyjątku było to, że brakowało im lub mieli bardzo niewiele charyzmy”.

Charles Handy Cechy przywódcy odnoszącego sukcesy: 1) wiara we własne siły i uzasadnione wątpliwości; 2) praca z pasją i świadomość innych światów; 3) kochanie ludzi ("bycia wśród ludzi„) i samotność "frontowego dowódcy"

Kluczowe cechy lidera wg J.Welcha (model „4 E”) Energy (energia) Energizer (aktywator pobudzający innych do działania) Edge (zacięcie, determinacja) Execution (realizacja: wynik=cel) [Krames, J.A. (2003). Jacka Welcha leksykon przywództwa. Warszawa: Studio EMKA, s. 123)

ZADANIA ZESPOŁU JEDNOSTKI POTRZEBY POTRZEBY POTRZEBY Model przywództwa J. Adaira [Źródło: Adair J. (2000)., Anatomia biznesu. Przywództwo. Warszawa: Studio Emka, s.47]

Funkcje związane z zadaniami Formułowanie zadań. Określanie celów (formuła ZMORA) Tworzenie planu. Rozdzielenie pracy i zasobów. Kontrolowanie jakości i tempa pracy. Kontrolowanie realizacji planu. Korygowanie wykonania i/lub planu.

Cel zgodnie z formuła ZMORA powinien być Zrozumiały Mierzalny Określony w czasie Realny Ambitny (Odpowiednik angielski to formuła SMART: specific, measurable, ambitious, realistic, time framed. Zob. Reinfuss R. 2009. MBO. Prosta i skuteczna technika zarządzania Twoją firmą. Gliwice: HELION, One Press)

Funkcje związane z jednostką (podwładnym) Zajmowanie się problemami osobistymi. Zachęcanie jednostek do pracy. Ustalanie statusu. Rozpoznawanie i wykorzystywanie umiejętności jednostki. Szkolenie i rozwijanie jednostki.

Stereotyp - „teoria X” D. McGregora Przeciętny człowiek jest z natury leniwy unika odpowiedzialności odtwórczy trzeba go zmuszać do pracy karząc.

Stereotyp - „teoria Y” D. McGregora Przeciętny człowiek potrzebuje wysiłku fizycznego i umysłowego może poszukiwać odpowiedzialności jest twórczy kieruje sobą aby osiągnąć własne cele, otrzymać nagrody lepiej reaguje na nagrody niż na kary.

Samospełniające się założenia X=10 Styl autokratyczny OSOBY coraz bardziej PASUJĄCE do MODELU X MODEL X Y=0 X=0 Styl demokratyczny OSOBY coraz bardziej PASUJĄCE do MODELU Y MODEL Y Y=10

Styl przywództwa powtarzalny w dłuższym okresie sposób oddziaływania lidera na jego społeczne otoczenie Jest tym bardziej autokratyczny im lider: częściej sam podejmuje decyzje dotyczące innych ściślej określa ich zadania i sposoby realizacji bardziej dystansuje się od nich (izoluje) częściej kontroluje przebieg działań częściej karze niż nagradza.

Autokrata Demokrata jest mentorem i trenerem kieruje wyzwala działania dobrowolne daje przykład dobrej pracy szuka dróg do sukcesu wzbudza entuzjazm najczęściej mówi „MY” mówi: „ZRÓBMY TO!” kieruje wykorzystuje władzę (naciska) poucza jak należy pracować szuka winnych porażek wywołuje lęk głównie mówi „JA” mówi: „Proszę TO ZROBIĆ!”

Funkcje związane z zespołem Ustalanie standardów. Utrzymywanie dyscypliny. Zachęcanie, motywowanie, wyjaśnianie celowości pracy. Kreowanie liderów niższego szczebla. Zapewnianie możliwości porozumiewania się w grupie. Szkolenie i rozwijanie grupy w zespół. Tworzenie (podtrzymanie) ducha zespołu.

Together Talk Everyone Evaluate Achieves Assist More Motivate Efektywny zespół Together Everyone Achieves More Talk Evaluate Assist Motivate

Przywództwo jako SŁUŻBA

Władza jest to: „możliwość człowieka lub grupy ludzi do urzeczywistniania swoich zamierzeń w społecznym działaniu nawet wbrew oporowi innych”. (M. Weber) „zdolność osoby A do spowodowania aby osoba B zrobiła coś, czego by nie zrobiła bez osoby A”. (R. A. Dahl) możliwość wywierania wpływu społecznego.

Wpływ społeczny i autorytet Wpływ społeczny jest to działanie lub przykład, które bezpośrednio lub pośrednio powodują zmianę w zachowaniu albo postawach innej osoby lub grupy. Autorytet jest to władza sprawowana na mocy przyzwolenia ze strony tych, w stosunku do których jest wykonywana.

Typy władzy (wpływu społecznego): Formalna Nagradzania Karania (wymuszania) Odniesienia (wzorca) Charyzmatyczna Eksperta Łącznika Informatora Prawodawcy

Strategie wpływu społecznego STRATEGIA PODEJŚCIE BEZPOŚREDNIE PODEJŚCIE POŚREDNIE Odwoływanie się do strachu i presji Przymus, groźba Presja Odwoływanie się do norm wzajemności Wymiana, przetarg, negocjacje Przymilanie się, gra na poczuciu zobowiązania Odwoływanie się do wartości (przekonywanie o słuszności) Nacisk na potrzeby, zalety, fakty Odwoływanie się do wspólnych wartości i zasad ogólnych

Przywództwo transakcyjne Lider transakcyjny nieustannie wymienia „coś za coś” (zasoby, racje, emocje) ze swoimi podwładnymi (zwolennikami). Dąży jak najwyższej efektywności, używając kombinacji władzy formalnej i nieformalnego wpływu. Rozpoznaje, modyfikuje i spełnia potrzeby i oczekiwania innych oraz odpowiada na zmieniające się sytuacje, kreując oczekiwania i potrzeby. Dzięki temu wywołuje, podtrzymuje lub zwiększa zaangażowanie ludzi.

Przywództwo transakcyjne – poziomy wg J.C. Maxwella

POZIOM I STANOWISKO Wpływy lidera są określone przez jego uprawnienia. Im dłużej jest na tym poziomie, tym trudniej o efekty, tym niższe morale jego podwładnych. Na tym poziomie należy: poznać i zaakceptować zadania, uprawnienia i odpowiedzialność poznać historię organizacji i wkład w jej sukces poszczególnych ludzi wykonywać zadania perfekcyjnie robić więcej niż oczekują inni być ‘ostrożnie’ twórczym.

POZIOM II PRZYWOLENIE Wpływ wykracza poza władzę formalną. Praca jest coraz przyjemniejsza. Zbyt długie pozostawanie na tym poziomie może jednak wywołać niezadowolenie u osób o bardzo silnej motywacji. Na tym poziomie należy: kochać ludzi i do tego bardziej niż procedury nauczyć się patrzeć ich oczyma umożliwiać innym osiągnięcia działać z pozytywnym nastawieniem uwzględniać innych w swej podróży postępować mądrze z osobami trudnymi.

POZIOM III REZULTATY Większość podwładnych/zwolenników ma poczucie sukcesu. Lubią lidera i to, co robi. Problemy rozwiązywane są łatwo dzięki zaangażowaniu i sile rozpędu. Na tym poziomie należy: inicjować i akceptować odpowiedzialność za rozwój stosować formułę ‘ZMORA’ i dążyć do osiągnięć rozliczać z wyników zaczynając od siebie wiedzieć, co jest opłacalne i robić to formułować wizję, misję i strategię razem z innymi inspirować zmiany rozumiejąc znaczenie czasu podejmować trudne i ważne decyzje.

POZIOM IV KSZTAŁTOWANIE LUDZI Długofalowy rozwój organizacji poprzez ludzi. Lider kształtuje przywódców. Trzeba osiągnąć ten poziom. Na tym poziomie należy: wiedzieć i czuć, że ludzie są najcenniejszym kapitałem być mentorem i/lub coachem (trenerem) być wzorcem skoncentrować się na 20 procentach najlepszych „rozmnażać” liderów pozyskiwać ludzi dla wspólnych celów i sukcesów otoczyć się kilkoma osobami wzbogacającymi przywództwo.

POZIOM V OSOBISTOŚĆ Poziom dla liderów mających za sobą lata kształtowania ludzi i organizacji. Niewielu go osiąga. Ci, którym się to udało żyją wiecznie! Na tym poziomie: lider ma lojalnych, zdolnych do poświęcenia ludzi jest mężem stanu i poszukiwanym doradcą czerpie zadowolenie głównie obserwując postępy i rozwój innych staje „ponad” swoją organizacją, jest nią! Trzeba dbać o sukces i o ... sukcesję!

Model przywództwa sytuacyjnego II K. Blancharda

WŁAŚCIWY STYL PRZYWÓDZTWA POZIOM ROZWOJU WŁAŚCIWY STYL PRZYWÓDZTWA R1 Niskie kompetencje wysokie zaangażowanie entuzjastyczny debiutant S1 DYREKTYWNY, instruktażowy Buduj, organizuj, ucz, nadzoru R2 Niskie kompetencje i zaangażowanie rozczarowany adept S2 TRENERSKI, konsultatywny Kieruj, wspieraj R3 Średnie-wysokie kompetencje Zmienne zaangażowanie kompetentny lecz ostrożny praktyk S3 WSPIERAJĄCY Chwal, słuchaj, ułatwiaj, ‘wciągaj’ R4 Wysokie kompetencje i zaangażowanie samodzielny ekspert S4 DELEGUJĄCY Przekazuj, nie przeszkadzaj

Przywództwo transformacyjne (rewolucyjne) Według N.M. Tichy' ego i D.M. Ulricha przywództwo takie wymaga przede wszystkim: Wykreowania wizji Mobilizacji zaangażowania (do czego konieczna jest pewność siebie i wewnętrzna siła) Instytucjonalizacji zmiany organizacyjnej.